"Abracadabra". Lady Gaga naprawdę chciała przywołać te starożytne hasła?

Magia i życiowe wyzwania

"Abracadabra" Lady Gagi opowiada – według wyjaśnień samej artystki, która mówiła o tym dla magazynu "Elle" – o "stawianiu czoła wyzwaniom życia i wyzwaniom nocy oraz o odnajdywaniu w tym wszystkim magii".

"Magia" w tym kontekście miałaby dla Lady Gagi, jak można zrozumieć na podstawie innych jej wypowiedzi, znaczenie symboliczne, uniwersalne. Dotyczyłoby ono wewnętrznych mocy człowieka albo też trudu, i jednocześnie uroku, konfrontowania się z samym sobą, ze światem.

Tekst najnowszego hitu Lady Gagi – jak tekst każdej piosenki – można by interpretować zapewne na wiele sposobów. Jednak nie tego dotyczy niniejszy artykuł. Przy piosence "Abracadabra" nasuwają się inne pytania: znaczenia tytułowego terminu (i innych tajemniczych słów refrenu).

"Promień swój wyślij w śmierć"

"Abracadabra" jest prastarym i niejednoznacznym słowem, które przywołuje zapomnianą magiczną tradycję. A teorii na temat "abracadabry" istnieje wiele.

REKLAMA

Być może "abracadabra" pochodzi od hebrajskiego zdania "abrek ’ad ha-bra", co można by przetłumaczyć rozkazującą frazą "promień swój wyślij w śmierć". A może chodzi o zupełnie inny sens – i są to przekształcone hebrajskie słowa "braha" ("błogosławieństwo") i "dabar" ("dobro")? Wśród pozostałych pomysłów próbujących rozwikłać zagadkę "abracadabry" pojawiły się również tak sprzeczne, jak imię nieznanego antycznego demona lub kombinacja pierwszych hebrajskich liter słów "Ojciec-Syn-Duch Święty".

Są też źródła wskazujące na pochodzenie słowa "abracadabra" z innego starożytnego (i biblijnego) języka: z aramejskiego.

• "Imię jego czterdzieści i cztery", czyli tajemnicze proroctwo Mickiewicza

A imię jej 365

Znaleźć można również teorie, które wiążą słowo "abracadabra" z tradycją numerologii (badającej magiczne liczbowe właściwości), z kabałą (mistyczno-filozoficzną szkołą judaizmu usiłującą m.in. znaleźć klucz do tajemnic świętych ksiąg) czy z gnostycyzmem (religijno-filozoficznym nurtem z pierwszych wieków chrześcijaństwa).

REKLAMA

W kabale oraz w systemie numerologicznym literom alfabetu hebrajskiego przypisane były określone liczby. Pozwalało to na nieraz skomplikowane działania z pograniczna matematyki i mistyki, by "przełożyć" symbol liczbowy na imię (i odwrotnie).

I tak według niektórych interpretatorów "abracadabra" ma, w myśl powyższych założeń, wartość liczbową 365 i wyrażać tym samym nieskończoność. Albo też liczba ta odsyła do dawnego perskiego kultu, w którym należało przywołać 365 bogów. By pomóc wiernemu w jednak nieco skomplikowanym akcie hołdu dla tak licznej rzeszy bóstw (jedna pomyłka unieważniała całą modlitwę), kapłani uprościli sprawę, przekładając liczbę 365 w nazwę "abracadabra".

Tradycja perska pojawia się przy hipotezach pochodzenia słowa "abracadabra" jeszcze w innym kontekście. Otóż "abracadabrę" łączy się z imieniem Abraxas – nazwą Najwyższego Bóstwa ("boga roku", gdyż 365 to liczba dni roku) w mitologii perskiej i gnostyckiej.

A może po prostu, jak chcą niektórzy, "abracadabra" to zrytmizowany ciąg głosek bez jednoznacznej treści czy znaczenia? Albo: jego jedynym znaczeniem ma być niedookreślone magiczne przywołanie mocy?

REKLAMA

Medycyna bardzo niekonwencjonalna

O "abracadabrze" jako zaklęciu pomagającemu przy chorobach dowiadujemy się z najstarszego ocalałego do naszych czasów źródła, w którym słowo to przywołano. "Abracadabra" znalazła się w dziele z II wieku naszej ery – w "De Medicina Praecepta" Quintusa Sammonicusa Serenusa, lekarza cesarza Karakalli.

"Abracadabra" pojawiała się następnie jako napis na amuletach noszonych na szyi. Te magiczne artefakty miały sprawić, że choroba "zniknie".

To znikanie ilustrowano również w sposobie zapisywania zaklęcia "abracadabra". Słowo to wpisywano w odwrócony trójkąt – znikające z każdym kolejnym wersem litery miały unaoczniać znikanie niepożądanych stanów, przede wszystkim chorób.

Śmierć lub miłość

Ile z tych starożytnych znaczeń chciała przywołać w swojej piosence Lady Gaga? A może chodziło po prostu o znane w wielu językach "zaklęcie", tu wpisujące się w inne znaczenie, bardziej egzystencjalne ("wyzwania życia i wyzwania nocy", jak mówiła artystka)?

REKLAMA

Pytań wokół tekstu piosenki "Abracadabra" Lady Gagi może być zresztą więcej. Bo co oznaczają choćby inne słowa z refrenu:

Abracadabra, amor-oo-na-na
Abracadabra, morta-oo-ga-ga
Abracadabra, abra-oo-na-na
In her tongue she said "Death or love tonight"

Czy "amor" to skrócona wersja włoskiego "amore" ("miłość")? Przecież Lady Gaga – a właściwie Stefani Joanne Angelina Germanotta – jest pochodzenia włoskiego. Według innych fanów Lady Gagi, słowa te ("amor", "morta") są jednak z języka portugalskiego.

Jeszcze inni – przypominając o wolności twórczej, jaką cieszy się każdy artysta – podkreślają, że to celowa gra słowami, w których nie tyle chodzi o jednoznaczność lingwistyczna, ile o sens.

REKLAMA

A ten można przecież sobie samemu zrekonstruować przy słuchaniu wpadających w ucho rytmów z "Abracadabry".

Źródła: Polskie Radio

Władysław Kopaliński, "Słownik mitów i tradycji kultury", Warszawa 1985; Juan Eduardo Cirlot, "Słownik symboli", tł. Ireneusz Kania, Kraków 2006; Erich Roman Buchhammer, "Mały leksykon przesa̜dów: o czarnym kocie, trzynastce i wampirach", tł. Michał Struczyński, Warszawa 1994; Marianne Oesterreicher-Mollwo, "Leksykon symboli", tł. Jerzy Prokopiuk,  Warszawa 1992.