Nowa kanclerz AKK? Ekspert: tego chce Angela Merkel. Trwają zakulisowe gry

W Niemczech główne tematy debaty politycznej w ostatnich tygodni koncentrują się wokół takich kwestii jak wzrost popularności Zielonych, sytuacja w Socjaldemokratycznej Partii Niemiec i trwałość obecnej koalicji CDU/CSU-SPD.

W tle toczy się zakulisowa rywalizacja między potencjalnymi następcami Angeli Merkel – zauważa w rozmowie z portalem PolskieRadio24.pl dr Piotr Kubiak (Instytut Zachodni).

Powiązany Artykuł

"W NAJBLIŻSZYM CZASIE NIEMCY NIE BĘDĄ POTĘGĄ MILITARNĄ"

Jakie szanse na urząd kanclerski ma AKK, od grudnia przewodnicząca rządzącej CDU (Unii Chrześcijańsko-Demokratycznej)? Mówi się o niej jako o poważnej kandydatce na następczynię Angeli Merkel. Na przeszkodzie partyjnej nominacji kanclerskiej Annegret Kramp-Karrenbauer mogą stanąć wewnątrzpartyjni konkurenci, albo słabnące notowania sondażowe partii chadeckich – zauważa ekspert.

Notowania CDU/CSU znacząco spadły od czasu wyboru Annegret Kramp-Karrenbauer na stanowisko przewodniczącego CDU, podczas gdy partia Zielonych rośnie w siłę.

REKLAMA

Więcej na ten temat w rozmowie.

PolskieRadio24.pl:  Przewodnicząca chadeckiej partii CDU Annegret Kramp-Karrenbauer została ministrem obrony na miejsce Ursuli von der Leyen. AKK najwyraźniej pnie się w górę po szczeblach politycznej kariery. Kim jest ta polityk, jakie ma doświadczenie?

Dr Piotr Kubiak (Instytut Zachodni): Annegret Kramp-Karrenbauer nie jest politykiem nieznanym w Niemczech. W latach 2000-2011 wchodziła w skład trzech rządów Kraju Saary kierowanych przez Petera Müllera (CDU). Najpierw kierowała resortem spraw wewnętrznych (2000-2007), następnie resortem edukacji (2007-2009), aż wreszcie stanęła na czele resortu pracy, spraw socjalnych, rodziny i sportu (2009-2011) w rządzie koalicji jamajskiej (CDU-FDP-Zieloni).

CZYTAJ TAKŻE: MERKEL POTRZEBUJE ODPRĘŻENIA W RELACJACH Z POLSKĄ >>>

Po rezygnacji Petera Müllera, który objął stanowisko sędziego Federalnego Trybunału Konstytucyjnego, Annegret Kramp-Karrenbauer stanęła w sierpniu 2011 na czele rządu krajowego (w latach 2011-2018 stała na czele trzech rządów w Kraju Saary).

REKLAMA

Już 6 stycznia 2012 roku w następstwie sporu z FDP, ogłosiła rozwiązanie koalicji i rozpisanie nowych wyborów. Po wyborach stanęła na czele nowego rządu, tym razem w koalicji z SPD (jej zastępcą i ministrem gospodarki, pracy i energii został wtedy Heiko Maas, który w obecnym rządzie federalnym stoi na czele resortu spraw zagranicznych).

Annegret Kramp-Karrenbauer zyskała na popularności w Niemczech w marcu 2017 roku, kiedy odniosła spektakularny sukces w kolejnych wyborach w Kraju Saary w momencie, gdy to SPD w wyniku ”efektu Schulza” dystansowała w sondażach partie chadeckie. Wiosną 2017 roku po raz trzeci stanęła na czele rządu Kraju Saary (w koalicji SPD).

W lutym 2018 roku na prośbę kanclerz Angeli Merkel zrezygnowała z tego stanowiska i zgodziła się zostać sekretarzem generalnym CDU. Sekretarz generalny to prawa ręka przewodniczącego partii. Zajmuje się sprawami organizacyjnymi, przygotowuje programy partyjne, na ogół kieruje kampanią wyborczą itd. Annegret Kramp-Karrenbauer zaliczana była do grona bliskich współpracowników Angeli Merkel, do tego cieszyła się znaczną popularnością w partii – stąd propozycja ze strony A. Merkel, aby objęła u jej boku stanowisko sekretarza generalnego CDU.

Gdy w październiku 2018 r. Angela Merkel oświadczyła, że nie będzie już kierowała partią, ale nadal pozostanie kanclerzem, AKK wystartowała w wyborach na stanowisko przewodniczącego CDU. W grudniu 2018 r. została wybrana przez kongres CDU na to stanowisko pokonując dopiero w drugiej turze Friedricha Merza. W pierwszej turze z rywalizacji odpadł Jens Spahn.

REKLAMA

Jak Annegret Kramp-Karrenbauer jest postrzegana w Niemczech?

Uważana jest za bliską współpracownicę Angeli Merkel. Postrzegana jest przez wielu jako jej potencjalna zastępczyni na stanowisku kanclerza. Oczywiście musiałaby najpierw otrzymać nominację partyjną na to stanowisko i wygrać wybory.

Postrzegana jest też jako kontynuatorka polityki Angeli Merkel, co nie w każdym przypadku jej pomaga.

AKK nie zajmowała do tej pory stanowiska w rządzie federalnym. Do tego trzeba zauważyć, że mamy do czynienia z nietypową sytuację w CDU, bo w czasach rządów Helmuta Kohla (1982-1998) i Angeli Merkel (od 2005 r.), funkcje szefa rządu i przewodniczącego CDU znajdowały się w jednych rękach (nieco inaczej sytuacja wyglądała w latach 1963-1967 w dobie rządów Ludwiga Erharda i Kurta Georga Kiesingera). Zmieniło się to w grudniu 2018 roku.

I teraz Annegret Kramp-Karrenbauer została ministrem obrony. Media niemieckie oceniały, że Angela Merkel przeprowadziła tutaj szybką, cichą i skuteczną operację.

Pojawiła się szansa na obsadzenie stanowiska ministra obrony politykiem CDU. Takie prawo ma chadecja na podstawie umowy koalicyjnej z marca 2018 roku. Gdy Ursula von der Leyen została wybrana na przewodniczącą Komisji Europejskiej, automatycznie opuściła resort obrony. Zatem pozostała kwestia tego, kto obsadzi to stanowisko.

REKLAMA

Poważnym kandydatem wydawał się obecny minister zdrowia w rządzie federalnym Jens Spahn, który w przeszłości należał do grona krytyków Angeli Merkel w CDU. Wydawało się, że jest on głównym kandydatem do objęcia resortu obrony, ale Angela Merkel w ostatniej chwili zdecydowała się na Kramp-Karrenbauer.

Wśród potencjalnych następców U. von der Leyen wymieniani byli m.in. Peter Tauber, Johann Wadephul, Henning Otte. Część mediów spekulowała, że jednym z powodów wyboru AKK na to stanowisko była kwestia utrzymania parytetu płci w rządzie. Trudno do końca się z tym zgodzić, skoro w razie objęcia przez J. Spahna resortu obrony, jego dotychczasowe stanowisko w rządzie miała zająć Annette Widmann-Mauz.

Decyzja ws. AKK ma swoje plusy i minusy. Merkel miała prawo podjąć tę decyzję, ale zrobiła to szybko, nagle oraz bez konsultacji. Annegret Kramp-Karrenbauer nie ma większego doświadczenia w sprawach obronności. Jednak obejmując ten resort zyska doświadczenie na poziomie rządu federalnego.

Jeśli sprawdzi się na tym stanowisku, wzrosną jej szanse na partyjną nominację kanclerską przed wyborami do Bundestagu planowanymi na wrzesień 2021 roku (a byćmoże dojdzie do nich wcześniej). W ten sposób Merkel szykuje AKK na swoją następczynię. Zresztą doszło do paradoksalnej sytuacji: w rządzie to Angela Merkel jest zwierzchnikiem Annegret Kramp-Karrenbauer, a w partii to Annegret Kramp-Karrenbauer jest zwierzchnikiem Angeli Merkel.

REKLAMA

Wcześniej mówiono o Ursuli von der Leyen jako możliwej następczyni Angeli Merkel.

To było kilka lat temu. Ursula von der Leyen nie ma silnego zaplecza politycznego w partii. Na kongresie CDU co dwa lata wybiera się kierownictwo partii – przewodniczącego, wiceprzewodniczących, członków prezydium i zarządu partii itd. – i gdy Ursu.la von der Leyen ubiegała się o stanowisko jednego z wiceprzewodniczących CDU, to wprawdzie zyskiwała akceptację delegatów, ale otrzymywała z reguły mało (czasami najmniej, np. w 2018 r. jedynie 57,5%) głosów.

W partii była postrzegana jako bliska współpracowniczka Angeli Merkel (należała do najściślejszego grona jej zaufanych), a do tego w przeszłości naraziła się konserwatywnemu skrzydłu partii.  Ursula von der Leyen dość późno wstąpiła do CDU, nie należała do partyjnej organizacji młodzieżowej i nie zdołała zbudować sobie w partii silnego zaplecza. Karierę zawdzięcza przede wszystkim Angeli Merkel. To mogłoby jej utrudnić ubieganie się o partyjną nominację kanclerską.

Trzeba pamiętać, że tak naprawdę rozmawiamy o sytuacji, która będzie miała miejsce najwcześniej pod koniec 2020 roku. CDU będzie zastanawiała się, kogo wystawić jako kandydata na kanclerza w 2021 roku. Podkreślmy – o ile nie dojdzie do rozpadu obecnej koalicji i nie będzie konieczności rozpisania nowych wyborów lub zmiany kanclerza w wyniku konstruktywnego wotum nieufności.

Jak poradzi sobie Annegret Kramp-Karrenbauer na stanowisku ministra obrony? Ona sama mówi, że będzie zwiększać wydatki na obronność.

Annegret Kramp-Karrenbauer mocno ryzykuje, obejmując urząd ministra obrony. Będzie starała się kontynuować politykę Ursuli von der Leyen. Już przy zaprzysiężeniu pojawiła się krytyka ze strony polityków SPD, którzy nie chcą zwiększenia wydatków na obronność.

REKLAMA

Nakłady na obronność w Niemczech rosną, ale stopniowo. AKK zadeklarowała, że trzyma się zasadniczego celu, tj. dążenia do przeznaczenia 2% PKB na obronność (odniesienie do deklaracji ze szczytu NATO w Newport z 2014 r.). Chciałaby przynajmniej – tak jak wcześniej w Brukseli deklarowały Angeli Merkel i Ursuli von der Leyen - zwiększenia nakładów do poziomu 1,5 % PKB w roku 2024.

Obecnie nakłady na obronność wynoszą nieco ponad 1,2% PKB, choć z roku na rok ulegają zwiększeniu (w 2019 roku mają wynieść 43,9 mld euro, w 2020 – po jesiennej korekcie budżetu – mają wzrosnąć do ok 45,1 mld euro). Kwestia wysokości nakładów na obronność będzie przedmiotem sporu wewnątrz koalicji pomiędzy partiami chadeckimi a SPD, gdyż socjaldemokraci są niechętni tak znacznemu zwiększaniu wydatków na ten cel.

Jakie wyzwania stoją przed Annegret Kramp-Karrenbauer w roli nowego ministra obrony?

Czeka ją wiele wyzwań. Przede wszystkim wspomniane podniesienie wydatków na obronność.

To trudny resort. Doszło tu do pewnych nieprawidłowości za urzędowania poprzedniczki AKK – chodzi o kwestię wynajmu firm, które doradzały przy zakupie broni etc. Powołano nawet w Bundestagu komisję śledczą zajmującą się tą sprawą. Wyjaśnienie tej sprawy może być dla AKK kluczowe.

REKLAMA

Kolejnym poważnym wyzwaniem jest modernizacja techniczna Bundeswehry. Do końca obecnego okresu legislacyjnego konieczne jest podpisanie umów, m.in. na zakup  nowego samolotu wielozadaniowego, czy też systemu obrony powietrzno-rakietowej średniego zasięgu.

Następnie AKK będzie musiała kontynuować proces cyfryzacji Bundeswehry, jak również poprawić wyposażenie osobiste żołnierzy.

Innym problemem przed który stoi Bundeswehra to deficyt odpowiednich kandydatów do zawodowej służby wojskowej.

Annegret Kramp-Karrenbauer musi liczyć się jednocześnie z tym, że będzie atakowana bardzo mocno przez opozycję, zwłaszcza lewicową. Partia Die Linke zdecydowanie sprzeciwia się zwiększaniu wydatków na obronność. Zieloni są także przeciw, postulując zwiększenie efektywności w wydawaniu środków finansowych będących już w dyspozycji resortu obrony.

REKLAMA

To będzie prawdziwy test dla nowej minister obrony. Jeśli poradzi sobie na tak trudnym odcinku frontu, będzie wiadomo, czy da sobie radę na stanowisku kanclerza.

Dla Merkel ważne jest, że resort obrony przejmuje osoba, do której ma zaufanie. Do Jensa Spahna  Angela Merkel nie miała takiego zaufania.

Innym wyzwaniem będzie łączenie przez Annegret Kramp-Karrenbauer stanowiska w rządzie i funkcji szefowej partii. To potencjalnie może wzmocnić rolę obecnego sekretarza generalnego CDU Paula Ziemiaka.

Gdyby wszystko się udało, gdyby notowania CDU były odpowiednio wysokie – to Annegret Kramp-Karrenbauer idzie prostą drogą do kanclerstwa?

Nie jest to do końca pewne. Jej wewnątrzpartyjni rywala – Friedriech Merz i Jens Spahn – mają silne poparcie, zwłaszcza konserwatywnego skrzydła partii. Walka nominację kanclerską rozstrzygnie się najprawdopodobniej pod koniec przyszłego roku.

REKLAMA

Dodajmy, że Annegret Kramp-Karrenbauer wygrała wybory na szefową partii w drugiej turze, jej konkurenci, zwłaszcza Friedrich Merz, otrzymali sporo głosów.

Annegret Kramp-Karrenbauer wcale nie ma pewności, co będzie dalej. Dała już szereg sygnałów, że jest gotowa wzmocnić konserwatywną stronę partii i w pewnych kwestiach odejść od kursu Angeli Merkel. 

Ma jednak wielu przeciwników. Oni woleliby Merza czy Spahna, nie chcą kontynuowania kursu Merkel, nie podoba im się obecny kierunek jaki obrała CDU.

Kanclerz Angela Merkel odnosi jednak duże sukcesy. Jej współpracownica zostaje szefową Komisji Europejskiej, drugą udało jej się umieścić na stanowisku szefa resortu obrony.

Angela Merkel lepiej sobie radzi za granicą niż w kraju. W Niemczech notowania sondażowe rządu i partii koalicyjnych prezentują się kiepsko. Nastroje wewnątrz koalicji też nie są najlepsze, co pokazuje chociażby wystąpienie p.o. przewodniczącego frakcji SPD Rolfa Mützenicha na forum Bundestagu podczas debaty w dniu zaprzysiężenia Annegret Kramp-Karrenbauer na stanowisko ministra obrony.

REKLAMA

Przypomnijmy tylko, jaki był bezpośredni powód rezygnacji Angeli Merkel z kierowania CDU w październiku 2018 roku. Jej kandydat na szefa frakcji partii chadeckich w Bundestagu Volker Kauder przegrał z kontrkandydatem Ralphem Brinkhausem. Merkel zobaczyła, że we własnej frakcji w Bundestagu straciła poparcie większości, że dostała żółtą kartkę. Zatem doszła do wniosku, że nie wystartuje w kolejnych wyborach na stanowisko przewodniczącego partii i skupi się na pracy w rządzie.

***

Z dr. Piotrem Kubiakiem rozmawiała Agnieszka Marcela Kamińska, PolskieRadio24.pl