Zastrzeżenie PESEL. Wyjaśniamy, jak go dokonać i przed czym nas chroni

Ministerstwo Cyfryzacji ostrzega, że stale rośnie liczba kredytów wziętych na cudze dane. Tylko w ostatnim kwartale Polsce o ponad 12 procent wzrosła liczba ataków i prób wyłudzeń kredytów. - Do próby wyłudzenia kredytu, różnego rodzaju oszustw finansowych dochodzi średnio co 40 minut. To oznacza, że tylko w 2024 roku odnotowano ponad 3 tysiące prób wyłudzeń - powiedział szef resortu cyfryzacji i wicepremier Krzysztof Gawkowski.

Także w związku ze skalą naruszeń bezpieczeństwa danych osobowych Polaków Ministerstwo Cyfryzacji wystąpiło z apelem o korzystanie z możliwości zastrzegania numeru PESEL. Już od 1 czerwca instytucje finansowe, w tym banki, są zobowiązane, by sprawdzić, czy numer PESEL osoby chcącej wziąć pożyczkę lub kredyt nie jest zastrzeżony. To sposób na zabezpieczenie przed oszustwami i wyłudzeniami. Jeśli zastrzeżesz swój numer PESEL, znajdzie się on w specjalnym rejestrze, a status numeru PESEL będą musiały sprawdzać instytucje finansowe. 

Minister do spraw polityki senioralnej Marzena Okła-Drewnowicz zaznaczyła, że ofiarami wyłudzeń i oszustw padają najczęściej osoby starsze. Dodała, że do tej pory swój numer PESEL zastrzegło około 700 tysięcy obywateli po 60. roku życia, co oznacza, że zdecydowało się na to zaledwie 10 procent osób w tej grupie wiekowej.

"Nie zwlekaj, zastrzeż swój numer PESEL!"

Pod tym hasłem informacje dotyczące możliwości zastrzegania numeru PESEL przedstawiło Ministerstwo Cyfryzacji. Jakie konkretne korzyści może przynieść skorzystanie z mechanizmu zastrzeżenia?

REKLAMA

Obecnie to ofiara przestępstwa czy kradzieży tożsamości musi udowodnić, że to nie ona zaciągnęła zobowiązanie prawne lub finansowe. Nowe przepisy zmieniają tę sytuację. Jeśli obywatel zastrzeże swój PESEL i w tym czasie ktoś zaciągnie na niego zobowiązanie, instytucja finansowa nie będzie mogła domagać się od tej osoby np. spłaty długu.

Gdy nasz PESEL będzie zastrzeżony, oszuści nie powinni móc wykorzystać naszych danych, aby zawrzeć umowę, np. na kredyt. Banki i instytucje finansowe są zobowiązane, by od 1 czerwca 2024 r. weryfikować każdy numer PESEL. W przypadku gdy ktoś padnie ofiarą oszustwa i na jego dane zostanie wzięty kredyt lub pożyczka, poszkodowany nie będzie musiał spłacać takiego kredytu lub pożyczki.

Nie tylko ochrona przed wyłudzeniem kredytu

Kolejną zmianą jest zabezpieczenie przed niebezpiecznymi wypłatami pieniędzy z kont bankowych. Ustawa o zastrzeżeniach numeru PESEL przewiduje weryfikację wypłat gotówki w oddziałach banku. Jeśli wypłata gotówki z rachunku bankowego - pojedynczo albo jako kolejna - spowoduje, że suma wypłat w danym dniu przekracza 3-krotność minimalnego wynagrodzenia za pracę, wtedy bank zweryfikuje, czy numer PESEL posiadacza rachunku jest zastrzeżony.

Jeśli okaże się, że tak, wtedy bank wstrzyma wypłatę gotówki na 12 godzin od momentu złożenia dyspozycji wypłaty. Co ważne mechanizm obejmie wypłaty we wszystkich placówkach danego banku, gdyby np. oszust chciał podjąć pieniądze z konta jednej osoby w kilku transzach w innych oddziałach.

REKLAMA

Weryfikacja w różnych instytucjach, czyli co się nie zmieni, a co będzie trudniejsze

Zastrzeżenie numeru PESEL nie wpłynie na możliwość rejestracji u lekarza, realizacji recepty ani załatwienia sprawy urzędowej.

Z zastrzeżonym numerem PESEL możliwe jest np. wzięcie ślubu, zameldowanie się czy wyrobienie dokumentów, udział w wyborach, korzystanie z profilu zaufanego, realizacja usług związanych ze zdrowiem jak np. wizyty u lekarza, pobyt w szpitalu. Nie zmieni się nasze podróżowanie (np. przekraczanie granicy, podróże lotnicze czy kupowanie biletów lotniczych), wykonywanie czynności służbowych (np. podpisywanie umów w pracy), ani korzystanie z usług poczty.

Są jednak kwestie i instytucje, w których zastrzeżenie PESEL będzie związane z ograniczeniami. Jeśli zastrzegliśmy nasz numer PESEL musimy o tym pamiętać, jeśli chcielibyśmy sami wziąć kredyt lub pożyczkę. Przed wizytą w banku powinniśmy cofnąć zastrzeżenie. W przeciwnym wypadku, także nasz wniosek zostanie odrzucony.

REKLAMA

Czego nie będziemy mogli zrobić jeśli mamy zastrzeżony numer PESEL? Mechanizm ma zwiększyć bezpieczeństwo naszych danych, dlatego weryfikowały będą go te miejsca, gdzie potwierdzenie naszych danych jest kluczowe. Oprócz instytucji finansowych, to także operatorzy telekomunikacyjni i biura notarialne. Brak cofnięcia zastrzeżenia PESEL uniemożliwi nam np. wyrobienie duplikatu karty SIM, zawarcie umowy u notariusza przy sporządzaniu dokumentów dotyczących sprzedaży nieruchomości czy podpisanie umowy leasingowej.

Nasze dane osobowe są szczególnie zagrożone, kiedy zgubimy dowód osobisty lub gdy ktoś nam go ukradnie. Od 1 czerwca, gdy zgłosimy, że utraciliśmy dowód osobisty jednocześnie automatycznie zostanie zastrzeżony numer PESEL. Zastrzeżenie PESEL nie będzie mieć wówczas wpływu na wyrobienie nowego dowodu osobistego, będzie można to zrobić tak samo jak do tej pory.

W jaki sposób można zastrzec swój numer PESEL? Kiedy i jak cofnąć zastrzeżenie?

Zastrzeganie numeru PESEL może być dokonane przez Internet. To jedna z nowych funkcji na stronie mObywatel.gov.pl i w aplikacji mObywatel na telefony. Zastrzeżenie numeru PESEL jest też możliwe osobiście podczas wizyty w urzędzie gminy.

REKLAMA

Procedura jest podobna do pozostałych spraw urzędowych online. Wystarczy się zalogować i wybrać odpowiednią funkcję. Do logowania w systemie mObywatel potrzebny nam będzie profil zaufany, podpis kwalifikowany, e-dowód lub dane do logowania w bankowości elektronicznej. Po zalogowaniu i wybraniu funkcji zastrzegania numeru PESEL otrzymamy 2 opcje - "Zastrzeż PESEL" lub "cofnij zastrzeżenie".

Co istotne, przewidziano możliwość, by cofnąć zastrzeżenie numeru PESEL z automatyczną datą ponownego zastrzeżenia lub cofnąć zastrzeżenie numeru PESEL bezterminowo. Elektronicznie możemy także dowiedzieć się, jaka firma i instytucja sprawdzała nasz PESEL oraz z jakiego powodu, możemy także poznać historię swoich zastrzeżeń. W aplikacji można dodatkowo otrzymywać na swój telefon powiadomienia związane z usługą Zastrzeż PESEL.

Ambasadorzy akcji

– Sama zastrzegłam już PESEL i zachęciłam do tego wszystkie moje koleżanki. Nie narażaj się na oszustwa i zastrzeż swój PESEL – zachęca Ewa Ziętek, ambasadorka akcji. – Apeluję do ludzi w moim wieku, skoro istnieje taka możliwość to warto z niej skorzystać. To naprawdę działa – dodaje Daniel Olbrychski, ambasador akcji.

Ministerstwo Cyfryzacji zachęca, aby w trosce o bezpieczeństwo danych, na wszelki wypadek mieć swój PESEL cały czas zastrzeżony i cofać zastrzeżenie tylko w sytuacjach, kiedy planujemy załatwić konkretną sprawę.

REKLAMA

Mechanizm zastrzegania numeru PESEL funkcjonuje od 17 listopada ub.r. Od tego czasu już ponad 2,7 mln osób zastrzegło swój PESEL.

Przemysław Goławski,mc.gov.pl.iar,pap,gov.pl