Sąd Najwyższy zajmie się sprawą kredytów frankowych. Na rozstrzygnięcie czekają trzy ważne pytania

Kwestia ewentualnej wzajemności umowy kredytu hipotecznego jest jednym z wielu zagadnień pojawiających się podczas rozstrzygania przez sądy spraw kredytów frankowych w sytuacji unieważnienia umowy kredytu z powodu klauzul abuzywnych.

Takie sądowe unieważnienie umowy pociąga bowiem za sobą problem rozliczenia się obu stron - po pierwsze zwrotu przez kredytodawcę rat kapitałowo-odsetkowych, a po drugie zwrotu przez kredytobiorcę wypłaconej przez bank kwoty kredytu w nominalnej wysokości.

To jak rozliczenie będzie przebiegać zależy zaś m.in. od zakwalifikowania unieważnionej umowy i tego, czy uznaje się ją za wzajemną.

Interpretacja "umowy wzajemnej"

Zgodnie z Kodeksem cywilnym "umowa jest wzajemna, gdy obie strony zobowiązują się w taki sposób, że świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej".

Jednocześnie jednak, w przypadku np. unieważnienia takiej umowy, kiedy strony mają dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych, to każdej z nich "przysługuje prawo zatrzymania, dopóki druga strona nie zaofiaruje zwrotu otrzymanego świadczenia albo nie zabezpieczy roszczenia o zwrot".

W grudniu 2021 r. pytanie w takiej sprawie zadał Sądowi Najwyższemu gdański sąd apelacyjny. Zdaniem tego sądu "umowa kredytu bankowego, analizowana w kontekście współczesnych zasad funkcjonowania gospodarki rynkowej, powinna być zakwalifikowana jako umowa wzajemna".

"Wydaje się, że w sytuacji, w której odsetki oprócz elementu waloryzacyjnego zawierają element zysku banku - niezależnie od innych opłat i prowizji - należałoby przyjąć, że oprocentowany kredyt ma charakter umowy wzajemnej" - zaznaczono wtedy w uzasadnieniu pytania gdańskiego sądu.

Dodano, że sensem tej umowy nie jest bowiem wymiana kwoty pieniędzy na inną kwotę pieniędzy, lecz uzyskanie przez klienta "określonej usługi za zapłatą wynagrodzenia".

Wzajemna czy dwustronnie zobowiązująca?

W lipcu zeszłego roku pytania w tej sprawie sformułował natomiast Rzecznik Finansowy. Zapytał, czy "umowa o kredyt bankowy jest umową wzajemną, czy też umową dwustronnie zobowiązującą, ale nie wzajemną".

W tym drugim przypadku stronom nie przysługiwałoby prawo zatrzymania.

"Z obserwacji Rzecznika Finansowego wynika, że banki masowo powołują się na prawo zatrzymania w przypadku sporu z konsumentem na tle tzw. kredytów indeksowanych i denominowanych do waluty obcej" - wskazano w uzasadnieniu tego pytania.

Sam Rzecznik Finansowy ocenił zaś, że umowa kredytu jest dwustronnie zobowiązująca, ale nie wzajemna. Jak dodał "przedmiotem wzajemnych świadczeń w umowie wzajemnej nie mogą być świadczenia identyczne".

Swoje pytania sformułował także - jesienią ubiegłego roku - krakowski sąd okręgowy.

Jednolita praktyka orzecznicza

Zapytania sadów trafiły do trzyosobowych składów Izby Cywilnej SN. Z kolei pytanie Rzecznika Finansowego trafi do szerszego składu siedmiu sędziów SN.

Oba sądy zadające pytania są zgodne, że "z uwagi na autorytet SN", a także "mając na względzie masowość problemu i rozbieżność w orzecznictwie" zajęcie przez Sąd Najwyższy jednoznacznego stanowiska pozwoli kształtować w sposób jednolity praktykę orzeczniczą sądów powszechnych w tzw. sprawach frankowych.

- Odpowiedź SN na zadane pytanie wpłynie na możliwość dochodzenia roszczeń przez słabszych uczestników obrotu, konsumentów - ocenił natomiast Rzecznik Finansowy.

PR24.pl, IAR, PAP, DoS