39. rocznica wybuchu gazu w warszawskiej Rotundzie. Zginęło blisko 50 osób

Posłuchaj

Wybuch w Rotundzie. Relacja pracowniczki pogotowia ratunkowego (IAR)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Była to największa katastrofa w powojennej Warszawie. Akcja ratunkowa trwała aż  6 dni. Do eksplozji doszło o godzinie 12.37, na oczach tysięcy ludzi, w samym centrum miasta. W placówce banku było wówczas około 170 pracowników i 300 klientów. Świadkowie relacjonowali później, że w momencie wybuchu gmach uniósł się nagle, a z przeszklonych ścian na ulice runęły tafle szkła. W katastrofie 49 osób poniosło śmierć, a 135 zostało rannych.

PolskieRadio.pl

Plotki o podłożonej bombie

Wewnątrz, aż do podziemi archiwum, zapadły się wszystkie kondygnacje. Uszkodzone zostały także sąsiednie domy. Tragedia wywołała ogromne emocje. Do punktów krwiodawstwa zgłosiło się kilka tysięcy osób. PRL-owskie władze cenzurowały informacje i komentarze dotyczące przyczyn katastrofy i liczby ofiar. Na ulicach spekulowano na temat możliwości podłożenia bomby w gmachu banku. Jednak według ustaleń śledztwa, jedyną przyczyną był wybuch gazu.

Rotunda, stojąca w jednym z najruchliwszych punktów miasta, przy zbiegu ulicy Marszałkowskiej i Alei Jerozolimskich, stanowiła symbol nowoczesności PRL-owskiej architektury lat 60. Oszklony budynek z powodu kształtu, zwłaszcza dachu o charakterystycznym ząbkowaniu, był nazywany "czapką generalską". Wybuch zniszczył gmach w około 70 procentach. Bezpośrednio po katastrofie rozpoczęto jego odbudowę i w październiku 1979 roku ponownie oddano do użytku. Kilka lat temu właściciel obiektu, Bank PKO BP, uznał, że gmach jest już wyeksploatowany i nie spełnia współczesnych norm. Po rozstrzygnięciu konkursu architektonicznego, wiosną ubiegłego roku został rozebrany, a we wrześniu ruszyła budowa nowej Rotundy. Ma zostać ukończona jeszcze w tym roku.

Konkurs na nową Rotundę

Konkurs na rewitalizację Rotundy i jej otoczenia został przeprowadzony w 2013 roku. Zgodnie ze zwycięską koncepcją, nowy budynek z zewnątrz będzie wyglądał dokładnie jak poprzedni. Powrócą przeszklone elewacje i charakterystyczny dach. Bank odda jedną trzecią swojej powierzchni na cele publiczne, niezwiązane z bankowością. Na pierwszym piętrze mają być realizowane pomysły zgłaszane przez mieszkańców, w tym multimedialny punkt informacji o wydarzeniach kulturalnych, galeria sztuki i kawiarnia. Jesienią 1979 roku pod północną ścianą odbudowanego budynku odsłonięto tablicę upamiętniającą ofiary wybuchu.

Po ponad 20 latach od wybuchu w Rotundzie, w czasie kręcenia filmu dokumentalnego, jego realizatorzy dotarli do robotnika, który prawdopodobnie był sprawcą tragedii. W czasie prac konserwacyjnych zbyt silnie dokręcił śrubę mocującą zawór gazu w budynku sąsiadującym z Rotundą. W efekcie doszło do pęknięcia zaworu i powstania szczeliny, przez którą ulotnił się gaz. Pokrywa śniegu uniemożliwiła wydostanie się gazu na powierzchnię, a niska temperatura spowodowała skroplenie się substancji zapachowej, ostrzegającej o ulatniającym się gazie. W wyniku tragicznego zbiegu okoliczności, gaz przedostał się do przewodów instalacji telekomunikacyjnej i stamtąd do podziemi Rotundy. Ten ciąg nieszczęśliwych wypadków spowodował wielką tragedię.

ms