Wielka Sobota. Święcimy pokarmy i czekamy na Zmartwychwstanie Chrystusa

Posłuchaj

Wieka Sobota: dzień oczekiwania na Zmartwychwstanie. Relacja Grzegorza Maciaka (IAR)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Wierni udają się do kościoła, by święcić pokarmy. Nie odprawia się mszy świętej. Po zachodzie słońca rozpoczyna się liturgia Wigilii Paschalnej, której obrzędy wprowadzają już w Niedzielę Zmartwychwstania. Papież Franciszek będzie przewodniczył Wigilii Paschalnej w bazylice św. Piotra o godzinie 20.30.

Według Ojców Kościoła, w Wielką Sobotę Jezus zstąpił do otchłani, by wyzwolić wszystkich pogrążonych w śmierci. Wiele starożytnych tekstów opisuje Chrystusa "budzącego" do nowego życia Adama i Ewę, którzy wraz z całym rodzajem ludzkim przebywali w Szeolu. Dla uczniów Jezusa był to dzień największej próby. Apostołowie rozpierzchli się po śmierci Nauczyciela, a jedyną osobą, która wytrwała w wierze, była Matka Boża. Stąd każda sobota jest w Kościele dniem maryjnym.

W tradycji polskiej w Wielką Sobotę nawiedza się Groby Pańskie. Zwyczaj urządzania ich wprowadził w XII wieku zakon bożogrobców - Kanoników Regularnych Stróżów Bożego Grobu Jerozolimskiego. Od okresu Powstania Styczniowego nawiedzanie grobów miało wymiar patriotyczny. W różnych okresach historycznych, jak rozbiory, okupacja niemiecka czy stan wojenny, przy Grobach pojawiały się symbole nawiązujące do współczesnych wydarzeń.

Rezurekcja już w sobotę?

To rozwiązanie dla tych, którzy nie lubią rano wstawać. W niektórych miejscach w Polsce msze rezurekcyjne odbywają się już w Wielką Sobotę. Klara Sielicka-Baryłka z Państwowego Muzeum Etnograficznego mówi, że choć rezurekcja kojarzy się nam z pierwszym dniem świąt, to jej odprawianie w Wielką Sobotę wcale nie jest niczym niezwykłym. Jak dodaje, do dziś taki zwyczaj istnieje na przykład w Wielkopolsce, gdzie rezurekcja odbywa się pod liturgii wielkosobotniej.

Obecnie zwyczaj odprawiania mszy rezurekcyjnych w Wielką Sobotę przetrwał głównie na wsiach. Jednak, jak podkreśla etnograf, kiedyś był on obecny także w większych ośrodkach:, na przykład w Warszawie, gdzie w sobotę odbywało się nawet 10 rezurekcji. - Niektórzy pisali nawet, że te 10 mszy to świetna okazja dla złodziei - dodaje Sielicka-Baryłka.

W Polsce coraz popularniejsze staje się natomiast odprawianie mszy rezurekcyjnych w nocy z soboty na niedzielę, tak jak to było w dawnych czasach. W takim przypadku rezurekcja rozpoczyna się tuż po zakończeniu tak zwanej Wigilii Paschalnej.

Tradycje Wielkanocne

Dziś to mały koszyczek, w którym umieszczamy jajka, chleb czy kiełbasę. Mało kto wie, że jeszcze nie tak dawno temu święconka wyglądała nieco inaczej.

Patryk Pawlaczyk z Państwowego Muzeum Etnograficznego mówi, że kiedyś była ona dużo większa, bo umieszczano w niej wszystkie potrawy i produkty, które potem trafiały na stół. Etnograf podkreśla, że również samo święcenie wyglądało inaczej. By to zrobić, nie chodziło się do kościoła - to ksiądz chodził po domach i święcił pokarmy. Dawnym ludowym zwyczajem jest też na przykład umieszczanie w święconkach chrzanu, który ma krzepić i dodawać siły.

Zmieniły się też potrawy, które jemy w święta. Niegdyś na wielkanocnych stołach królowały baby. Interesujący był proces ich wypiekania - w domu starano się zachować spokój i unikano przeciągów, bo wierzono, że jeśli baba się "skrzywi" czy "zwichruje", to nie będzie się nadawać do podania na stół.

Pisanki, kraszanki, owijanki - nazw zdobionych wielkanocnych jajek jest tyle, ile technik ich wykonywania. W każdym regionie Polski pisanki dekoruje się w inny sposób. Według Klary Sielickiej - Baryłki z Muzeum Etnograficznego w Warszawie dużą popularnością cieszą się pisanki batikowe. Ich powierzchnię powleka się woskiem tworząc wzory, a następnie macza w barwniku.

Dawniej pisanki były również darem. Dziewczyny zdobiły jajka, by później podarować je swoim ukochanym. Względy dziewczyny były przyjęte, gdy chłopak wystawiał otrzymaną pisankę w widocznym miejscu w domu.

Najstarsze polskie pisanki pochodzą z końca X wieku. Tradycyjnie mają symbolizować przyrodę budzącą się do życia po zimie i nadzieję wynikającą z wiary w zmartwychwstanie Chrystusa.

IAR,kh