Dlaczego tak dużo głosów było nieważnych? Eksperci analizują karty wyborcze

Procent głosów nieważnych - zazwyczaj marginalny - w wyborach do sejmików wojewódzkich w listopadzie ubiegłego roku wyniósł 17,47 proc. Wywołało to publiczną dyskusję, w której pojawiały się opinie m.in. o możliwości fałszerstw wyborczych.

Grupa ekspertów Fundacji Batorego postanowiła przebadać losowo wybrane karty wyborcze, by sprawdzić przyczyny uznania części głosów za nieważne i dowiedzieć się, jaki był tzw. efekt książeczki (ze względu na dużą liczbę komitetów wyborczych karta miała formę broszury - listy komitetów wyborczych znajdowały się na jej kolejnych kartkach).

Dyrektorka programu "Masz Głos, Masz Wybór" w Fundacji Batorego, Joanna Załuska podkreśliła, że dla zachowania przejrzystości badania została napisana specjalna procedura, a samo sprawdzanie kart będzie nagrywane.

Wstępny raport bazujący na danych ze stu okręgów Fundacja planuje ogłosić jesienią.

Walka o karty wyborcze

Fundacja Batorego miała problem z uzyskaniem dostępu do kart wyborczych. Zgodnie z przepisami takie prawo mają jedynie sądy, prokuratura, policja.

Do tego istniało ryzyko, że karty zostaną zniszczone przed uzyskaniem zgody na ich zbadanie. Tego rodzaju dokumenty są przechowywane w depozytach gmin  jedynie do rozpoznania przez sądy protestów wyborczych (wiecznie archiwizowane są protokoły z głosowań).

Jednak, w związku z kontrowersjami wokół wyborów, Państwowa Komisja Wyborcza zaapelowała o nieniszczenie kart.

Ostatecznie Fundacja Batorego uzyskała dostęp do materiałów z tysiąca obwodów wyborczych dzięki Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych.

"Fundacja Batorego w porozumieniu z Państwową Komisją Wyborczą, Krajowym Biurem Wyborczym i przede wszystkim Naczelną Dyrekcją Archiwów Państwowych, doprowadziła do precedensu, dzięki któremu możliwe jest przeprowadzenie badań" - czytamy w komunikacie Fundacji.

Kiedy głos uznawany jest za nieważny?

Wybory samorządowe odbyły się 16 listopada 2014 roku. Druga tura wyborów wójta, burmistrza, prezydenta miasta została zorganizowana 30 listopada.

Wybory samorządowe 2014. Serwis specjalny >>>

Głos uznawany był za nieważny jeśli wyborca na karcie do głosowania nie postawił znaku X w kratce przy wybranym kandydacie lub postawił taki znak przy więcej niż jednym nazwisku kandydata. Głos był także nieważny, jeśli np. kratka przy nazwisku była zamazana lub wyborca postawił w niej znak inny niż X.

W 2010 roku parlament zdecydował, że w protokołach z głosowania nie podaje się przyczyn głosów nieważnych, a jedynie ich liczbę.

PAP, kk