71. rocznica obławy augustowskiej. Apel do władz Białorusi o pomoc

Posłuchaj

To największa niewyjaśniona zbrodnia popełniona na Polakach po II wojnie światowej. Relacja Renaty Metelickiej (IAR)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

71 lat temu rozpoczęła się obława augustowska, nazywana największą niewyjaśnioną zbrodnią popełnioną na Polakach po zakończeniu II wojny światowej. Instytut Pamięci Narodowej, który prowadzi od lat śledztwo w tej sprawie, szuka grobów ofiar obławy.

"Jesteśmy i tak blisko, i tak daleko"

- 12 lipca 1945 roku rozpoczęła się na naszych ziemiach największa wojskowa operacja sowiecka skierowana przeciwko polskiemu podziemiu niepodległościowemu - oświadczyła podczas uroczystości przy pomniku Armii Krajowej w Białymstoku dyrektor białostockiego IPN.

- Ta operacja była skierowana przeciwko całej społeczności. Była wymierzona w ludzi, którzy już od pierwszej sowieckiej okupacji dawali świadectwo wierności Polsce i przeciwstawiali się porządkowi, którzy chcieli tu zaprowadzić Sowieci - oznajmiła Barbara Bojaryn-Kazberuk.

Podkreśliła, że przeciwko tym ludziom "użyto niewiarygodnych sił". Z odkrytych w 2016 roku dokumentów o obławie znalezionych na stronach internetowych rosyjskich archiwów wynika, że w obławie użyto 40 tys. żołnierzy. - Cała armia, artyleria, czołgi - wskazała dyrektor. Przypomniała, że w efekcie tej operacji zginęło "co najmniej 600 osób".

- Po raz pierwszy od 70 lat jesteśmy i tak blisko, i tak daleko - oceniła Bojaryn-Kazberuk mówiąc o próbie ustalenia miejsca pochówku ofiar. Zaznaczyła, że z najnowszych ustaleń wynika, że groby mogą się znajdować po białoruskiej stronie granicy w okolicach leśniczówki Giedź.

"Dziś z tego miejsca apeluję"

Powiązany Artykuł

Białoruś odmawia pomocy IPN. Chodzi o obławę augustowską

W czerwcu strona białoruska odmówiła pomocy prawnej w śledztwie w sprawie obławy. Instytut Pamięci Narodowej chciałby przeprowadzić na Białorusi prace archeologiczne we wskazanym miejscu.

Białorusini odmówili powołując się na zapisy umowy pomiędzy Polską a Białorusią, gdzie jeden z artykułów stanowi o tym, że można odmówić pomocy prawnej, jeśli "jej udzielenie może zagrozić suwerenności lub bezpieczeństwu państwa albo pozostawałoby w sprzeczności z podstawowymi zasadami prawa wezwanej umawiającej się strony".

Także w 2014 roku Białoruś odmówiła pomocy prawnej.

- Dziś z tego miejsca apeluję, apeluję do władz białoruskich, pozwólcie nam wejść do tego miejsca, pozwólcie nam sprawdzić czy tam są szczątki naszych bliskich. Ja proszę o humanitarny gest, bo to jest gest humanitarny. Pomóżcie nam - powiedziała Bojaryn-Kazberuk.

"Czekam na pozytywny rezultat"

Instytut Pamięci Narodowej liczy na działania dyplomatyczne.

Prowadzący śledztwo w sprawie obławy prokurator IPN Zbigniew Kulikowski przekazał dziennikarzom, że polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych "jest zainteresowane" sprawą obławy. - Czekam na pozytywny rezultat tych działań - dodał.

Poinformował, że trwa tłumaczenie sowieckich dokumentów o obławie znalezionych w internecie, które dają obraz zbrodni. Gdy to się zakończy, będą kierowane do Rosji kolejne wnioski o pomoc prawną. Te kierowane w poprzednich latach nie zostały pozytywnie rozpatrzone.

Wniosek o pomoc prawną ma też być skierowany na Litwę.

W 2014 roku wniosek trafił też do USA, Instytut Pamięci Narodowej czeka na jego rozpatrzenie.

"Największa łapanka w XX wieku"

Czytaj więcej:

Obława Augustowska: zginęli bo byli Polakami

Barbara Bojaryn-Kazberuk stwierdziła, że obława augustowska była "największą łapanką, którą urządził nowy okupant chyba w całej historii XX wieku jeśli chodzi o nasz kraj", najprawdopodobniej z rozkazu samego Stalina.

Przypomniała, że w obławie zostało zatrzymanych ponad 7 tys. osób. - W wyniku tej akcji, rękami funkcjonariuszy SMIERSZ zostało zamordowanych co najmniej 600 osób - wskazała.

Wyjaśniła, że mówimy o "co najmniej" 600 ofiarach, bo znamy tyle nazwisk, ale wiadomo, że obława augustowska "mogła nieść za sobą znacznie więcej ofiar", dlatego IPN zależy na ustaleniu "każdego imienia i każdego nazwiska" osób zamordowanych.

Wskazała, że od rodzin ofiar zbierane są próbki DNA, które w przyszłości mogą pomóc w ustaleniu tożsamości ofiar, jeśli uda się odnaleźć groby.

Zapewniła, że Instytut Pamięci Narodowej nie ustanie w swoich działaniach, by wyjaśnić tę zbrodnię. - Nie spoczniemy aż ten grób będzie grobem rzeczywistym, nie spoczniemy aż szczątki naszych bliskich nie znajdą się w polskiej ziemi - podkreśliła.

Wojewoda podlaski Bohdan Paszkowski zaznaczył, że zamordowani w obławie to osoby, które "działały na rzecz przywrócenia niepodległego państwa polskiego, były zaangażowane w struktury konspiracyjne", a celem obławy było ich zlikwidowanie.

- Znamy przykłady bardzo tragiczne, że z jednego domu zatrzymywano, uprowadzano rodziców, dzieci - oznajmił Paszkowski.

Wyraził nadzieję, że obecna "bolesna rana", którą jest brak wiedzy o grobach, zostanie "przy przełamaniu bierności naszych wschodnich sąsiadów" wyjaśniona przez polskie państwo, a ofiary będą miały "godny pochówek".

***

We wtorek w Augustowie, w tamtejszej bazylice mniejszej odsłonięto tablicę upamiętniającą ofiary obławy.

"Ziemio! Nie kryj naszej krwi. Iżby nasz krzyk nie ustawał… W hołdzie ofiarom Obławy Augustowskiej z lipca 1945 roku, żołnierzom Armii Krajowej i mieszkańcom Ziemi Augustowskiej, Sejneńskiej, Sokólskiej, Suwalskiej oraz zza 'Linii Curzona', zamordowanym z rozkazu Stalina przez NKWD, SMIERSZ, UB, MO, w liczbie około dwóch tysięcy, którzy do końca byli wierni Bogu i Ojczyźnie. Rodziny ofiar i mieszkańcy z terenu Obławy" - taki napis umieszczono na tablicy.

PAP, IAR, kk