"Towarzystwo niepokornych". 9 maja - dzień zwycięstwa czy początek walki z nową okupacją?
2023-05-09, 09:45
- W Polsce nie było tak radośnie jak na terenach zajętych przez aliantów na Zachodzie, nadal prowadzone były działania zbrojne, szalała bezpieka, dokonywała aresztowań żołnierzy podziemia niepodległościowego, aresztowano ludzi związanych z Armią Krajową, współpracowników Polskiego Państwa Podziemnego. Cały czas trwała walka i stosowano represje - mówił w Polskim Radiu 24 Jacek Pawłowicz, zastępca dyrektora Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL w Warszawie.
Zakończenie walk w Europie podczas II wojny światowej było upragnionym i długo oczekiwanym zwycięstwem i triumfem nad niemiecką tyranią. Podpisanie kapitulacji przez przedstawicieli III Rzeszy nastąpiło 7 maja 1945 r. w Reims, jednak na skutek niespełnionych ambicji sowieckich ta ceremonia została powtórzona 8 maja w Berlinie. Związek Sowiecki nie uznawał daty 8 maja, Józef Stalin chciał, aby obowiązywała data wyznaczona przez moskiewską strefę czasową, czyli 9 maja.
Podpisanie aktu kapitulacji przez Niemcy 8 maja 1945 r. nie zakończyło wysiłku zbrojnego Polaków.
Politycy zgromadzeni w Radzie Jedności Narodowej (podziemnym parlamencie), podejmując latem 1945 r. decyzję o samorozwiązaniu, stwierdzili: "Koniec wojny z Niemcami zastał Polskę w sytuacji niesłychanie trudnej, a nawet tragicznej. Gdy inne narody, zwłaszcza zachodnie, po zlikwidowaniu okupacji niemieckiej odzyskały rzeczywistą wolność i mogły przystąpić samodzielnie do urządzania sobie życia, Polska w wyniku wojny, w której poniosła największe ofiary, znalazła się pod okupacją z rządem narzuconym przez ościenne państwo".
"Zmiana okupanta i okoliczności"
Naczelny wódz i rząd RP na uchodźstwie w sierpniu 1945 r. podkreślali: "Obecną rzeczywistość w Polsce oceniamy jako sowiecką okupację, która przekreśla niepodległość Narodu Polskiego". Stanowisko władz powołanego we wrześniu 1945 r. Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość" było jednoznaczne: "W położeniu naszym zaszła zmiana okupanta i okoliczności, ale walka nasza nie ustała i nie ustanie tak długo, dopóki kresu jej nie uwieńczy ostateczne, całkowite zwycięstwo".
Nie godząc się na zniewolenie, około 200 tys. Polaków uczestniczyło w oporze przeciwko nowej władzy, wspartej sowieckimi bagnetami.
Największe nasilenie walk, w których brało udział ponad 20 tys. żołnierzy skupionych w oddziałach partyzanckich, nastąpiło pod koniec lat 40. i na początku 50. Walka mniejszych grup partyzanckich trwała dalej. Opór, nie tylko zbrojny, był powszechny i można go porównać do powstań narodowych XIX wieku, a co do skali – do powstania styczniowego.
Posłuchaj
Więcej w zapisie audycji.
* * *
Audycja: Towarzystwo niepokornych
Prowadzący: Arkadiusz Gołębiewski, Paweł Nowacki
Gość: Jacek Pawłowicz
Data emisji: 8.05.2023
Godzina emisja: 22.06
PR24/ka