NIK: znikome wykorzystanie klauzul społecznych przez administrację publiczną

- Najwyższa Izba Kontroli zbadała jak często w latach 2013–2016 klauzule społeczne były wykorzystywane w zamówieniach publicznych, udzielanych przez administrację publiczną. Stosowanie klauzul społecznych pozostaje w naszej ocenie na (...) niskim poziomie i napotyka na trudności i bariery. Poprawie sytuacji miały służyć zalecenia Rady Ministrów z lipca 2015 roku w sprawie stosowania przez administrację rządową klauzul społecznych w zamówieniach publicznych - powiedział Kwiatkowski, prezentując raport Izby o stosowaniu klauzul społecznych w zamówieniach publicznych. Kontrola NIK formalnie zakończyła się 30 kwietnia 2016 r.

W zaleceniach tych m.in. wskazano, iż kierownicy jednostek administracji rządowej są zobowiązani do analizowania możliwości zastosowania klauzul społecznych we wszystkich postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego, w szczególności na usługi edukacyjne i szkoleniowe, reklamowe czy sprzątanie i zarządzanie mieniem, publikowanie i drukowanie.

Izba skontrolowała 29 jednostek

Izba skontrolowała 29 jednostek, w tym: Kancelarię Prezesa Rady Ministrów, Urząd Zamówień Publicznych, Główny Urząd Statystyczny oraz cztery ministerstwa: finansów; rodziny, pracy i polityki społecznej; edukacji narodowej oraz resort środowiska. Kontroli poddano także osiem samorządów i 14 przedsiębiorców, którzy zobowiązali się do zastosowania klauzuli społecznej w pozyskanym zamówieniu publicznych. W informacji wykorzystano również dane i opinie z 1 687 gmin, 215 starostw powiatowych oraz 12 urzędów marszałkowskich, które odpowiedziały na przesłany przez NIK kwestionariusz dotyczący stosowania klauzul społecznych w zamówieniach publicznych.

- Zbadaliśmy, jak w praktyce administracji rządowej i samorządu terytorialnego, funkcjonują rozwiązania dotyczące stosowania klauzul społecznych, których celem miało być umożliwienie wyrównywania szans w dostępie do zamówień publicznych podmiotom i osobom pozostających w gorszej sytuacji na rynku pracy - powiedział Kwiatkowski.

Rozwiązanie zostało wprowadzone w 2009 roku

Chodzi o wprowadzone w 2009 r. do prawa zamówień publicznych (ustawa Prawo zamówień publicznych) rozwiązania, które umożliwiają stosowanie w zamówieniach aspektów społecznych, w tym klauzul które zwiększają efektywność wydatkowania środków publicznych. Pozwala to łączyć zakupy towarów i usług, których i tak musi dokonać zamawiający z zaspakajaniem konkretnych potrzeb osób z grup będących w trudnej sytuacji na rynku pracy (np. bezrobotni, niepełnosprawni).

- W latach 2013–2016 skontrolowane jednostki administracji rządowej udzieliły 115 zamówień o łącznej wartości ponad 247 mln zł, w których zastosowano klauzule bądź aspekty społeczne. Zawarte umowy, które uwzględniały klauzule społeczne, stanowiły zaledwie niecały procent (0,9 proc.) wszystkich zawartych umów w tym okresie oraz niecałe 17 proc. ich całkowitej wartości - powiedział szef NIK.

Jak dodał, większość zamówień - 86 proc. przeprowadzono na podstawie Prawa zamówień publicznych. Natomiast pozostałą część - prawie 14 proc., stanowiły zamówienia podprogowe, do których nie stosuje się ustawy ze względu na ich wartość.

Kwiatkowski przekazał, że w latach 2013-2016 w skontrolowanych jednostkach administracji rządowej w udzielonych zamówieniach publicznych najczęściej stosowano klauzulę społeczną dotyczącą zatrudnienia osób bezrobotnych (prawie 56 proc. zastosowanych klauzul), w mniejszym stopniu korzystano z klauzuli dotyczącej zatrudnienia osób niepełnosprawnych (20 proc.) oraz zatrudnienia na podstawie umowy o pracę (18 proc.).

Według Izby, działania szefa KPRM oraz Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych na rzecz upowszechnienia klauzul społecznych w zamówieniach publicznych administracji rządowej, nie zwiększyły skali ich stosowania, a w niektórych przypadkach doszło nawet do ich spadku. NIK rekomendowała szefowi KPRM podjęcie działań ukierunkowanych na zwiększenie stosowania tych klauzul.

PAP, awi