Żywność ukraińska konkurencją dla polskiej. Problem narastał od lat, rolnicy zapowiadają protest

Gustaw Jędrejek, prezes Lubelskiej Izby Rolniczej, który zna strukturę rolnictwa na Ukrainie, podkreśla, że bardzo dużymi gospodarstwami zarządzają tam osoby z Europy Zachodniej, m.in. Niemiec czy Francji, a nawet z USA czy Arabii Saudyjskiej. Grunty dzierżawią też Chińczycy. - Produkty pochodzą z tzw. agroholdingów liczących nawet kilkaset hektarów, które uprawiają ziemię bardzo żyzną i urodzajną, nieskażoną patogenami ani szkodnikami - mówi rolnik. Przypomina, że problem importu do Polski żywności z Ukrainy rozpoczął się w 2022 roku.

- Tuż przed żniwami miałem informację, że ok. 3 mln ton wszystkich gatunków zbóż, rzepaku i kukurydzy mogło jechać do Polski w ramach importu bezcłowego od marca. To już wtedy stanowiło dla nas ogromne zagrożenie. Dlatego że my jako Polska produkujemy i tak nadwyżki zbóż, musimy z naszego kraju wyeksportować zależnie od roku około 6-9 mln ton. Moce przerobowe w portach mamy bardzo małe, ok. 700-800 tys. ton - mówi Jędrejek.

Polska miała być tylko krajem tranzytowym dla ukraińskiej żywności. Niestety stało się inaczej. Z raportu NIK-u, zaprezentowanego w Sejmie, wynika, że przez półtora roku do naszego kraju trafiły 4 mln ton zbóż z Ukrainy. Jędrejek podkreśla, iż "najgorsze jest to, że w tym było 200 tys. ton zboża technicznego". - Nikt nie wie, co z tym zbożem się stało - mówi szef Lubelskiej Izby Rolniczej. - Zajmują się tym prokuratury, ale najgorsze jest to, że zostało ono już zużyte - dodaje.  

- W pierwszej fazie 70-80 proc. zboża importowanego z Ukrainy zostawało w województwie lubelskim. Rolnicy z dnia na dzień tracili. Ceny za płody rolne były coraz niższe, a środki produkcji coraz droższe. Tona pszenicy powinna być za 1500-1600 zł, a sprzedawaliśmy po 1 tys. zł, później nawet za 700 zł. Obecnie, jak uwolniony jest całkowicie bezcłowy import zbóż z Ukrainy, to pszenica już kosztuje 640 zł za tonę. To jest stan katastrofalny - podkreśla Jędrejek.

Rolnicy zwracają uwagę, że cena, która by dzisiaj mogła satysfakcjonować rolnika, zależy m.in. od ceny nawozów, a te w szczytowym momencie kosztowały nawet 5 tys. zł za tonę. - Pszenica konsumpcyjna powinna kosztować 1100-1300 zł za tonę, a paszowa ok. 900-1100 zł - mówią gospodarze.

Problem owoców miękkich

Skutki bezcłowego importu owoców miękkich odczuwają także producenci truskawek czy malin. - Już w październiku 2022 roku zgłaszałem, że importowana jest mrożona malina oraz truskawka w cenie 1 euro/kg, a wcześniej polscy rolnicy sprzedawali świeże owoce średnio za 12-13 zł/kg. Jako lubelska izba rolnicza zgłaszaliśmy problem na każdej sejmowej i senackiej komisji rolnictwa, a także u wojewody - podkreśla prezes Lubelskiej Izby Rolniczej. - Jeżeli bezcłowy import nie zostanie powstrzymany, to rolnicy nie będą mieli pieniędzy na pokrycie podstawowych opłat, spłacanie kredytów czy utrzymanie rodzin - dodaje.

Prowadzenie gospodarstwa pociąga za sobą coraz wyższe koszty. Rosną ceny m.in. materiału siewnego czy energii. - Na dodatek w ramach polityki unijnej wprowadzane są tzw. ekoschematy, które utrudniają rolnikom życie i obniżają produkcję żywności poprzez obowiązkowe ugorowanie ziemi. W 2025 roku z produkcji ma być wyłączone 10 proc. ziemi rolnej - zwraca uwagę Jędrejek. - Cały czas stoimy na stanowisku, że jest wojna za granicą, żywności może w każdej chwili zabraknąć, nie powinniśmy więc redukować rodzimej produkcji - dodaje.  

Gospodarze w lubelskim zapowiadają, że wyjdą na drogi 24 stycznia. - Sytuacja polskiego rolnictwa w dużej mierze zależy dziś od decyzji Komisji Europejskiej. Jeżeli nie pokażemy siły tak jak w Niemczech, to nikt nie będzie z nami chciał rozmawiać - mówi szef Lubelskiej Izby Rolniczej.

Polscy drobiarze też liczą straty

Polskie drobiarstwo, które przez ostatnie lata prężnie się rozwijało, wysyła dziś 60-65 proc. produkcji mięsa poza nasz kraj, na rynki unijne i do krajów trzecich. W sytuacji gdy sami mamy nadprodukcję, zalew mięsa z Ukrainy destabilizuje rynek. - Unia Europejska przyjęła sobie za punkt honoru, by produkować najlepiej na świecie i my się z tym całkowicie zgadzamy. To jednak rodzi konsekwencje. Wymogi kosztują. W Polsce produkujemy drób taniej w stosunku do większości krajów UE, ale produkcja na terenie Ukrainy jest tańsza jeszcze o 30-40 proc., a wynika to ze struktury rolnictwa i z możliwości niestosowania procedur obowiązujących producentów unijnych - mówi Andrzej Danielak, prezes Zarządu Głównego Polskiego Związku Zrzeszeń Hodowców i Producentów Drobiu.

- Ta różnica w cenach powoduje wielką pokusę odbiorców, którzy połakomili się na błyskawiczne, ponadnormatywne zyski. W efekcie więc importują kolejne partie towaru - mięso drobiowe z Ukrainy. Stara zasada: gorszy pieniądz wypiera lepszy. Produkcja na Ukrainie niestety nie podlega takim samym rygorom jak produkcja w Unii Europejskiej, która generuje koszty w całym procesie wytwarzania. Mamy wielkie pretensje do Komisji Europejskiej, że do takiego stanu nierówności doprowadziła - dodaje.

Przedstawiciel hodowców drobiu podkreśla, że wytwórcy żywności z państw, które mają nieograniczony dostęp do rynku zbytu w Unii Europejskiej, powinni konkurować na równych warunkach z unijnymi. - Obecne zezwolenia odczytywane są jako hipokryzja tej części władz Unii Europejskiej, która ma przewagę decyzyjną - podkreśla Danielak. - Przemysł chemiczny UE produkuje różne środki stosowane w ochronie np. zbóż, których destrukcyjny wpływ na życie i zdrowie ludzkie jest naukowo udowodniony. Z tego powodu stosowanie tych środków jest zabronione w procesach produkcji żywności w Unii Europejskiej, ale produkcja i eksport wspomnianych środków chemicznych na rynki spoza UE, w tym na Ukrainę, już nie. Uważam, że to jest naprawdę poważny problem. Nieuświadomiony konsument europejski jest oszukiwany, a co najważniejsze może być narażony na spożywanie anonimowej żywności wytwarzanej poza Unią Europejską z możliwym użyciem zakazanych w UE środków chemicznych - dodaje.

Rozmówca portalu Polskiego Radia 24 zwraca też uwagę na fakt, że często konsument w UE nie wie, że kupuje żywność importowaną spoza UE. - Dodanie do tego produktu jednego składnika, a nawet jednej czynności, jak np. zapakowanie jednostkowe, powoduje, że dany operator czy przetwórca może sygnować ten produkt jako europejski - mówi Danielak. - To jest bardzo poważny problem, który rodzi głęboki sprzeciw środowiska drobiarskiego i w ogóle całego środowiska rolniczego - dodaje.

Każdy 1 proc. nadpodaży drobiu powoduje, że spadają ceny żywego drobiu. Na rynku polskim rynku zaczyna się bardzo poważny kryzys. - Służby kontrolujące jakość importowanej żywności też nie są w stanie przebadać jej w 100 proc. Tym bardziej że produkcja choćby drobiarska na Ukrainie cały czas rośnie - mówi Danielak. - Wiele osób ma pretensje do pana komisarza Janusza Wojciechowskiego o brak ceł na żywność z Ukrainy, tymczasem o tym decyduje unijny komisarz ds. handlu lub większość KE. W 2004 roku - roku przystąpienia Polski do UE - sądziłem, że Unia Europejska będzie instytucją pożyteczną, a kraje członkowskie będą się wspierały wzajemnie. Okazuje się natomiast, że najsilniejsze państwa czy najsilniejsze siły polityczno-ekonomiczne redukują gospodarki dźwigających się ekonomicznie i gospodarczo krajów, szczególnie ich rolnictwa - podkreśla.

W Polsce przeciętna wielkość gospodarstwa to ok. 11,42 ha, czyli powyżej średniej w UE. Mimo wszystko jest to niewiele w stosunku do gospodarstw na Ukrainie czy w południowoamerykańskich krajach zrzeszonych w Mercosur. - Zderzenie dwóch systemów i struktur rolnych musi prowadzić do zniszczenia systemu słabszego, tylko zachodzi pytanie, czy o to nam w UE chodziło, by zniszczyć bezpieczeństwo żywnościowe? - mówi Danielak. - Średnio każdego dnia w UE bankrutuje ponad tysiąc gospodarstw rolnych. To jest bardzo szybki proces globalizacji. Protesty w Berlinie pokazały, że nie tylko Polacy ponoszą tego konsekwencje. Niemcy też nie są w stanie konkurować z zalewem żywności z Ukrainy - dodaje.   

Trwają negocjacje w Brukseli 

Handel produktami rolno-spożywczymi z Ukrainą jest przedmiotem trwających rozmów na forum Unii Europejskiej. Polski rząd stara się o zabezpieczenie rodzimego ryku żywności. Minister rolnictwa i rozwoju wsi Czesław Siekierski przebywa w Brukseli. "W poniedziałek spotkał się z komisarzem UE ds. handlu Valdisem Dombrovskisem. Rozmawiał także z przedstawicielami Copa-Cogeca nt. udziału polskich organizacji rolniczych w ponadnarodowych organizacjach reprezentujących ich interesy wobec Unii Europejskiej" - czytamy w komunikacie ministerstwa. 

Szef polskiego resortu rolnictwa zapewnił, że Polska chce wspólnie z Ukrainą i przy wsparciu Komisji Europejskiej wypracować instrumenty, które pozwolą zabezpieczyć krajowy sektor rolno-spożywczy przed nadmiernym napływem produktów z Ukrainy. Przedstawił komisarzowi UE ds. handlu stanowisko dotyczące planowanego przedłużenia autonomicznych środków handlowych w przypadku Ukrainy. Minister podkreślił, że wprowadzenie środków ochronnych w reakcji na regionalne trudności i zakłócenia rynkowe powinno być uzgadniane między Komisją Europejską i krajami członkowskimi, których zakłócenia te dotyczą. - Szczególnie szybkie działanie jest niezbędne w odniesieniu do sektorów objętych już obecnie poważnymi zakłóceniami - mówił polski minister rolnictwa.

Kraje UE są podzielone 

We wtorek na wniosek Polski odbyło się spotkanie ministrów rolnictwa unijnych krajów w Brukseli, podczas którego dyskutowano o bezcłowym handlu z Ukrainą. Jak dowiedziała się brukselska korespondentka Polskiego Radia Beata Płomecka, ministrowie rolnictwa unijnych krajów są podzieleni w sprawie ograniczeń w bezcłowym handlu z Ukrainą, choć większość chce, by Komisja monitorowała rynek. Polskie Radio dowiedziało się, jak przebiegała dyskusja podczas unijnej narady za zamkniętymi drzwiami. Kraje przyfrontowe, w tym Polska, apelowały o wprowadzenie ograniczeń w imporcie, ale państwa skandynawskie wzywały do pełnego wsparcia Ukrainy i przedłużenia bezcłowego handlu do czerwca 2025 roku bez żadnych limitów importowych.

- Ukrainę należy wspierać, ale to wsparcie nie powinno stanowić zagrożenia dla sektora rolnego w Unii Europejskiej - powiedział podczas debaty polski minister rolnictwa. Czesław Siekierski wskazywał na poważne zakłócenia, szczególnie w krajach sąsiadujących z Ukrainą, po zawieszeniu ceł. Podkreślił, że jaja, drób i cukier należy wyłączyć z pełnej liberalizacji w handlu, a jeśli to niemożliwe, potrzebne są klauzule ochronne w imporcie.

Minister Siekierski uczestniczył we wtorek także w popołudniowej sesji AGRIFISH, gdzie zabrał głos w kontekście rozważań na temat przyszłości rolnictwa w Europie. - Sugerowałbym wsłuchać się w głos rolników - w to co mówią podczas protestów. Domagają się rewizji wspólnej polityki rolnej. Są obciążeni kosztami zmian klimatycznych, niekontrolowanym napływem towarów, ich gospodarstwa bankrutują, a produkcja przestaje się opłacać - mówił Siekierski. - Rolnicy czują się najsłabszym ogniwem w łańcuchu "od pola do stołu". Nie mają wpływu na ceny środków produkcji, nawozów, maszyn, nie mają wpływu na ceny, po jakich sprzedają gotowe produkty. Zarówno ja, jak i moi zastępcy jeździmy na spotkania z rolnikami. Zachęcam również komisarzy, aby bezpośrednio wsłuchali się w głos rolników - dodał.

W środę w ponad 200 lokalizacjach Polsce odbędą się protesty rolników, którzy sprzeciwiają się wprowadzaniu Zielonego Ładu oraz napływowi towarów z Ukrainy. W Lubelskiem protesty zostaną zorganizowane w blisko 20 miejscach, jednak liczba ta jeszcze może się zwiększyć.

• Negocjacje ws. bezcłowego handlu z Ukrainą. Pierwsze propozycje niekorzystne
• Polska zapewnia o woli pomocy Ukrainy, ale wyraża obawy związane z nadmiernym importem
• Kołodziejczak o relacjach handlowych z Ukrainą: trzeba redukować napływ towarów rolnych na polski rynek

ZOBACZ TAKŻE: Czesław Siekierski, minister rolnictwa i rozwoju wsi 

kg/PR24

kor-wm