Rośnie liczba osób z alergią. Co i kiedy nas może uczulać? Ekspert wyjaśnia

Zacznijmy od odpowiedzi na pytanie: czym jest w ogóle alergia?

- To nadmierna, nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego człowieka na występujące w środowisku cząstki białkowe zwane alergenami, które u osób zdrowych nie wywołują objawów nadwrażliwości. Po kolejnym kontakcie z daną substancją (alergenem), która wywołuje nadprodukcję przeciwciał klasy IgE, dochodzi do degeneracji komórek immunokompetentnych - wyjaśnia dla portalu PolskieRadio24.pl alergolog dr n. med. Piotr Dąbrowiecki z Kliniki Chorób Wewnętrznych, Infekcyjnych i Alergologii Wojskowego Instytutu Medycznego (WIM) w Warszawie, przewodniczący Polskiej Federacji Stowarzyszeń Chorych na Astmę, Alergię i POChP.

Kiedy pojawia się pylenie, pacjenci uczuleni na pyłki konkretnych roślin zaczynają odczuwać swoje dolegliwości. Lekarz podkreśla, że musi być odpowiednia ilość pyłków w atmosferze, żeby wyzwolić przykre objawy ze strony nosa, oczu czy też płuc, takie jak np.:

• katar
• kichanie
• zatkany nos
• świąd nosa i oka
• uczucie obecności piasku pod powiekami
• łzawienie
• kaszel
• świsty
• duszności
• zmiany skórne - pokrzywka, świąd skóry

Lekarz zastrzega też, że w wyniku alergii może pojawiać się także reakcja krzyżowa (pyłek - pokarm) - np. u osób uczulonych na brzozę objawy po spożyciu niektórych pokarmów, m.in. tzw. pestkowców, czyli jabłka, gruszki, moreli. - Po spożyciu tych owoców może dochodzić do rozwoju alergii jamy ustnej, czyli świądu języka, warg, podniebienia. Takie objawy powinny nas bardzo niepokoić. Powinniśmy szukać specjalistycznej pomocy - informuje dr n. med. Piotr Dąbrowiecki.

Jakie są przyczyny alergii?

Alergie wywoływane są m.in. przez alergeny wziewne, które dzielą się na całoroczne i sezonowe. Sezonowe to te, które pojawiają się w okresie wegetacji i pylenia traw, drzew lub chwastów.

- W tym roku wegetacja jest o miesiąc szybsza niż w poprzednich latach. Wiele roślin nagle zakwitło i pyli od razu. Pula czynników się zbiegła - wyjaśnia prof. dr hab. Marek Mrówczyński z Instytutu Ochrony Roślin - Państwowego Instytutu Badawczego w Poznaniu.

Proces przyspieszenia wegetacji jest widoczny od kilku dekad. - Od lat obserwujemy, że szczególnie pylenie drzew pojawia się zdecydowanie wcześniej niż na przykład 20-30 lat temu. Oczywiście zmienność sezonowa jest tutaj zawsze obecna, czyli są wiosny cieplejsze i zimniejsze. Leszczyna kwitła zazwyczaj w lutym, a obecnie już w styczniu, a nawet zdarza się, że na zachodzie Polski już w grudniu. Pylenie olchy zazwyczaj było w marcu, a teraz już zaczyna się w lutym - wyjaśnia dr Piotr Dąbrowiecki. - Obserwujemy, że pylenie brzozy, które z reguły występowało w kwietniu, teraz już może zaczynać się w marcu, podobnie jak topoli. Pylenie brzozy odbywa się głównie w kwietniu, jest to najbardziej agresywny i istotny klinicznie alergen drzew. Jeżeli ktoś w kwietniu kicha i ma objawy kataralne czy łzawienie oka, to można z dużą pewnością powiedzieć, że to osoba uczulona na pył brzozy. Inne drzewa też pylą, ale nie mają takiego wpływu na nasze zdrowie - dodaje.

Ważny z punktu widzenia medycyny i wpływu na nasz organizm jest jeszcze dąb, który zaczyna pylić w maju. W tym samym miesiącu pyłki drzew w powietrzu płynnie zastępują pyłki traw.

- Ten sezon raczej jest niezmienny. Niezależnie od aury trawy z reguły od połowy maja zaczynają kwitnienie, które trwa do lipca. W grupie tej są też zboża - pszenica, żyto, jęczmień. W lipcu i sierpniu pylą chwasty, czyli babka lancetowata, pokrzywa, natomiast dominującym alergenem w tej grupie jest bylica, której jest bardzo dużo i bardzo aktywnie drażni górne i dolne drogi oddechowe, wywołując niemiłe objawy u pacjentów - wyjaśnia alergolog. Dodaje, że od maja, z kulminacją w lipcu i sierpniu, występuje intensywna emisja do atmosfery grzybów pleśniowych, takich jak Alternaria i Cladosporium.

- Wiąże się to z pracami rolnymi, czyli oraniem pola, zbieraniem płodów rolnych czy żniwami. Właśnie w wakacje mający alergie na te grzyby reagują katarem, kichaniem i łzawieniem - mówi dr Piotr Dąbrowiecki.

Natomiast we wrześniu alergikom zaczynają dawać o sobie znać roztocza kurzu domowego. - Mówimy o wrześniowej epidemii astmy roztoczowej, która trwa zazwyczaj do końca marca - wyjaśnia alergolog.

Recepta na alergię

Statystyki mówią, że około 40 proc. populacji boryka się z alergią. Co zatem robić, jak przeciwdziałać temu coraz powszechniejszemu zjawisku, które utrudnia życie, czasem uniemożliwiając nawet wykonywanie codziennych obowiązków?

- Jeżeli mam takie objawy, które nawracają co roku, to powinniśmy po prostu skierować się do alergologa i wykonać testy alergiczne, żeby potwierdzić, czy rzeczywiście u podstaw dolegliwości, które nam doskwierają, jest alergia. Jeśli tak, to mamy doskonałą metodę jej leczenia - immunoterapię swoistą, czyli tzw. odczulanie - informuje dr Piotr Dąbrowiecki.

- Jak ktoś teraz w kwietniu ma katar, kichanie, łzawienie, to zapraszamy do gabinetów alergologicznych. Możemy zrobić testy naskórkowe lub testy z krwi. W zależności od tego, czy chory aktualnie przyjmuje leki antyalergiczne. Po postawieniu rozpoznania z reguły od września rozpoczynamy immunoterapię. Dzięki temu kolejna wiosna może być już bezobjawowa dla tego pacjenta - wyjaśnia alergolog.

Alergia może być śmiertelna

A jak sobie radzić do września, gdy alergia objawia się kolejnymi chorobami? - Dziś możemy zastosować leki antyhistaminowe, które są w formie tabletek, kropli do oka, do nosa, również pomagają sterydy miejscowo działające na oko, na nos. Osoby mające katar, kichanie, łzawienie i kaszel, jak wyjdą na dwór, mogą mieć astmę oskrzelową i wtedy otrzymają sterydy wziewne - skuteczne i bardzo bezpieczne leki - podkreśla lekarz.

Specjalista zachęca, by nie lekceważyć objawów alergii. - Nieleczenie alergii może powodować rozwój cięższych objawów ze strony nosa, czyli np. przewlekłego zapalenia zatok, albo cięższych objawów ze strony płuc, które prowadzą do rozwoju astmy oskrzelowej, trudnej i ciężkiej do leczenia. Nieleczona alergia może też prowadzić do anafilaksji, czyli szybko przebiegającej reakcji nadwrażliwości, która może powodować bardzo istotne konsekwencje dla zdrowia - wstrząs i zgon pacjenta - mówi dr Piotr Dąbrowiecki. Dodaje, że w Polsce rocznie umiera około 120 osób w wyniku wstrząsu anafilaktycznego.

Oczywiście oprócz alergii wziewnej wielu Polaków reaguje alergicznie na leki czy ukąszenie przez owady błonkoskrzydłe. Alergie są chorobami przewlekłymi, mogą trwać od dzieciństwa do podeszłego wieku. Dlatego lepiej ich nie lekceważyć.

Kalendarz dla alergika:

• grudzień - luty - intensywnie pylą leszczyna i olsza, uczulają też roztocza kurzu domowego
• marzec - kwiecień - brzoza, topola i Cladosporium (małe stężenie) oraz roztocza kurzu domowego
• maj - dąb, od połowy maja pylenie traw i zarodników grzybów Cladosporium i Alternaria, pod koniec maja pylą chwasty: babka i szczaw
• czerwiec - pyłki traw, zbóż, szczawiu, babki lancetowatej, komosy i zarodniki grzybów Cladosporium i Alternaria
• lipiec - cały miesiąc pylą trawy, babka lancetowata, szczaw, komosa, pokrzywa i bylica oraz zarodniki grzybów Cladosporium i Alternaria
• sierpień - pylą babka, szczaw, komosa, pokrzywa i ambrozja (chwast z USA), w dalszym ciągu jest bardzo dużo alergenów Cladosporium i Alternaria
• wrzesień - pylą trawy, babka, komosa i bylica oraz ambrozja, dają o sobie znać alergeny zarodników grzybów Cladosporium i Alternaria, a także roztocza kurzu domowego
• październik - roztocza kurzu domowego
• listopad - roztocza kurzu domowego

Karolina Goździewska

mpkor