Zasiłki socjalne. Kryterium dochodowe zostanie zlikwidowane?

Ustawa zreformować ma system pomocy społecznej, stawiając na indywidualne podejście do osób wymagających wsparcia i zachęcanie ich do aktywności w rozwiązywaniu własnych problemów - we współpracy z instytucjami i pracownikami socjalnymi.
Wprowadzenie minimalnego dochodu socjalnego
Jedną z kluczowych zmian, które zaproponowano w projekcie, jest likwidacja kryterium dochodowego, które dziś uprawnia do zasiłków, i wprowadzenie pojęcia "minimalny dochód socjalny", oznaczającego kwotę gwarantującą zaspokojenie potrzeb egzystencjalnych rodziny. Podczas gdy kryterium dochodowe jest granicą, poniżej której osobie lub rodzinie przysługują świadczenia z pomocy społecznej, to minimalny dochód socjalny będzie poziomem, który każdy powinien mieć zapewniony; dlatego różnica pomiędzy realnym dochodem rodziny a wysokością minimalnego dochodu socjalnego będzie wyrównywana przez zasiłki.
Minimalny dochód socjalny będzie podstawą do korzystania ze świadczeń i usług socjalnych. Zależeć będzie od liczebności rodziny. W przypadku osób starszych oraz niepełnosprawnych będzie on wyliczany z wyłączeniem dodatku pielęgnacyjnego lub zasiłku pielęgnacyjnego, dzięki czemu ich świadczenia socjalne będą wyższe od dotychczasowych.
Coroczne badanie poziomu minimum egzystencji
Weryfikacja minimalnego dochodu socjalnego będzie następowała co roku, a jej podstawą będzie aktualny wzrost cen towarów i usług określanych w koszyku minimum egzystencji. Dlatego zakłada się rezygnację z badania progu interwencji socjalnej, a utrzymanie corocznego badania poziomu minimum egzystencji, którego wyniki dostępne są 31 marca każdego roku, na podstawie cen towarów i usług z roku poprzedniego. Wysokość minimalnego dochodu socjalnego wraz z kwotami świadczeń będzie ogłaszana w obwieszczeniu MPiPS obowiązującym od 1 października danego roku.
Zasiłek przyznawany w formie pieniężnej lub niepieniężnej
Uproszczony ma zostać katalog świadczeń pieniężnych i niepieniężnych. Wypłacany ma być jeden zasiłek socjalny z możliwością powiększenia go o dodatki: motywacyjny i dopłatę do usług interwencyjnych.
Zasiłek socjalny przyznawany będzie w formie pieniężnej lub niepieniężnej (zwłaszcza dla osób uzależnionych od alkoholu lub innych środków odurzających oraz pierwszy raz korzystających ze wsparcia i pomocy).
Dolna granica zasiłku będzie ustalona na poziomie 10 proc. minimalnego dochodu socjalnego.
Świadczenia pieniężne tylko dla osób współpracujących z pracownikami socjalnymi
Ze świadczeń pieniężnych będą mogły korzystać tylko te osoby, które podejmą współpracę z pracownikami socjalnymi. Osoby, które nie wykażą gotowości do współpracy, będą mogły korzystać jedynie ze świadczeń rzeczowych z pomocy społecznej (z wyjątkiem osób, które z różnych powodów nie mogą uczestniczyć w działaniach aktywizacyjnych).
Warunkiem bezwzględnym wypłacania zasiłku socjalnego dla osób, które mają szansę na powrót do samodzielności, będzie zawarcie i realizacja kontraktu socjalnego, będącego formą partnerskiej umowy pomiędzy osobą wymagającą wsparcia a pracownikiem socjalnym. Chodzi np. o uczestnictwo w zajęciach klubu integracji społecznej, poddanie się leczeniu itp.
Socjalny dodatek motywacyjny
Socjalny dodatek motywacyjny będzie świadczeniem powiązanym z aktywnością osób korzystających z systemu usług socjalnych. Warunkiem korzystania z niego będzie prawidłowa realizacja kontraktu socjalnego. Wysokość tego dodatku ma stanowić 50 proc. zasiłku socjalnego, będzie on przyznawany w formie pieniężnej lub niepieniężnej - dla osób uzależnionych (np. regulowanie czynszu, opłat za energię itp.).
Osoby starsze lub niepełnosprawne, znajdujące się w trudnej sytuacji życiowej, będą mogły skorzystać z częściowej lub całkowitej refundacji kosztu usług, które mają zaspokoić ich potrzeby wynikające z niesamodzielności (socjalna dopłata do usług interwencyjnych).
Zmiana celów pomocy społecznej
Autorzy założeń do ustawy podkreślają, że zależy im na przeformułowaniu celów pomocy społecznej: ma ona polegać na prowadzeniu działań profilaktycznych oraz aktywizacyjnych, a także zapewnieniu pomocy osobom i rodzinom tego wymagającym. Rola świadczeń, zwłaszcza pieniężnych, powinna być uzupełnieniem usług oferowanych przez system pomocy społecznej, a na pewno powinna stanowić instrument motywujący do aktywnej współpracy z pracownikami socjalnymi w przezwyciężaniu trudnych sytuacji życiowych.
W związku z nowymi priorytetami w projekcie określono katalog podstawowych usług socjalnych. Są wśród nich usługi profilaktyczne, adresowane do osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym, skupiające się na pracy socjalnej, edukacji, poradnictwie, terapii itp. Pracownik socjalny świadczący tego typu usługi ma pełnić funkcję "prewencyjnego oparcia społecznego" - tzw. asystentura socjalna.
Aktywizacja bezrobotnych
Wyodrębniono również usługi aktywizujące adresowane do osób bezrobotnych oraz niepełnosprawnych, których dysfunkcje można kompensować usługami specjalistycznymi. Celem tych usług będzie uniezależnienie podopiecznych od systemu świadczeń z pomocy społecznej. Będą one realizowane m.in. we współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami ekonomii społecznej (np. spółdzielniami socjalnymi).

PAP, awi