Najważniejsze informacje w skrócie:

• Daty startu systemu kaucyjnego: System rusza 1 października 2025 dla butelek PET i puszek metalowych. Szklane butelki wielokrotnego użytku dołączą do systemu 1 stycznia 2026
• Wysokość kaucji: Za butelki plastikowe (PET) i puszki metalowe kaucja wyniesie 50 groszy. Za szklane butelki wielokrotnego użytku zapłacimy 1 złoty kaucji
• Do zwrotu kaucji nie potrzebujesz paragonu, ale pamiętaj, by nie zgniatać opakowań – automat przyjmie tylko te w oryginalnym kształcie i z czytelną etykietą
• Tylko opakowania z nowym oznaczeniem "KAUCJA" są objęte systemem. Na początku na półkach będą też stare butelki i puszki, za które nie odzyskasz pieniędzy ani nie zapłacisz kaucji

Start systemu kaucyjnego. Dwa rodzaje butelek na półkach

Wdrożenie systemu będzie miało charakter stopniowy. Po 1 października 2025 roku na rynku przez pewien czas będą funkcjonować równolegle opakowania w starych (bez kaucji i specjalnego oznaczenia) i nowych (objętych kaucją) wersjach. Kaucja będzie pobierana tylko od produktów w opakowaniach ze specjalnym oznaczeniem systemu kaucyjnego. Produkty wprowadzone do obrotu przed tą datą nie będą objęte opłatą i nie będzie można ich zwrócić w ramach systemu.

System kaucyjny w Polsce. Przewodnik w pigułce

Sprawdź, od kiedy startuje, ile wyniesie kaucja i które opakowania będzie można zwrócić.

Kluczowe zasady

🗓️

Daty startu

1 października 2025: butelki PET i puszki.
1 stycznia 2026: szklane butelki wielorazowe.

💰

Wysokość kaucji

50 groszy za butelki PET i puszki.
1 złoty za szklane butelki wielorazowe.

🧾

Zwrot bez paragonu

Aby odzyskać kaucję, nie musisz okazywać dowodu zakupu.

❌

Nie zgniataj!

Automat przyjmie tylko nieuszkodzone opakowania w oryginalnym kształcie i z czytelną etykietą.

Szukaj tego symbolu

Tylko nowe opakowania

Kaucja będzie pobierana (i zwracana) tylko za opakowania z nowym, wyraźnym oznaczeniem "KAUCJA". Na początku na półkach będą też stare butelki i puszki, których nie zwrócisz w automacie.

Co jest objęte systemem, a co nie?

✅

Opakowania OBJĘTE systemem

Plastik: Butelki jednorazowe (PET) do 3 litrów.
Metal: Puszki do 1 litra.
Szkło: Butelki WIELOKROTNEGO użytku do 1,5 litra.

🚫

Opakowania WYŁĄCZONE z systemu

Plastik: Opakowania po mleku i produktach mlecznych.
Szkło: Butelki JEDNORAZOWEGO użytku.

Warto również wiedzieć, że opóźniony start dla szklanych butelek wielorazowych, planowany na 1 stycznia 2026, to przemyślana strategia ograniczania ryzyka. Logistyka dla opakowań wielorazowych jest znacznie bardziej skomplikowana – wymaga stworzenia pełnej pętli obiegu zamkniętego, obejmującej sortowanie według producenta, transport, mycie i ponowne napełnienie. Ten trzymiesięczny bufor daje operatorom i sklepom czas na wdrożenie i ustabilizowanie podstawowej infrastruktury, zanim do systemu dołączy bardziej złożony strumień opakowań.

Aby sprawnie korzystać z systemu kaucyjnego, wystarczy zapamiętać dwie fundamentalne zasady, które stanowią rewolucję w dotychczasowych praktykach.

Zasada #1: Zwrot "bez paragonu"

To jedna z najważniejszych i najbardziej rewolucyjnych cech polskiego systemu. Możliwość zwrotu opakowania w dowolnym punkcie zbiórki bez konieczności okazywania dowodu zakupu to fundamentalna zmiana w stosunku do dotychczasowych, nieformalnych praktyk. Ta cecha jest kluczowym benefitem dla konsumenta, eliminującym jedną z największych barier i frustracji.

Dwie rewolucyjne zasady systemu kaucyjnego

Aby sprawnie korzystać z nowego systemu, wystarczy zapamiętać dwie fundamentalne zmiany w dotychczasowych praktykach.

🧾

Zwrot "bez paragonu"

To kluczowy benefit dla konsumenta. Możliwość zwrotu opakowania w dowolnym punkcie zbiórki bez konieczności okazywania dowodu zakupu eliminuje jedną z największych barier i frustracji.

❌

Zakaz zgniatania

To największa zmiana nawyków. Automaty zwrotne skanują kod kreskowy oraz weryfikują kształt i wagę opakowania. Zgnieciona butelka lub puszka jest dla maszyny nierozpoznawalna.

Zasada #2: Zakaz zgniatania opakowań

To największa zmiana nawyków, która stoi w sprzeczności z latami edukacji ekologicznej. Kluczowym wymogiem technicznym jest konieczność zwrotu opakowań niezgniecionych i z czytelną etykietą zawierającą kod kreskowy. Nie jest to arbitralny wymóg, lecz twarda konieczność technologiczna. Automaty zwrotne (RVM), popularnie nazywane "butelkomatami", działają w oparciu o skanowanie kodu kreskowego oraz weryfikację kształtu i wagi opakowania. Zgnieciona butelka lub puszka jest dla maszyny nierozpoznawalna i zostanie odrzucona.

System kaucyjny w małych sklepach. Kaucję pobiorą, ale nie zwrócą. Podniosą za to ceny?

Ustawa wprowadza fundamentalny podział obowiązków dla handlu detalicznego, oparty na kryterium powierzchni sprzedaży.

Sklepy o powierzchni powyżej 200 m² stają się obowiązkowymi i kluczowymi elementami infrastruktury systemu. Są zobowiązane do przyjmowania wszystkich trzech rodzajów opakowań objętych systemem (PET, puszki, szkło wielorazowe) i zwrotu kaucji. Co istotne, muszą zawrzeć umowę z każdym operatorem systemu, który się do nich zgłosi.

Sklepy mające mniej niż 200 m² mają bezwzględny obowiązek pobierania kaucji od sprzedawanych produktów. Przystąpienie do systemu zbiórki jednorazowych butelek plastikowych i puszek jest dla nich w pełni dobrowolne. Wyjątkiem są butelki szklane wielokrotnego użytku – jeśli mały sklep je sprzedaje, musi je również przyjmować.

Jak odzyskać kaucję? 4 proste kroki

Proces zwrotu opakowań w nowym systemie kaucyjnym jest prosty, ale wymaga zapamiętania kilku kluczowych zasad.

1

Szukaj symbolu

Na etykiecie szukaj specjalnego oznaczenia "KAUCJA". Tylko tak oznaczone opakowania uprawniają do odzyskania pieniędzy.

2

Opróżnij, nie zgniataj

Całkowicie opróżnij zawartość. Pamiętaj, aby nie zgniatać butelki ani puszki i nie uszkodzić etykiety z kodem kreskowym, ponieważ automat ich nie przyjmie.

3

Znajdź punkt zbiórki

Opakowania możesz oddać w każdym sklepie o powierzchni powyżej 200 m². Mniejsze placówki mogą przystąpić do systemu dobrowolnie.

4

Odbierz gotówkę

Automat wydrukuje bon, który w kasie wymienisz na pieniądze. Sklep nie może uzależniać zwrotu od zrobienia zakupów.

Chociaż dla małych sklepów udział w zbiórce butelek PET i puszek jest formalnie "dobrowolny", dynamika rynkowa może uczynić go koniecznością. Konsument, mogąc zwrócić wszystkie opakowania w pobliskim supermarkecie, prawdopodobnie tam też zrobi zakupy. Polska Izba Handlu (PIH) alarmuje, że placówki, które nie zdecydują się na pełne uczestnictwo w systemie, mogą stracić nawet 30% przychodów, co dla wielu z nich będzie równoznaczne z bankructwem.

Przystosowanie sklepu do działania w systemie kaucyjnym nie jest tanie. Dwie duże sieci – drogerie Rossmann oraz markety budowlane Leroy Merlin – publicznie ogłosiły z tego powodu, że od startu systemu wycofają ze swojej oferty napoje w opakowaniach objętych kaucją. U podstaw tej decyzji leży chłodna kalkulacja ekonomiczna: dla tych sieci napoje stanowią kategorię niszową, a koszty i złożoność operacyjna wdrożenia systemu zbiórki przewyższają potencjalne zyski.

Przedsiębiorcy muszą przygotować się na znaczne inwestycje. Koszt zakupu i instalacji automatu skanującego, przyjmującego i sortującego butelki to wydatek rzędu od 30 000 zł do nawet 150 000 zł.

Operatorzy systemów mają co prawda obowiązek wypłacać sklepom tzw. opłatę manipulacyjną (handling fee) na pokrycie kosztów zbiórki. Jednak proponowane stawki są uznawane przez branżę za rażąco niskie. Polska Izba Handlu szacuje, że z tego powodu przeciętny sklep może ponosić stratę rzędu 24 000–30 000 zł rocznie. Tych pieniędzy będzie zapewne szukał wśród klientów, podnosząc ceny.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

❓Co z nakrętkami?

Butelkę można zwrócić zarówno z zakrętką, jak i bez niej. System jest na to przygotowany.

❓Co, jeśli opakowanie zostało kupione przed startem systemu?

Takie opakowanie nie będzie miało specjalnego oznaczenia, nie zostanie za nie pobrana kaucja i nie będzie można go zwrócić w automacie. Należy je wyrzucić do odpowiedniego pojemnika na odpady segregowane.

❓Dlaczego automat odrzucił moją butelkę?

Najczęstsze przyczyny to: jest zgnieciona, nie ma czytelnej etykiety z kodem kreskowym, opakowanie jest spoza systemu (np. po mleku) lub pochodzi sprzed jego startu.

System kaucyjny podniesie opłaty za odbiór odpadów? Cios w gminne systemy

Analiza wpływu systemu kaucyjnego na finanse gmin przekreśliła nadzieje na obniżeniu kosztów odbioru odpadów. Intuicyjnie może się wydawać, że skoro plastik i szkło zostały już oddane i posegregowane w sklepach lub specjalnych punktach odbioru, to nie trzeba będzie płacić za ich odbiór z domu. W praktyce jednak może się okazać, że to rozwiązanie podwyższy cenę za śmieci.

Dlaczego? System kaucyjny "wyciągnie" z obecnego, komunalnego systemu zbiórki (tzw. żółtego worka) dwie najbardziej wartościowe frakcje: butelki PET i puszki aluminiowe. Utrata przychodów ze sprzedaży tych surowców, przy utrzymaniu stałych kosztów operacyjnych, stworzy strukturalną dziurę budżetową w systemach gminnych. Aby ją zbilansować, gminy mogą być zmuszone do podniesienia stawek opłat za gospodarowanie odpadami, które płacą wszyscy mieszkańcy.

W efekcie konsument staje się ostatecznym płatnikiem w swoistej "grze w trzy kubki" z kosztami. Mieszkaniec zapłaci więcej albo bezpośrednio, w wyższej opłacie za odbiór odpadów, albo pośrednio, w wyższych cenach produktów w sklepach.

Porównanie stawek kaucji: Polska vs. Niemcy

🇵🇱 Polska

0,50 PLN

(ok. 0,12 €)

VS

🇩🇪 Niemcy

1,08 PLN

(równowartość 0,25 €)

System kaucyjny. Ile to będzie kosztować, kto na tym zarobi?

Uruchomienie systemu to operacja o ogromnej skali. Według szacunków firmy Deloitte, w perspektywie 10 lat (2025-2034) łączne koszty mogą wynieść około 14,2 mld zł w inwestycjach oraz 23,1 mld zł w kosztach operacyjnych.

W przeciwieństwie do wielu krajów, które postawiły na jednego, centralnego operatora, polski ustawodawca zdecydował się na model konkurencyjny, z wieloma niezależnymi podmiotami (operatorami). Tworzy to fundamentalny paradoks i "strukturalne napięcie":

Z jednej strony operatorzy (np. Zwrotka S.A., PolKa S.A.) mają ze sobą konkurować. Z drugiej, aby system był funkcjonalny i przyjazny dla konsumenta, musi on działać jako jednolity, w pełni zintegrowany mechanizm.

Jak finansowany jest system kaucyjny?

Działalność operatorów, którzy będą zarządzać systemem, będzie opierać się na trzech głównych źródłach przychodów.

🏭

Opłaty od producentów

Firmy wprowadzające napoje w opakowaniach na rynek będą wnosić opłaty na rzecz systemu.

♻️

Sprzedaż surowców

Przychody ze sprzedaży zebranych i posegregowanych opakowań (wysokiej jakości PET, aluminium, szkło) do recyklerów.

💰

Nieodebrana kaucja

Środki z kaucji za opakowania, które nie zostały zwrócone przez konsumentów, również zasilą budżet operatora.

Wymusza to na konkurujących podmiotach ścisłą współpracę, a stabilność całego przedsięwzięcia zależy od niezawodności i sprawności międzyoperatorskiej izby rozliczeniowej. Ten centralny punkt współpracy pozostaje największym, systemowym ryzykiem.

Ostateczny sukces polskiego modelu będzie zależał od efektywności współpracy między operatorami, skali publicznej kampanii edukacyjnej oraz zdolności rządu do stworzenia sprawiedliwych mechanizmów kompensacyjnych dla samorządów. Jest to inwestycja, której koszty zostaną rozłożone w całym łańcuchu wartości, a ostatecznie poniesione przez społeczeństwo.

Polska, według celów narzuconych przez Unię Europejską w ramach Dyrektywy SUP (Single-Use Plastics), jest zobowiązana osiągnąć minimalny poziom selektywnej zbiórki jednorazowych butelek plastikowych w wysokości 77% do 2025 roku, a cel ten wzrasta do 90% do roku 2029. Eksperci są zgodni, że osiągnięcie tak wysokich wskaźników w ramach tradycyjnego, komunalnego systemu zbiórki odpadów jest praktycznie niemożliwe, co czyni system kaucyjny narzędziem niezbędnym.

Skąd to wiemy? Jak to obliczyliśmy?

Wszystkie dane, analizy i wnioski przedstawione w tym artykule opierają się na syntezie informacji z oficjalnych dokumentów rządowych, ustaw, analiz rynkowych oraz raportów przygotowanych przez wiodące firmy doradcze i organizacje branżowe. Poniżej przedstawiamy najważniejsze źródła oraz metodologię, jaką się posługiwaliśmy.

Oficjalne komunikaty i akty prawne:

• Ministerstwo Klimatu i Środowiska: Główne źródło informacji o oficjalnych datach, stawkach kaucji, wzorach oznakowania oraz odpowiedziach na najczęstsze pytania.
• Ustawa z dnia 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi: Podstawa prawna całego systemu, definiująca role, obowiązki i ramy funkcjonowania.
• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 (Dyrektywa SUP): Dokument unijny, który narzucił na Polskę obowiązek osiągnięcia konkretnych celów zbiórki opakowań.

Analizy finansowe i rynkowe:

• Raporty firmy Deloitte: Kluczowe źródło kompleksowych prognoz finansowych, w tym szacunków dotyczących kosztów inwestycyjnych i operacyjnych całego systemu w perspektywie 10 lat.

Stanowiska i dane organizacji branżowych:

• Polska Izba Handlu (PIH): Źródło danych dotyczących wpływu systemu na sektor detaliczny, w tym szacunków strat dla sklepów z powodu zbyt niskiej opłaty manipulacyjnej oraz ryzyka utraty przychodów przez małe placówki.

Czytaj także: 

• Gdzie najtaniej zrobić zakupy? Podpowie to nowa aplikacja
• "Zwodnicze promocje" na Temu. UOKiK stawia zarzuty
• Allegro wskakuje do Żabki. Chce się zmienić w królewicza dostaw

Źródło: PolskieRadio24.pl/Michał Tomaszkiewicz