Dwie planetoidy otrzymały nazwy na cześć polskich astronomów związanych z Wilnem

Jak się nazywa planetoidy?

Nazwy "(319636) Dziewulski" oraz "(191775) Poczobut" znalazły się w najnowszym biuletynie Międzynarodowej Unii Astronomicznej (IAU), publikowanym przez komitet do spraw nazewnictwa małych ciał w Układzie Słonecznym ("WG Small Bodies Nomenclature Bulletin")

***

• Dziewanna, Lem, Muminek, Zosiakaczmarek... Skąd się biorą nazwy planetoid?

***

Planetoidy (asteroidy) to obiekty skalne (zwykle niewielkich rozmiarów) krążące wokół Słońca głównie pomiędzy orbitami Marsa i Jowisza. Odkrywcy takich ciał mają prawo zaproponować ich nazwy, ale dopiero po zaakceptowaniu przez odpowiednią komisję Międzynarodowej Unii Astronomicznej wchodzą one w skład oficjalnych oznaczeń planetoid (pełne określenie składa się z numeru oraz przyjętej nazwy).

Procedura od odkrycia do nadania nazwy trwa niekiedy wiele lat, ponieważ najpierw obiekt musi mieć dobrze poznaną orbitę, później uzyskuje kolejny numer w katalogu planetoid i dopiero wtedy można nadać mu oficjalną nazwę słowną. Zaobserwowane przez Justasa Zdanavičiusa i Kazimierasa Černisa ciała odkryte zostały w położonym na północ od Wilna Obserwatorium Astronomicznym w Molėtai (pol. Malaty). (319636) Dziewulski zauważony został 3 września 2006 roku i tymczasowo oznaczony jako 2006 SE368, zaś (191775) Poczobut odkryty 12 października 2004 roku jako 2004 TQ77.

REKLAMA

***

• "Nowy gość dostrzeżony niedawno na niebie". Wielka Kometa z 1811 roku w oczach (nie tylko) Mickiewicza
• "Tych wspaniałości nie widział nikt przede mną". Galileusz ogląda kosmos przez teleskop

***

Kim są patroni nowych planetoid?

Władysław Dziewulski (1878–1962) był astronomem i matematykiem. Jego praca naukowa związana była z Wilnem i Toruniem. Od 1919 do 1939 roku kierował Wileńskim Obserwatorium Astronomicznym. Był też profesorem Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie (obecna nazwa: Uniwersytet Wileński), a także jego rektorem. Gdy zakończyła się II wojna światowa, razem z innymi naukowcami z Uniwersytetu Wileńskiego trafił do Torunia i był jednym z założycieli Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Był też współtwórcą obserwatorium astronomicznego UMK (aktualnie: Instytut Astronomii UMK). Jego nazwisko jest w gronie założycieli Polskiego Towarzystwa Astronomicznego (powstało w 1923 roku w Toruniu), a w latach 1930-34 był jego prezesem.

(319636) Dziewulski to niewielki obiekt o rozmiarach 3,5 kilometra. Na jeden obieg dookoła Słońca potrzebuje 4,3 roku. Krąży w głównym pasie planetoid pomiędzy orbitami Marsa i Jowisza.

Nazwa drugiej z planetoid dotyczy postaci dawniejszej historycznie. To Marcin Poczobutt-Odlanicki (pisany również "Poczobut-Odlanicki", po litewsku "Martynas Pocobutas", litewsko-polski astronom, matematyk i jezuita, który żył w latach 1728-1810. Podobnie jak Dziewulski, Poczobut-Odlanicki także był dyrektorem Wileńskiego Obserwatorium Astronomicznego, w latach 1764-1807. Również był profesorem Uniwersytetu Wileńskiego (ponad 40 lat), a także rektorem uczelni (1780-1799). 

REKLAMA

Wielkość planetoidy (191775) Poczobut nie jest na razie znana, natomiast jej okres orbitalny dookoła Słońca to 4,5 roku.

Zarówno Władysław Dziewulski, jak i Marcin Poczobut-Odlanicki zostali już wcześniej upamiętnieni w astronomicznej nomenklaturze - obaj są patronami kraterów na Księżycu: Dziewulski i Poczobutt.

***

• Ciemna materia kontra superziemia. Astronomiczne rewolucje Bohdana Paczyńskiego
• Gdzie my żyjemy? Wielka Debata, czyli tajemnica mgławic i rozmiarów Kosmosu

***

REKLAMA

Jeszcze jedna Polka w kosmosie

To nie pierwsze planetoidy odkryte przez Litwinów, których nazwy honorują polskich naukowców. Wcześniej na przykład nazwano planetoidę (198820) Iwanowska. Wilhelmina Iwanowska (1905-1999) również była astronomem i pracowała w Wilnie. Razem z Władysławem Dziewulskim trafiła po wojnie do Torunia.

– Kazimierz Czernis (Kazimieras Černis) jest astronomem polskiego pochodzenia mieszkającym w Wilnie. Profesor Iwanowska była recenzentką jego pracy doktorskiej, a, jak wiadomo, profesor Dziewulski i profesor Iwanowska, to filary toruńskiej astronomii. Profesor Dziewulski był też głównym założycielem Toruńskiego Oddziału PTMA, a profesor Iwanowska jego długoletnim członkiem – mówiła Polskiej Agencji Prasowej Zofia Huppenthal, prezes toruńskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii.

PAP/mc