Sprawa usunięcia krzyży w przedszkolu w Szczecinie. Decyzja dyrektor niezgodna z prawem

Choć w placówce na setkę dzieci ponad dziewięćdziesięcioro uczęszcza na lekcje religii, to krzyże trafiły za szafę. Dyrektor Lena Tomaszewska tłumaczy swoją decyzję tym, że jeden z rodziców nie życzył sobie ich w przedszkolu.

Dyrektor nie chciała rozmawiać z dziennikarzami Radia Szczecin na ten temat: - To znaczy, wie pan co, nie udzielam informacji... Państwo przyszliście znienacka, a to jest placówka publiczna, tak? - powiedziała dyrektor. - Właśnie dlatego, że jest publiczna, to chciałem się zapytać, dlaczego Pani ściągnęła krzyże - odpowiedział redaktor, nie otrzymał jednak odpowiedzi.

Konstytucja gwarantuje swobodę wyrażania poglądów

Jeśli chodzi o możliwość umieszczania krzyża w budynkach publicznych, w tym w szpitalu, szkole czy w przedszkolu, przyjmuje się, że uzewnętrznianie religii obejmuje także ekspozycję symboli religijnych w przestrzeni publicznej. Jest to konsekwencją zapisanej w art. 25 ust. 2 Konstytucji RP swobody wyrażania poglądów religijnych w życiu publicznym, która dotyczy szeroko rozumianej przestrzeni instytucji publicznych, w tym wystroju budynków publicznych, do których zaliczają się również szkoły czy przedszkola.

Należy także podkreślić, że prawo do umieszczenia krzyża w pomieszczeniach szkolnych gwarantuje § 12 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach. Rozporządzenie to brzmi: "§ 12. W pomieszczeniach szkolnych może być umieszczony krzyż (..)".

Należy zwrócić uwagę na fakt, że Konstytucja RP w art. 25 ust. 2 nie posługuje się pojęciem "neutralności światopoglądowej", lecz "bezstronności światopoglądowej", która pozwala na prezentowanie swych przekonań religijnych także w przestrzeni publicznej.

Obowiązek przestrzegania prawa

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia każdemu wolność sumienia i religii, która realizuje się między innymi w prawie do publicznego manifestowania swojej religii (art. 53 ust. 1-2). Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób (art. 53 ust. 5).

Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, przestrzegającym zasady legalizmu (art. 2 i 7 Konstytucji RP z 1997 r.), zgodnie z którą organy i instytucje publiczne, w tym szkoły czy przedszkola, mają obowiązek przestrzegania obowiązującego porządku prawnego, co wyraża się w działaniu na podstawie i w granicach prawa. Podmiotom nie wolno realizować zasad i norm, które są sprzeczne z obowiązującym porządkiem prawnym. W tym świetle usunięcie krzyży z sal Publicznego Przedszkola nr 75 w Szczecinie trzeba uznać za sprzeczne z obowiązującym prawem.

Z kolei z art. 25 ust. 2 konstytucji wynika także, że władze publiczne, w tym władze szkolne, są zobowiązane do zapewnienia każdemu możliwości swobodnego wyrażania poglądów (także religijnych) w życiu publicznym, a więc także w szkole czy przedszkolu. W świetle tych regulacji władze publiczne mają obowiązek przyjąć rolę gwaranta możliwości ekspresji religijnej w przestrzeni publicznej.

Decyzja Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

W orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPC) stwierdza się, że obligatoryjna obecność krzyża w szkole nie narusza przepisów Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. W orzeczeniu w sprawie Lautsi przeciwko Włochom ETPC z 2011 r. wskazał, że nie ma dowodów na to, że obecność krzyża w szkole skutkuje indoktrynacją uczniów. Trybunał zauważył także, że sam krzyż jest zasadniczo biernym symbolem (essentially passive symbol), dlatego jego oddziaływanie nie może być porównywane do nakazu uczestniczenia w praktykach religijnych albo namawiania do wiary przez nauczyciela. Trzeba pamiętać, że omawiany wyrok zapadł w sprawie dotyczącej prawnego obowiązku ekspozycji krzyży w szkołach, zaś prawo polskie nie nakłada takiego obowiązku, a jedynie podkreśla możliwość ekspozycji krzyża w przestrzeni szkolnej, przez co akcentuje konstytucyjną gwarancję wolności sumienia i religii.

Bezstronność władz publicznych wymaga więc akceptacji ekspozycji symboli religijnych, jeśli duża część rodziców za tym się opowiada. W konkretnym przypadku przedszkola nr 75 ze Szczecina jest to 99 proc. rodziców. W takiej sytuacji w żadnym wypadku nie może oznaczać to decyzji o zdjęciu krzyży ze ścian czy zaangażowania się ich w jakiekolwiek działania laicyzacyjne. Takie działania byłyby wprost sprzeczne z zasadą bezstronności, ponieważ stanowią aktywne wsparcie określonej ideologii, a wręcz jej afirmowanie.

pg,Radio Szczecin,KAI