106 lat KUL. Katolicki Uniwersytet Lubelski solą w oku komunistów
W PRL władze komunistyczne konsekwentnie dążyły do tego, by ograniczyć działalność uczelni i jej znaczenie. Polityka władz państwowych zmierzała do stopniowego ograniczania wpływu KUL-u na wychowanie i kształcenie ludzi świeckich.
2024-07-27, 05:39
106 lat temu, 27 lipca 1918 roku decyzją Zjazdu Biskupów Królestwa został powołany Katolicki Uniwersytet Lubelski.
Katolicki Uniwersytet Lubelski powstał z inicjatywy komitetu organizacyjnego powołanego w lutym 1918 roku dzięki staraniom rektora Akademii Duchownej ks. Idziego Radziszewskiego, pierwszego rektora uczelni. Większość funduszy na powstanie placówki przekazali: przemysłowiec Karol Jaroszyński i inżynier Franciszek Skąpski. Siedzibą uczelni stał się Lublin.
Uczelnia miała zająć się badaniami naukowymi łączącymi naukę z wiarą oraz kształceniem inteligencji katolickiej. Dewizą placówki było hasło "Deo et Patriae" - "Bogu i Ojczyźnie".
Posłuchaj
Pierwsze lata
Uroczysta inauguracja pierwszego roku akademickiego na Uniwersytecie Lubelskim miała miejsce 8 grudnia 1918 roku w tymczasowej siedzibie uniwersytetu, w gmachu Diecezjalnego Seminarium Duchownego w Lublinie. Uruchomiono wtedy cztery wydziały - Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych, Nauk Humanistycznych, Prawa Kanonicznego i Teologiczny.
REKLAMA
W okresie dwudziestolecia międzywojennego uczelnia stopniowo otrzymywała uprawnienia szkoły państwowej. W roku 1921 uczelnia otrzymała własną siedzibę przy Alejach Racławickich, gdzie przeniosła się w styczniu kolejnego roku.
Statut uczelni został zatwierdzony w 1928 roku. Wtedy też oficjalnie uznano nazwę Katolicki Uniwersytet Lubelski. Pięć lat później Sejm przyznał KUL prawo nadawania stopnia magistra na wydziałach świeckich. W kolejnych latach systematycznie wzrastała liczba pracowników naukowych i studentów. W 1934 roku powstało Towarzystwo Naukowe KUL. Uniwersytet nawiązał współpracę z ośrodkami naukowymi w kraju i zagranicą. Ustawa sejmowa z kwietnia 1938 roku przyznała mu prawo nadawania doktoratów i habilitacji na wszystkich wydziałach.
Powiązany Artykuł
Polska Niepodległa. Serwis specjalny
II wojna światowa
Po wybuchu II wojny światowej, kiedy Niemcy wkroczyli do Lublina, gmach KUL został zamieniony na szpital wojskowy. Aresztowano wielu wykładowców i studentów, wywożąc ich na przymusowe roboty do Niemiec lub do obozów koncentracyjnych. Mimo represji uczelnia zaangażowała się w tajne nauczanie prowadzone przez całą wojnę.
REKLAMA
Posłuchaj
Szykany władzy komunistycznej
Po wojnie KUL podjął oficjalną działalność jako pierwsza uczelnia w Polsce, bo już 3 listopada 1944 roku. Komuniści w miarę wzmacniania swojej władzy starali się ograniczać rozwój uczelni. Nie zmieniło tego oficjalne porozumienie między rządem a Episkopatem zawarte w 1950 roku, które teoretycznie gwarantowało mu swobodę działania.
Komuniści dążyli do likwidacji Wydziału Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych oraz Studium Zagadnień Społecznych i Gospodarczych Wsi. Za odmowę utworzenia na uczelni komunistycznej organizacji młodzieżowej i komórki partyjnej rektora ks. Antoniego Słomkowskiego zdymisjonowano, a następnie oskarżono o kontakty z USA, aresztowano i uwięziono. Otrzymał on wyrok 3 lat więzienia.
Na porządku dziennym były kontrole biblioteki głównej KUL-u. W jednym ze sprawozdań z takiej inspekcji czytamy: "w katalogach biblioteki figurują i są udostępniane czytelnikom dziesiątki wrogich pozycji. Dotyczą one zarówno literatury określanej jako naukowa, jak też tzw. beletrystycznej. Ponadto w magazynach znajdują się pozycje szkalujące Związek Radziecki, polskich komunistów i ruch postępowy, jak np. Katolicyzm a bolszewizm Ignacego Czumy czy Filozoficzna i społeczna idea Adolfa Hitlera ks. Józefa Pastuszki".
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego otrzymało prawo opiniowania kandydatów na rektora. Sabotowano działalność kierunku pedagogicznego i humanistycznego. Stopnie naukowe studenci musieli zdobywać na uczelniach państwowych. Pracownikom odmawiano wyjazdów zagranicznych, proponowano korzystniejsze zarobki na innych uczelniach lub usuwano z KUL.
Absolwenci mieli problemy ze znalezieniem pracy. Cenzurowano publikacje naukowe i księgozbiór, placówkę stale inwigilowano, zakazując działalności organizacji młodzieżowych, rekwirowano budynki i likwidowano konta bankowe.
REKLAMA
Krótkotrwała odwilż
Po roku 1956 sytuacja nieco się poprawiła, z czego skorzystano, starając się poprawić poziom naukowy placówki, zwiększając kadrę naukową, poszerzając zakres badań i powołując nowe katedry i zespoły badawcze m.in. Instytut Geografii Historycznej Kościoła w Polsce czy Międzywydziałowy Zakład Ustroju Prawa PRL. Dzięki wyjazdom pracowników naukowych nawiązano kontakty z uniwersytetami zagranicznymi. Uczelnia została członkiem Międzynarodowej Federacji Uniwersytetów Katolickich i Międzynarodowego Stowarzyszenia Uniwersytetów.
Zmiany związane z październikową odnową nie były długotrwałe. Już w początkach lat 60., wraz z rozpoczynającą się kampanią milenijną celem jednego z pierwszych ataków komunistów znów stał się KUL.
Komuniści chcieli sprowadzić KUL do rangi prowincjonalnej uczelni teologicznej
W tajnej notatce Urzędu ds. Wyznań dla Komitetu Centralnego partii z 1 lipca 1965 roku w sprawie ograniczenia wzrostu znaczenia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego czytamy o następujących krokach, jakie poczyniono w roku akademickim 1964/1965: "rozpoczęto przenoszenie w stan spoczynku wykładowców, którzy ukończyli 65 rok życia; wstrzymano awanse i nie wyrażono zgody na nominacje nowych samodzielnych pracowników naukowych na wydziale humanistycznym; ograniczono zasięg działania KUL w innych środowiskach, m.in. kontakty profesorów KUL z uczelniami państwowymi, jak i udział w sesjach naukowych, wygłaszanie referatów, wykładów, udział w zjazdach naukowych. Dokonano pewnych ograniczeń w zakresie kontaktów z zagranicznymi uniwersytetami katolickimi, zmniejszono też wydawnictwa KUL, głównie w zakresie nauk humanistycznych".
Władza komunistyczna starała się sprowadzić KUL do rangi prowincjonalnej uczelni teologicznej poprzez likwidację kolejnych katedr na wydziale humanistycznym: filologii polskiej, filologii klasycznej, historii, historii sztuki.
REKLAMA
Uczelnia Jana Pawła II
W 1969 roku powołano Komisję do Kontaktów z Katolickimi Uniwersytetami. Zmiany przyniosła kadencja rektorska ojca Mieczysława Krąpca (1970-1983). Reaktywowano wówczas m.in. Filologię Romańską, Angielską, Germańską i Pedagogikę oraz przywrócono prawo nadawania stopnia doktora i habilitacji na Wydziale Nauk Humanistycznych. KUL zaczął być miejscem międzynarodowych konferencji naukowych i kursów dla studentów zagranicznych.
Posłuchaj
Po wybraniu byłego wykładowcy KUL, Karola Wojtyły, na papieża w 1978 roku, utworzono Instytut Jana Pawła II, na dziedzińcu stanął jego pomnik. Papież otrzymał też tytuł doktora honoris causa wszystkich wydziałów.
Studenci i wykładowcy uczelni aktywnie uczestniczyli w ruchu Solidarności, w okresie stanu wojennego wielu zostało internowanych. Po jego zniesieniu KUL kontynuował rozwój. Poszerzono zakres badań naukowych i działań wydziałów.
W 1987 roku, podczas trzeciej pielgrzymki do Polski, Jan Paweł II odwiedził KUL i spotkał się z jego pracownikami i studentami.
W październiku 2005 uczelnia zmieniła nazwę na Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II.
mk
REKLAMA
REKLAMA