Bez nich świat kultury nie będzie taki sam. Odeszli w 2019 r. w Polsce

Przypominamy ludzi kultury, sztuki, przedstawicieli życia społecznego w Polsce, którzy zmarli w ciągu ostatniego roku.

STYCZEŃ

Janusz Kozioł, 68 lat

Jeden z najsłynniejszych polskich lektorów telewizyjnych i radiowych. Jego głos można było usłyszeć m.in. w wielu serialach i filmach fabularnych, wśród nich: "Pulp Fiction", "Naga broń", "Blues Brothers", "Drakula" i "W imię ojca". 

Janusz Kozioł urodził się 1 września 1950 r. w Warszawie. Ukończył Wojskową Akademię Techniczną. Z zawodu był żołnierzem, czołgistą, jednak z powodu kontuzji nie mógł rozwijać kariery wojskowej. W 1973 r. rozpoczął pracę w Programie Trzecim Polskiego Radia. 

W latach 80. rozpoczął współpracę ze stacjami telewizyjnymi. Czytał ścieżki dialogowe m.in. do znanych filmów fabularnych oraz seriali, wśród nich: "Naga broń", "Blues Brothers", "Pulp Fiction", "Drakula", "W imię ojca", "Podejrzani", "Czas apokalipsy", "Fiorella", "Marina" oraz "Cristina". Można go było również usłyszeć m.in. w produkcjach dla osób niewidomych i niedowidzących, a także w reklamach, m.in. banku PKO BP. 

REKLAMA

Zmarł 18 stycznia w Warszawie. Miał 68 lat. Od kilku lat zmagał się ze stwardnieniem zanikowym bocznym opuszkowym (SLA). W styczniu ogłoszono zbiórkę publiczną na jego leczenie.

* * *

LUTY

Janusz Skowron, 61 lat

Muzyk, wybitny pianista jazzowy, kompozytor i aranżer. 

Janusz Skowron urodził się 23 maja 1957 roku. Odebrał wszechstronne wykształcenie muzyczne, które zaczynał w Ośrodku Szkolno-Wychowawczym dla Dzieci Niewidomych w Laskach koło Warszawy. Już w trakcie nauki rozpoczął współpracę z profesjonalnymi muzykami. Wystąpił na festiwalu Jazz Jamboree w 1980 roku. Współpracował z Krzesimirem Dębskim i jego zespołem String Collection, z którym uczestniczył w wielu festiwalach jazzowych w Polsce i na świecie. 

REKLAMA

Towarzyszył także wokalistom - między innymi Maryli Rodowicz, Hannie Banaszak, Ewie Bem, współpracował z grupami Lady Pank i Perfect. 

Grał między innymi z zespołem Tomasza Stańki Freelectronic, z którym nagrał kilka płyt: Chameloeon, Switzerland, Tales For A Girl. Koncentrował i nagrywał także ze Zbigniewem Namysłowskim i wieloma innymi wybitnymi jazzmanami. Z zespołem Walk Away perkusisty Krzysztofa Zawadzkiego miał okazję grać między innymi z Erickiem Marienthalem, Deanem Brownem czy Davidem Gilmorem. 

Założył też własny zespół muzyczny "Anthimos Skowron United" z Apostolisem Anthimosem. Janusz Skowron otrzymał wiele nagród i wyróżnień, między innymi dwukrotnie został nagrodzony złotym krzyżem zasługi oraz medalem Zasłużony Kulturze - Gloria Artis.

REKLAMA

* * *

MARZEC

Zofia Czerwińska, 85 lat

Była jedną z najbardziej popularnych polskich aktorek, w dorobku artystycznym miała około 150 ról i epizodów.

Widzowie pokochali ją za postać Balcerkowej z serialu "Alternatywy 4" Stanisława Barei. Stworzyła też niezapomniane kreacje w serialach "Czterdziestolatek", "Daleko od szosy", "Tygrysy Europy" oraz "Świat według Kiepskich". 

Grała w komediach "Nie lubię poniedziałku" Tadeusza Chmielewskiego, "Rejs" Marka Piwowskiego oraz "Poszukiwany, poszukiwana" i "Miś" Stanisława Barei. Wystąpiła między innymi w obrazach: "Och, Karol!" Romana Załuskiego, "Złoto dezerterów" Janusza Majewskiego, "Lalka" Ryszarda Bera, a także w "Pianiście" Romana Polańskiego. Starsi widzowie pamiętają Zofię Czerwińską ze znanych seriali telewizyjnych dla młodzieży, jak "Przygody psa Cywila", "Paragon gola" oraz "Wakacje z duchami". Aktorka była związana z estradą i scenami teatralnymi, między innymi w Gdańsku i Olsztynie, grała w Teatrze Telewizji. Ponad 20 lat występowała na deskach warszawskiego Teatru Syrena.

REKLAMA

Na dużym ekranie pojawiła się w "Pokoleniu" Andrzeja Wajdy, w roli barmanki. Także barmankę zagrała w "Popiele i diamencie". W latach 1957-1958 występowała w Teatrze Polskim w Bielsku-Białej, później w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku, a następnie w Teatrze im. Jaracza w Olsztynie.

* * *

KWIECIEŃ

Andrzej Trzos-Rastawiecki, 85 lat

Wybitny reżyser i scenarzysta. Był autorem filmów dokumentalnych i fabularnych, między innymi "Gdziekolwiek jesteś panie prezydencie ", serialu "Marszałek Piłsudski" oraz obrazów poświęconych Janowi Pawłowi II - "Piegrzym" i "Credo".

Urodził się we Lwowie, 23 czerwca 1933 roku. Ukończył Politechnikę Krakowską oraz wydział reżyserii w łódzkiej filmówce. 

REKLAMA

Jego dorobek artystyczny liczy kilkadziesiąt filmów dokumentalnych i 10 fabularnych. W większości swoich dokumentów, jak "Pawiak", "Enigma" czy "Ballada o prawdziwym kłamstwie", Andrzej Trzos-Rastawiecki wystąpił w roli scenarzysty i reżysera. Był ceniony za warsztat i twórczą wrażliwość, a także konsekwentne podejmowanie problemów moralno-obyczajowych współczesności.

W 1997 roku nakręcił film dokumentalny "Pułkownik Kukliński", w którym ukazał mało znane wówczas, fakty wyjaśniające motywy działania pierwszego polskiego oficera w NATO. Od 1991 roku reżyser przewodniczył Polskiej Federacji Dyskusyjnych Klubów Filmowych. 

Andrzej Trzos-Rastawiecki był laureatem licznych wyróżnień, między innymi II nagrody na festiwalu filmowym w Guadalajarze za obraz "Egzamin", kilku międzynarodowych nagród za film "Zapis zbrodni" oraz Nagrody Specjalnej Jury na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku za obraz "Gdziekolwiek jesteś panie prezydencie...". Otrzymał też Nagrodę Specjalną "Platynowy Opornik" za całokształt twórczości na Festiwalu Filmów Dokumentalnych "Niepokorni, Niezłomni, Wyklęci" w Gdyni.

W 2013 roku został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, przyznanym za wybitne zasługi dla kultury oraz w rozwój polskiego kina dokumentalnego.

REKLAMA

* * *

Jerzy Wójcik, 88 lat

Wybitny operator filmowy, współtwórca polskiej szkoły filmowej. Autor zdjęć do najważniejszych filmów polskich z lat 50. i 60. XX w. Jako operator współpracował m.in. z Andrzejem Wajdą, Jerzym Kawalerowiczem i Jerzym Hoffmanem.

Karierę zawodową rozpoczął w 1956 r. na planie filmu "Kanał" w reż. Andrzeja Wajdy i "Koniec nocy" (reż. zbiorowa), na którym pracował jako operator kamery pod kierunkiem Jerzego Lipmana. Zadebiutował jako samodzielny operator w 1957 r. przy realizacji "Eroiki" w reż. Andrzeja Munka.

Pracował przy realizacji takich filmów, jak "Popiół i diament" w reż. Andrzeja Wajdy, "Faraon", "Matka Joanna od Aniołów" (oba w reż. Jerzego Kawalerowicza), "Westerplatte" w reż. Stanisława Różewicza czy "Potop" w reż. Jerzego Hoffmana.

REKLAMA

Był profesorem zwyczajnym sztuki filmowej i wieloletnim wykładowcą łódzkiej Filmówki. W 1999 r. wspólnie z Andrzejem Mularczykiem napisał scenariusz i wyreżyserował film "Wrota Europy".

Był laureatem ważnych polskich nagród za twórczość filmową, m.in. Orła za osiągnięcia życia (2009), Platynowych Lwów na festiwalu filmowym w Gdyni (2012), Nagrody Specjalnej PSC za wybitne osiągnięcia w dziedzinie sztuki filmowej (2013), Nagrody SFP za wybitne osiągnięcia artystyczne (2018). W 2018 r. otrzymał tytuł Doktora Honoris Causa łódzkiej PWSFTviT.

W 2006 r. opublikował książkę "Labirynt światła".

* * *

REKLAMA

KWIECIEŃ

Tadeusz Szyma, 76 lat

Reżyser i krytyk filmowy, poeta i wykładowca akademicki. Przez wiele lat członek redakcji "Tygodnika Powszechnego" oraz miesięcznika "Kino". Członek Rady Programowej TVP.

Tadeusz Szyma urodził się 22 września 1942 roku w Częstochowie. Ukończył polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim i filozofię na Uniwersytecie Warszawskim. Po studiach pracował naukowo w Polskiej Akademii Nauk i na Uniwersytecie Jagiellońskim. Przez kilkanaście lat (1978-91) był redaktorem "Tygodnika Powszechnego", na którego łamach zajmował się tematyką kulturalną, w tym krytyką filmową.

W pierwszej połowie lat 90. wykładał na Wydziale Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego, rozpoczął też pracę w TVP, gdzie był między innymi kierownikiem redakcji filmu dokumentalnego, a następnie wiceszefem redakcji dziecięcej i młodzieżowej. W ostatnich latach był wykładowcą na Papieskim Uniwersytecie Jana Pawła II w Krakowie, gdzie prowadził kurs na temat manipulacji w mediach i komunikacji społecznej, oraz stałym współpracownikiem miesięcznika "Kino". Od 2016 roku zasiadał w Radzie Programowej TVP. 

Autor bądź współautor wielu nagradzanych filmów dokumentalnych: "Drogi królowej Jadwigi", "Książę", "Ormiańskie serce dla Polski", "Papież nadziei", "Ostatni świadek", "Serce Śląska". Współpracownik Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej. Autor setek publikacji prasowych, a także tekstów do albumów fotograficznych, miedzy innymi o Ziemi Świętej, Asyżu, malarstwie Stanisława Rodzińskiego. Redaktor naczelny przewodnika ,"Z Karolem Wojtyłą wędrowanie po Polsce".

REKLAMA

Poeta wydał między innymi "Więcej wierszy nie pamiętam" oraz zbiory dla dzieci "Książka" "Zwierzenia zwierząt", "Wiersze i wierszyki o sprawach dużych i małych". W 2012 roku otrzymał Krzyż Wolności i Solidarności za działalność opozycyjną w latach 70. i 80. . W 2015 roku minister kultury i dziedzictwa narodowego przyznał mu Srebrny Medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis" za całokształt pracy twórczej na różnych polach; w 2017 roku odznaczony przez prezydenta Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za "wybitne zasługi w działalności dziennikarskiej i redakcyjnej". 

* * *

Tomasz Perkowski 

Wybitny reżyser dźwięku, autor wielu realizacji radiowych nagradzanych na międzynarodowych konkursach zmarł w pierwszy dzień Świąt Wielkanocnych.

Tomasz Perkowski zaczynał jako realizator audycji muzycznych, magazynów. Od 2005 roku pracował w Teatrze Polskiego Radia, gdzie obok słuchowisk realizował audycje literackie i dokumentalne, a także reportaże. Na Ogólnopolskim Konkursie Reportażu Radiowego "Polska i Świat" w 1997 roku otrzymał nagrodę za realizację "To nie jest zawód dla Starszych Państwa", zrealizowane przez niego reportaże "Powódź wszystkich Polaków" (1998) i "Kosowo z daleka" (1997) otrzymały Grand Prix na Festiwalu Premios Ondas, a w 2002 i 2005 roku Grand Press. Wielokrotny laureat Festiwalu "Dwa Teatry" za realizację akustyczną słuchowisk "Szalona lokomotywa" i "Układanka" (2006), "Recycling" (Grand Prix 2007), "Osiedle" oraz "Nie używaj tego ognia" (2009) i "Somosierra" (Grand Prix 2011).

REKLAMA

Reportaże i słuchowiska w jego realizacji reprezentowały Polskie Radio na festiwalach Prix Europa oraz Prix Italia. W 2012 słuchowisko "Moje drzewko pomarańczowe", które zrealizował, zdobyło Grand Prix 9. Międzynarodowego Konkursu Słuchowisk dla Dzieci i Młodzieży Prix Ex Aequo. Był laureatem Prix Italia za realizację reportażu "Chcę więcej" Bartosza Panka (2014). W 2016 roku otrzymał Złoty Mikrofon, najważniejszy laur radiowy. Kapituła nagrody wyróżniła go za "doskonały radiowy słuch, mistrzowskie realizacje słuchowisk i reportaży oraz za czułość dla świata dźwięków".

* * *

Tadeusz Pluciński, 93 lata

Aktor Tadeusz Pluciński, ceniony za kreacje amantów, zmarł we wtorek w Domu Artystów Weteranów w Skolimowie w wieku 92 lat.

Tadeusz Pluciński urodził się 25 września 1926 r. w Łodzi. W 1949 r. ukończył studia na łódzkim oddziale warszawskiej Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej. Od 1954 r. związany był z teatrami warszawskimi, m.in. Polskim (1963-1976) i Syreną (od 1976). Na ekranie debiutował jeszcze na studiach (w 1947 r.) epizodem w dramacie Wandy Jakubowskiej "Ostatni etap".

REKLAMA

Popularność zawdzięczał rolom komediowym, zarówno telewizyjnym jak i kinowym. Najbardziej znane filmy z jego udziałem to "Mąż swojej żony" (1960), "Szczęściarz Antoni" (1960), "Dzięcioł" (1970), "Niebieskie jak Morze Czarne" (1971), "Poszukiwany poszukiwana" (1972), "Brunet wieczorową porą" (1976) i "Co mi zrobisz jak mnie złapiesz" (1978). Wystąpił też w filmach "Hydrozagadka" (1970), "Podróż za jeden uśmiech" (1971), "Stawiam na Tolka Banana" (1973), a także w serialach - "Stawka większa niż życie" (1967), "Czterdziestolatek" (1975), "Kariera Nikodema Dyzmy" (1979) i "Alternatywy 4 (1983). 

Tadeusz Pluciński pojawiał się w ostatnich latach w wielu serialach: w "Na dobre i na złe", "Na wspólnej" czy w "Pitbullu". Występował też w najpopularniejszym słuchowisku Polskiego Radia "Matysiakowie", gdzie po śmierci Tadeusza Borowskiego wcielał się w rolę Stacha Matysiaka.

Autobiograficzne wspomnienia Plucińskiego w rozmowie z Magdaleną Adaszewską ukazały się pt. "Na wieki wieków amant". Aktor słynął z bogatego życia uczuciowego. Był czterokrotnie żonaty: ze śpiewaczką operową Bożeną Brun-Barańską, z aktorką Iloną Stawińską, z tancerką Krystyną Mazurówną i z aktorką Jolantą Wołłejko. 

* * *

REKLAMA

Stanisław Jędryka, 85 lat

Reżyser i scenarzysta Stanisław Jędryka, autor popularnych filmów i seriali dla młodzieży, między innymi "Wakacje z duchami", "Podróż za jeden uśmiech", "Stawiam na Tolka Banana" czy "Szaleństwo Majki Skowron".

Stanisław Jędryka urodził się 27 lipca 1933 roku w Sosnowcu. W 1956 ukończył reżyserię w łódzkiej filmówce. Choć nie uzyskał dyplomu, bo zbyt późno złożył wymaganą pracę, jego dyplomowy film "Zbieg" przyniósł mu uznanie środowiska filmowego. Został asystentem Stanisława Lenartowicza przy dwóch filmach, a także Stanisława Różewicza przy trzech produkcjach. Debiutował w 1962 roku obrazem "Dom bez okien", który był pokazywany na prestiżowym festiwalu filmowym w Cannes. 

Potem Stanisław Jędryka postanowił zająć się tematyką młodzieżową. W 1965 roku wyreżyserował "Wyspę Złoczyńców" o przygodach Pana Samochodzika na podstawie książki Zbigniewa Nienackiego. Wiele lat współpracował z powieściopisarzem i scenarzystą Adamem Bahdajem. Jej owocem były filmy "Paragon gola!" czy "Podróż za jeden uśmiech" oraz seriale: "Do przerwy 0:1", "Wakacje z duchami", "Stawiam na Tolka Banana".

W 1976 roku powstał serial "Szaleństwo Majki Skowron", będący adaptacją powieści Aleksandra Minkowskiego. Kolejnym znanym filmem Stanisława Jędryki była ekranizacja powieści Janusza Domagalika "Koniec wakacji". 

REKLAMA

Reżyser realizował także spektakle telewizyjne. 

Był laureatem wielu nagród i wyróżnień, otrzymał między innymi "Poznańskie Koziołki", medal Komisji Edukacji Narodowej oraz Nagrodę Stowarzyszenia Filmowców Polskich za wybitne osiągnięcia artystyczne. Uhonorowano go także Złotym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. W 2013 roku został wyróżniony Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis. 

* * *

MAJ

Izabela Skrybant-Dziewiątkowska, 78 lat

Izabela Skrybant-Dziewiątkowska była wokalistką wrocławskiego zespołu Tercet Egzotyczny od początku jego istnienia. Był to jeden z najstarszych polskich zespołów muzycznych, założony w 1963 roku, wykonujący muzykę w stylu latynoamerykańskim.

REKLAMA

Wokalistka ukończyła wrocławskie liceum muzyczne, w latach 1961-1964 była solistką Operetki Wrocławskiej. W 1964 r. zagrała u Wojciecha Hasa w "Rękopisie znalezionym w Saragossie". Była żoną zmarłego w 2002 roku Zbigniewa Dziewiątkowskiego - założyciela Tercetu Egzotycznego. Po śmierci męża nie rozwiązała zespołu i zdecydowała się zaprosić do współpracy nowych muzyków.

W grudniu 2010 r. w Studiu Koncertowym Radia Wrocław, podczas Koncertu Noworocznego organizowanego przez Tercet Egzotyczny, odebrała z rąk wicemarszałka województwa dolnośląskiego, nadany przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego Bogdana Zdrojewskiego Medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis".

W 2016 r. wokalistka otrzymała dolnośląską nagrodę kulturalną SILESIA, przyznawaną przez Sejmik Województwa Dolnośląskiego.

REKLAMA

* * *

Aleksander Franta, 94 lata

Wybitny architekt i wykładowca akademicki Aleksander Franta – projektant m.in. katowickiego osiedla Tysiąclecia, budynków uzdrowiska w Ustroniu oraz wielu innych obiektów.

Aleksander Franta urodził się w 1925 roku Krakowie. W 1949 r. został absolwentem Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej, później był asystentem na tej uczelni. W latach 70. wykładał na Politechnice Śląskiej.

Po wojnie Franta związał się ze Śląskiem. Pracował w katowickim Miastoprojekcie, gdzie tworzył zespół z Jerzym Gottfriedem i Henrykiem Buszko. Później działał w duecie z Buszko w Pracowni Projektów Budownictwa Ogólnego – Autorskim Biurze Wojewódzkim. Panowie stworzyli wiele projektów, które zmieniły oblicze Katowic i innych miast w regionie. Jednym ze sztandarowych projektów Buszki i Franty jest osiedle Tysiąclecia – jedno największych w kraju, którego znakiem rozpoznawczym są charakterystyczne „kukurydze” - wieżowce o zaokrąglonych elewacjach. "Architektura to przysposobienie przestrzeni do potrzeb życiowych człowieka" - tak miał definiować tę dziedzinę życia Franta. Cytat ten przytoczył Filip Springer w poświęconej architekturze z czasów PRL książce "Źle urodzone”.

REKLAMA

* * *

Stanisław Niemczyk, 76 lat

Śląski architekt nazywany przez wielu "polskim Gaudim". Zasłynął przede wszystkim jako twórca niezwykłych budowli sakralnych - projektowane przez niego obiekty były nietypowe. Wyprzedzały czas.

Stanisław Niemczyk urodził się w 1943 roku w Czechowicach-Dziedzicach. Ukończył studia na Wydziale Architektury Krakowskiej (pisząc pracę dyplomową u prof. Włodzimierza Gruszczyńskiego) w 1968 roku. Był związany z Miastoprojektem w Tychach. Tworzył domy, zespoły mieszkaniowe i pawilony handlowe.

Jego najbardziej znane prace to przypominający olbrzymi namiot kościół Ducha Świętego w Tychach (z polichromiami Jerzego Nowosielskiego), kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Pawłowicach, kościół Bożego Miłosierdzia (os. Oficerskie w Krakowie) czy zbudowany z cegły kościół Jezusa Chrystusa Odkupiciela w Czechowicach-Dziedzicach.

REKLAMA

Stanisław Niemczyk  w 1998 roku otrzymał honorową nagrodę Stowarzyszenia Architektów Polskich. Jan Paweł II przyznał mu w 2000 roku odznaczenie Pro Ecclesia et Pontifice a rok później Papieska Rada ds. Kultury uhonorowała go medalem Per Artem ad Deum. W 2013 został odznaczony Brązowym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis" i orderem Ecce Homo.

* * *

CZERWIEC

Ryszard Bugajski, 76 lat

Reżyser, scenarzysta i pisarz Ryszard Bugajski, twórca m.in. filmów "Przesłuchanie", "Generał Nil", "Układ zamknięty" oraz "Zaćma". Artysta zmarł w wieku 76 lat w Warszawie.

Ryszard Bugajski (ur. 27 kwietnia 1943 r. w Warszawie) był absolwentem Wydziału Reżyserii łódzkiej Filmówki (1973 r.). Do jego najważniejszych filmów należy m.in. "Przesłuchanie" (1982 r.) z Krystyną Jandą i Adamem Ferencym w rolach głównych.

REKLAMA

Rozgrywająca się w pierwszej połowie lat 50. historia młodej kobiety, która zostaje aresztowana i osadzona w więzieniu, to studium człowieka postawionego w obliczu tyranii stalinizmu. Obraz został określony przez władze komunistyczne jako "najbardziej antykomunistyczny film w historii PRL".

Na premierę musiał czekać siedem lat. Film stał się wydarzeniem Międzynarodowego Festiwalu w Cannes w 1990 r., na którym Krystyna Janda została uhonorowana nagrodą dla najlepszej aktorki. Sam reżyser po nakręceniu "Przesłuchania" wyemigrował do Kanady. Do Polski wrócił w latach dziewięćdziesiątych. 

Ryszard Bugajski jest także twórcą m.in. "Generała Nila" (2009 r.), "Układu zamkniętego" (2013 r.) i "Zaćmy" (2016 r.). Realizował również filmy dokumentalne (np. "Urban tak i nie" z 1997 r.), spektakle telewizyjne (np. "Okruchy czułości" z 2000 r., "Śmierć rotmistrza Pileckiego" z 2006 r.) i seriale (np. "Samo życie").

Na swoim koncie ma także m.in. powieści "Przyznaję się do winy" (1985 r.) oraz "Sól i pieprz" (2000 r.), która stanowi kontynuację historii bohaterów filmu "Przesłuchanie".

REKLAMA

Twórca był laureatem wielu wyróżnień, między innymi Złotego Grona w Łagowie, nagrody publiczności i nagrody specjalnej na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni oraz nagrody Srebrny Hugo na Festiwalu Filmowym w Chicago.

W 2008 roku za wybitne zasługi w działalności na rzecz przemian demokratycznych w Polsce Ryszard Bugajski został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. W tym samym roku otrzymał Złoty Medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis".

W 2013 roku na Solanin Film Festiwal odebrał nagrodę Mocnego Solanina za "bezkompromisowe kino, odwagę, konsekwencję i determinację przy tworzeniu autorskiego kina".

* * *

REKLAMA

LIPIEC

Bogusław Schaeffer, 90 lat

Wybitny kompozytor, krytyk muzyczny, muzykolog, dramaturg, grafik i pedagog, autor szeregu monografii i artykułów poświęconych muzyce współczesnej i historii muzyki.

Bogusław Schaeffer, urodzony w 1929 roku, był autorem ponad 17 książek, 650 prac graficznych, 550 kompozycji muzycznych, 44 dramatów. Fenomen Schaeffera tkwi w wielowymiarowości podejmowanych przez niego działań artystycznych oraz w niezwykłej inwencji twórczej.

Choć znany jest przede wszystkim jako kompozytor, to także jego dorobek dramaturgiczny (m.in. "Audiencje", "Kwartet dla czterech aktorów", "Próby") wystarczyłby na niejedną literacką biografię. Inne jego znane dzieła to "Scenariusz dla nieistniejącego, lecz możliwego aktora instrumentalnego" (grany przez ponad 40 lat przez Jana Peszka) czy "Tutam".

REKLAMA

Bogusław Schaeffer był także doktorem filozofii, grafikiem, cenionym teoretykiem i krytykiem muzycznym.

Jego praca "Nowa muzyka. Problemy współczesnej techniki kompozytorskiej" (1958) pozostaje wciąż podstawowym źródłem teoretycznym w tej dziedzinie, a "Introduction to Composition" (1976) jest jedynym w swoim rodzaju w światowej literaturze podręcznikiem kompozycji.

Przez dekady każda praca Schaeffera wywoływała duże zainteresowanie i wzbudzała zazwyczaj ogromne kontrowersje. Najwybitniejsze z setek jego kompozycji prezentowane były na wszystkich kontynentach. Podobnie jego sztuki wystawiane były na całym świecie, w tak oryginalnych językach jak choćby estoński czy japoński.

Stefan Kisielewski nazwał go "ojcem nowej muzyki w Polsce". Jest autorem książek z zakresu teorii i historii muzyki m.in. "Wstępu do kompozycji", "Klasyków dodekafonii" i "Kompozytów XX wieku".

REKLAMA

* * *

Wanda Warska, 87 lat

Piosenkarka, wokalistka jazzowa, interpretatorka poezji śpiewanej, główna wykonawczyni utworów skomponowanych przez jej męża, muzyka jazzowego Andrzeja Kurylewicza. Zmarła w Laskach pod Warszawą po długotrwałej walce z chorobą w wieku 87 lat.

Przez długie lata Piwnica Artystyczna Wandy Warskiej i Andrzeja Kurylewicza na warszawskim Starym Mieście była jednym z najważniejszych adresów polskiego środowiska jazzowego. A w Piwnicy można było usłyszeć Warską – niezrównaną wykonawczynię takich piosenek jak "Werona", "Nikomu nie żal pięknych kobiet" czy "Uroda".

Była piosenkarką, wokalistką jazzową i kompozytorką a także poetką i malarką – miała ponad 20 indywidualnych wystaw.

Wanda Warska urodziła się 28 kwietnia 1932 w Poznaniu. Ukończyła Średnią Szkołę Muzyczną i Szkołę Baletową im. Stanisława Miszczyka w Poznaniu. Studiowała na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. Od ósmego roku życia uczyła się gry na fortepianie, później śpiewu u Janiny Janowskiej-Kopczyńskiej i Franciszka Delekty.

REKLAMA

Od 1966 r. prowadziła w stolicy klub muzyczny. Początkowo mieścił się on w siedzibie Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego, po kilku miesiącach przeniósł się na Rynek Starego Miasta. Zwany „Piwnicą Wandy Warskiej”, później "Piwnicą Artystyczną Kurylewiczów" był początkowo klubem muzyki współczesnej. Był przystanią muzyków podczas Jazz Jamborees jak i Warszawskich Jesieni.

W latach 1982–1985 klub był sceną kameralną Teatru Nowego. Od 1985 r. jest salonem artystycznym i galerią. Warska występuje w nim, organizuje wieczory literackie i muzyczne oraz wystawy malarskie. Po śmierci Andrzeja Kurylewicza Wanda Warska prowadzi ją wraz z córką Gabrielą. Ze swoimi recitalami występowała m.in. na Kubie, we Francji, w Wenezueli i Niemczech.

Komponowała muzykę do własnych tekstów i wierszy wielkich poetów Jana Kochanowskiego, Adama Mickiewicza, Konstantego Gałczyńskiego. Była także autorką instrumentalnego „Utworu na 10 kontrabasów i głos” oraz kompozytorką muzyki do filmu fabularnego „Jezioro osobliwości” w reżyserii Jana Batorego, serialu telewizyjnego „Karino” tego samego reżysera a także do filmów krótkometrażowych, m.in. „Natura”; muzyki dla teatrów dramatycznych i Teatru TV. Nagrywała również muzykę do filmów: "Pociąg", "Pingwin", "Cyrograf dojrzałości", "Wszystko na sprzedaż".

Wanda Warska dokonała wielu nagrań dla archiwum Polskiego Radia i płytowych w kraju, w Wielkiej Brytanii i we Francji. Jej artystyczny dorobek został utrwalony na płytach: "Warska Niemen Kurylewicz", "Piosenki z Piwnicy Wandy Warskiej", "Kochanowski", "Wyspiański" oraz w dziesięciopłytowym albumie "Wanda Warska - Piosenki z Piwnicy 2004".

* * *

SIERPIEŃ

Ludmiła Łączyńska, 96 lat

Aktorka, odtwórczyni roli "Wisi" w radiowym słuchowisku "Matysiakowie".

REKLAMA

Ludmiła Łączyńska urodziła się w 1923 r. w Lublinie. Była absolwentką Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie z 1952 r. Debiutowała w Teatrze Polskim w Warszawie. Przez lata była związana z Teatrem Ludowym Krystyny Zelwerowicz i Władysława Hańczy.

Słuchaczom Polskiego Radia znana była między innymi z występów w popularnym "Podwieczorku przy mikrofonie". Zagrała też w kilkudziesięciu słuchowiskach Teatru Polskiego Radia, także w audycjach dla dzieci.

Ludmiła Łączyńska była związana z Polskim Radiem od 1957 r. Nieprzerwanie wcielała się w rolę Jadwigi "Wisi" Matysiakowej. Przed śmiercią Teatr Polskiego Radia nagrał z aktorką sierpniowe odcinki. Słuchacze "Matysiaków" usłyszą Ludmiłę Łączyńską w najbliższych odcinkach.

REKLAMA

- Ostatnie nagrania odbywały się w domu aktorki. Realizatorzy jeździli tam i montowali potem materiał. Jeszcze w dwóch sierpniowych odcinkach usłyszymy jej niezwykłe dobro - mówi Janusz Kukuła.

W 2001 r. Ludmiła Łączyńska została odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski z okazji 45-lecia powieści radiowej "Matysiakowie".

* * *

Hanna Dunowska, 60 lat

Aktorka teatralna i filmowa.

REKLAMA

Hanna Dunowska zmarła w czwartek, 1 sierpnia. Informację o śmierci aktorki podał serwis Filmpolski.pl. Była absolwentką warszawskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej, którą ukończyła w 1982 r. Początkowo występowała w teatrach w Zabrzu i Bielsku-Białej. W latach 1984-90 była aktorką Teatru Narodowego, a następnie, do 1992 r., Teatru Północnego w Warszawie.

Na ekranie debiutowała jeszcze w czasie studiów, w 1980 r., główną rolą kobiecą w filmie "Czułe miejsca" Piotra Andrejewa. Kolejną główną rolę zagrała w roku 1990 w "Feminie" Piotra Szulkina. Zagrała również m.in. w "Bez końca" Krzysztofa Kieślowskiego, 

Często występowała w serialach, m.in. w "07 zgłoś się", "W labiryncie", "Zespole adwokackim", "Na dobre i na złe", "Samym życiu", "Przyjaciółkach" i ostatnio w "Barwach szczęścia".

W latach 90. była współprowadzącą program "Czar Par", emitowany na antenie TVP1. W ostatnich latach karierę aktorską łączyła z pracą psychoterapeuty.

* * *

ks. Kazimierz Orzechowski, 90 lat

Duchowny i aktor. Zmarł w Domu Artystów Weteranów w Skolimowie, którego był wieloletnim rezydentem.

Ks. Kazimierz Orzechowski ukończył Państwową Wyższą Szkołę Teatralną w Łodzi. Wystąpił m.in. w filmach Andrzeja Wajdy "Panny z Wilka" i "Człowiek z żelaza". Widzowie znali go także z seriali takich jak "Dom", "Złotopolscy", "Awantura o Basię" czy "Tajemnica Sagali".

REKLAMA

* * *

Piotr Woźniak-Starak, 39 lat

Przedsiębiorca, producent filmowy, celebryta. Mąż Agnieszki Woźniak-Starak (wcześniej Szulim).

Piotr Woźniak Starak był przedsiębiorcą i producentem filmowym. Młodość spędził studiując w Stanach Zjednoczonych. Również tam założył swój pierwszy biznes - markę odzieżową Kings&Queens. Potem postawił jednak na showbiznes i stworzył Watchout Production. Zaczął z wysokiego C współpracując z Andrzejem Wajdą przy filmie "Katyń".

Następnie był serial "Oficerowie" oraz hit biograficzny o Zbigniewie Relidze - "Bogowie".

REKLAMA

Woźniak-Starak był pasierbem miliardera branży farmaceutycznej Jerzego Staraka, który prowadzi działalność gospodarczą od lat 80. XX w. kiedy prowadził tzw. Przedsiębiorstwa polonijne. Jerzy Starak był zarejestrowanym tajnym współpracownikiem Służby Bezpieczeństwa.

* * *

Andrzej Buszewicz, 84 lata

Reżyser i aktor, znany z występów w filmach i serialach.

Buszewicz był absolwentem Wydziału Lalkarskiego (1960) i Wydziału Aktorskiego (1962) PWST w Krakowie. Od 1960 związany z tamtejszym Starym Teatrem. Był także profesorem zwyczajnym w Akademii Muzycznej w Krakowie. Urodził się w Łodzi.

REKLAMA

Aktor zagrał m.in. w "Gorącej linii", "Ocalić miasto", "Aktorach prowincjonalnych", "Szansa", "Z biegiem lat, z biegiem dni…", "Blisko, coraz bliżej", "W starym dworku, czyli niepodległość trójkątów".

Największą popularność przyniosły mu role serialowe - w "Pierwszej miłości", "Na dobre i na złe" oraz w "Świecie według Kiepskich".

* * *

WRZESIEŃ

Romuald Szejd, 81 lat

Aktor, reżyser, twórca Teatru Scena Prezentacje, który prowadził przez 37 lat jako dyrektor artystyczny, Romuald Szejd, zmarł we wtorek w Warszawie, poinformował PAP Artur Szczęsny z Biennale Warszawa.

Romuald Szejd, urodził się w Brześciu 7 kwietnia 1938 roku. W 1961 r. ukończył Wydział Aktorski PWSTiF w Łodzi, a dziewięć lat później Wydział Reżyserski PWST w Warszawie. Grał m.in. w "Śnie nocy letniej" Szekspira i spektaklach Teatru Telewizji. Pracował jako aktor w teatrach w Poznaniu i Wrocławiu.

REKLAMA

Był reżyserem spektakli Teatru Telewizji i Teatru Sensacji "Kobra". Przez 37 lat prowadził działający od 1979 r. w dawnej fabryce Norblina na warszawskiej Woli Teatr Scena Prezentacje. Wyreżyserował tam większość wystawianych spektakli.

"Byłem zafascynowany teatrem z Francji, który mieścił się w tzw. opuszczonych stajniach pod Paryżem. Samo miejsce, przedstawienia tam wystawiane zachwyciły mnie. Pomyślałem, że może dobrze by było, przy tych polskich uwarunkowaniach, nie pchać się do jakieś sali, tylko stworzyć miejsce w jakiejś ruinie czy ruderze. Coś co byłoby na tamte czasy absolutną nowością" - mówił Szejd w Polskim Radiu w 2012 r. "Pod względem artystycznym czuję satysfakcję" - dodał.

* * *

Zdzisław Szostak, 81 lat

Zdzisław Szostak był autorem muzyki symfonicznej (m.in. Uwertura koncertowa na orkiestrę, 1954; Concertino darmstadzkie na skrzypce, fortepian i orkiestrę, 2002; Missa Latina na solistów, chór i wielką orkiestrę symfoniczną, 2003), muzyki kameralnej (m.in. Kwintet na instrumenty dęte, 1952); Arabeska na obój i fortepian, 2006; Scherzo-Toccatina na fagot i fortepian, 2006; Ad libitum et Quasi Polonaise na kontrabas i fortepian, 2015).

REKLAMA

Skomponował muzykę do ponad 40 filmów, współpracując z Wytwórnią Filmów Dokumentalnych w Warszawie oraz Wytwórnią Filmów Oświatowych w Łodzi, tworząc kompozycje dla wybitnych reżyserów filmowych i telewizyjnych (m.in. "Aria dla atlety" w reż. Filipa Bajona, 1979; "Rycerz" w reż. Lecha Majewskiego, 1980; "Koniec świata" w reż. Doroty Kędzierzawskiej, 1988). 

Jako dyrygent pracował ze wszystkimi filharmoniami w Polsce. Przez 16 lat, w latach 1971-1987, był dyrygentem i dyrektorem artystycznym Filharmonii Łódzkiej. Dyrygował także Sinfonią Varsovią oraz Wielką Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia. Współpracował również z orkiestrami zagranicznymi, m.in. w Niemczech i we Włoszech.

W jego dorobku fonograficznym jest kilkanaście płyt z muzyką symfoniczną. Jako dyrygent nagrał także muzykę do ponad 200 filmów takich kompozytorów jak m.in. Wojciech Kilar, Jerzy Maksymiuk czy Zbigniew Preisner.

REKLAMA

W 1975 roku został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, w 1984 Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, w 2006 Złotym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis". 

Laureat wielu nagród, m.in. medal za osiągnięcia artystyczne w "Łódzkiej Wiośnie Artystycznej" (1973), LIX Nagroda Artystyczna im. Włodzimierza Pietrzaka za kompozycję "Missa Latina" (2006), nagroda Miasta Łodzi (2010), filmowa nagroda kina Charlie "Złote Glany" (2011).

* * *

Andrzej Polkowski, 80 lat

Pisarz, tłumacz znany czytelnikom m.in. z przekładu na język polski "Opowieści z Narnii" i "Harrego Pottera".

REKLAMA

Polkowski – z wykształcenia archeolog, przez lata redaktor m.in. Instytutu Wydawniczego PAX, stał się znany szerokiemu gronu odbiorców dzięki tłumaczeniom książek – literatury dziecięcej oraz fantasy, ale także opowieści historycznych i psychologicznych.

Jedne z bardziej znanych tytułów, które przetłumaczył to "Opowieści z Narnii" i "Trylogia kosmiczna" C.S. Lewisa, "Wróbel" i "Dzieci Boga" D. Russela, "Demon Ciemności" i "Demon Nocy" T. Lee, Szardika R. Adamsa oraz cykl książek o Harrym Potterze J.K. Rowling.

Andrzej Polkowski zmarł w czwartek 5 września, w swoje 80. urodziny.

* * *

Krzysztof Kalczyński, 82 lata

Aktor znany m.in. z ról w serialach "Plebania", "Klan", "Na Wspólnej".

REKLAMA

Krzysztof Kalczyński urodził się 4 maja 1937 roku w Poznaniu. Studiował w Warszawie (reżyseria muzyczna w PWSM) i Krakowie (PWST), pracował też jako muzyk w Teatrze Narodowym. Po uzyskaniu dyplomu związał się ze sceną, występował na deskach teatrów w Gdańsku i w Warszawie. Zagrał w kilkudziesięciu produkcjach filmowych i serialach.

Prywatnie był mężem aktorki Haliny Rowickiej, ojcem trojga dzieci: prezenterki telewizyjnej Anny, aktora i dziennikarza Filipa oraz Marii. 

* * *

Jan Kobuszewski, 85 lat

Aktor teatralny i filmowy oraz artysta kabaretowy.

REKLAMA

Jan Kobuszewski ukończył studia na Wydziale Aktorskim PWST w Warszawie w 1956 r. W latach 1956-57 występował w Teatrze Młodej Warszawy. Kolejne lata to jego występy w Teatrze Klasycznym w Warszawie. W latach 1964-69 występował w Teatrze Narodowym. W latach 1976-2013 był aktorem Teatru Kwadrat w Warszawie. Wybitny komik związany z kabaretami "Dudek" i "ZAKR".

Występował także w telewizji - zarówno w filmach, jak i serialach i spektaklach. Grał m.in. w "Rysiu", "Czterdziestolatku", "Graczykach", "Klanie" i "Alternatywach 4".

W 1975 r. Jan Kobuszewski został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, a w 1998 r. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

* * *

REKLAMA

Janusz Kondratiuk, 76 lat

Reżyser i scenarzysta.

Talent reżysera ujawniły wczesne fabularne filmy telewizyjne. Najgłośniejsze z nich to "Dziewczyny do wzięcia" z 1972 roku i "Czy jest tu panna na wydaniu?" z 1976 roku, przy którym współautorem scenariusza był brat reżysera Andrzej.

Bracia Kondratiukowie w latach 70. często byli postrzegani jako spółka autorska, a ich filmy oglądano, jakby wyszły spod jednej ręki. Twórcy stronili od skomplikowanych fabuł, ich ulubioną formą była stylizacja na dokument, stawianie na talent aktorów, ich naturalność i brak pozy.

Swój ostatni film "Jak pies z kotem" Janusz Kondratiuk poświęcił pamięci swojego brata Andrzeja.

* * *

REKLAMA

Ryszard Zaorski, 91 lat

Nestor śląskiego aktorska. Przez lata związany z Teatrem Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach.

Ryszard Zaorski zagrał ponad 300 ról teatralnych i ok. 30 filmowych. Był jednym z najbardziej lubianych, cenionych i rozpoznawalnych aktorów Teatru Śląskiego, z którym związał się w 1958 r.

Za swe dokonania otrzymał szereg nagród, wyróżnień i odznaczeń, m.in. Złoty Krzyż Zasługi (1972), Srebrną Maskę w plebiscycie czytelników "Wieczoru" za rolę Józefa Szwejka (1975), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1975), Złotą Maskę za role Księcia w Śnie Fiodora Dostojewskiego oraz Edka w "Tangu" Sławomira Mrożka (1988), Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1996) i Brązowy Medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis" (2006).

Daniel Ryszard Zaorski urodził się 27 marca 1928 r. w Łucku. Jako nastolatek brał udział w powstaniu warszawskim, a działalność w Szarych Szeregach sprawiła, że harcerstwu pozostał wierny całe życie. Lubiany przez współpracowników, uwielbiany przez publiczność w każdym wieku.

* * *

REKLAMA

PAŹDZIERNIK

Maciej Parowski, 72 lata

Pisarz, krytyk i redaktor fantastyki naukowej, wieloletni redaktor naczelny "Nowej Fantastyki".

Był związany z "Fantastyką" od początku istnienia czasopisma, przez długie lata stał też na jej czele i do ostatnich dni był dobrym duchem naszej redakcyjnej rodziny. Jego zasług dla fantastyki w Polsce nie da się ogarnąć - ilu autorów odkrył i wychował, ile znakomitej twórczości przedstawiał, przybliżał i objaśniał kolejnym pokoleniom miłośników gatunku. Sam też tworzył - powieści ("Twarzą ku ziemi", "Burza"), scenariusze komiksowe ("Funky Koval", "Wiedźmin"), opowiadania. Jego eseje, analizy, wywiady, recenzje zapełniały kolejne tomy "Małp Pana Boga". W 2007 roku został odznaczony srebrnym medalem Zasłużony Kulturze "Gloria Artis".

* * *

Materiały: Polskie Radio 24 / PAP / IAR

REKLAMA

Opracowanie: Kamil Starczyk