Polscy genialni matematycy w światowej elicie
2 kwietnia 1919 roku w Krakowie na Uniwersytecie Jagiellońskim powstało Polskie Towarzystwo Matematyczne. Do dziś nazwiska polskich naukowców wymieniane są wśród ścisłej czołówki najwybitniejszych matematyków na świecie.
2021-04-02, 05:45
- To byli młodzi ludzie, którzy znaleźli swoją pasję i umieli ze sobą współpracować w tamtych warunkach. Nie rywalizowali ze sobą. Osiągnięcia, które doprowadziły ich do sławy, pochodziły ze współpracy – mówił prof. matematyki Jacek Miękisz w audycji "Rok Matematyki".
Posłuchaj
Prof. Jacek Miękisz przybliżył osiągnięcia Polskiego Towarzystwa Matematycznego w audycji Doroty Truszczak pt. "Rok Matematyki". (PR, 8.01.2019) 21:39
Dodaj do playlisty
W ramach Polskiego Towarzystwa Matematycznego działało kilka tzw. szkół, ulokowanych na uniwersytetach Krakowa, Warszawy, Poznania, Lwowa i Wilna. Wkrótce na całym świecie stały się znane wyniki prac tzw. lwowskiej szkoły matematycznej, której współtwórcami byli prof. Hugo Steinhaus i jego uczeń Stefan Banach.
Posłuchaj
"Księga szkocka" - matematyczna biblia.. Składa się z notatek, zapisków i obliczeń zrobionych przez najwybitniejszych lwowskich matematyków. Udostępniana przez obsługę lokalu służyła do zapisywania "myśli ulotnych” matematyków, którzy przerwę w zajęciach spędzali przy kawie. Z cyklu "Lwów. Krajobrazy serdeczne" Witolda Szolginii. (PR, 1994) 4:06
Dodaj do playlisty
REKLAMA
Pierwszy z nich interesował się zastosowaniami matematyki w różnych dziedzinach nauki i w życiu nauki. Stworzył m.in. siatkę do pomiarów długości linii krzywych, którą wykorzystano do czytania map. Przyczynił się także do rozwoju medycyny. Wykazał, że wykorzystując rachunek prawdopodobieństwa, można ustalić ojcostwo. Swoimi odkryciami zastosowania matematyki w medycynie wyprzedził czasy, w których przyszło mu żyć. Dzięki jego pracom udało się zastosować matematykę dodatkowo m.in. w badaniach wydajności pracy, kontroli produkcji artykułów przemysłowych, w badaniach nad właściwym rozmieszczeniem szybów wiertniczych i sposobach automatyzacji pracy oraz przy konstruowaniu mostów wiszących.
W Archiwum Polskiego Radia zachowały się krótkie wypowiedzi jednych z największych polskich geniuszy - prof. Hugo Steinhausa i Mariana Rejewskiego. Posłuchaj.
Posłuchaj
Prof. Hugo Steinhaus mówił o tym, w jaki sposób matematyka pozwala zrozumieć historię mieszkańców Sardynii. (PR, brak daty) 0:39
Dodaj do playlisty
Stefan Banach, choć nigdy nie ukończył studiów, zdołał obronić doktorat. Był najważniejszą postacią lwowskiej szkoły matematycznej. To dzięki m.in. jego pracom międzywojenna Polska stała się centrum światowych rozwiązań matematycznych i to tu, w Polsce, powstał nowy dział królowej nauk - analiza funkcjonalna.
Inny uczeń tej szkoły - Stanisław Ulam - brał udział w amerykańskim projekcie "Manhattan" mającym na celu skonstruowanie bomby atomowej.
REKLAMA
Na czym jeszcze polegał fenomen tej szkoły i czym zajmowali się jej przedstawiciele? Posłuchaj audycji "Rok Matematyki".
Każda ze szkół specjalizowała się badaniem innej dziedziny matematyki. Szkoła lwowska zajmowała się głównie tzw. analizą funkcjonalną, stworzoną przez Stefana Banacha, która umożliwia opis pewnych zjawisk naturalnych i jest podstawą całej matematyki.
Uczeni Warszawskiej Szkoły Matematycznej prowadzili badania m.in. nad logiką matematyczną, teorią mnogości, topologią i teorią funkcji rzeczywistych. Do czołowych przedstawicieli tej grupy zalicza się Zygmunta Janiszewskiego, Stefana Mazurkiewicza i Wacława Sierpińskiego. To oni w 1920 roku założyli pismo naukowe "Fundamenta Mathematicae".
Matematycy ze szkoły krakowskiej zajmowali się teorią równań różniczkowych i funkcji analitycznych oraz geometrią różniczkową. Z Krakowem związani byli Stanisław Zaręba, współzałożyciel Międzynarodowej Unii Matematycznej, Tadeusz Szwarzewski.
REKLAMA
Szkoła poznańska to przede wszystkim Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski. W latach 30. XX wieku władze Biura Szyfrów zwróciły się do profesora Zdzisława Krygowskiego, twórcy Wydziału Matematyki Uniwersytetu Poznańskiego, z prośbą o zorganizowanie kursu kryptologii. Miał być to kurs dla najzdolniejszych studentów matematyki. Profesor Krygowski potraktował propozycję bardzo poważnie. Spośród kilkunastu chętnych wybrano trzech najlepszych: Mariana Rejewskiego, Henryka Zygalskiego i Jerzego Różyckiego. Postawiono przed nimi zadanie rozwiązania niemieckiego szyfru maszynowego "Enigma".
- To właśnie dzięki naukowcom ze szkoły poznańskiej udało się złamać kod niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma – mówił prof. Jacek Miękisz.
Posłuchaj
Marian Rejewski mówił o pracach nad złamaniem szyfru Enigmy. Fragment wypowiedzi w latach powojennych. (PR, brak daty) 0:24
Dodaj do playlisty
Posłuchaj
Autor biografii lwowskich matematyków Mariusz Urbanek przybliżył dokonania naukowców. (PR, 9.12.2014) 12:53
Dodaj do playlisty
Zobacz i posłuchaj, co o roli Polaków w złamaniu szyfru urządzenia mówił w marcu 2019 roku w rozmowie z PolskimRadie24.pl sir Johnem Dermotem Turingiem, bratanek Alana Turinga, pisarz, autor książki "XYZ. Prawdziwa historia złamania szyfru Enigmy":
REKLAMA
Senat Rzeczypospolitej Polskiej w specjalnej uchwale ogłosił rok 2019 Rokiem Matematyków. W uzasadnieniu uchwały można przeczytać, że upamiętnienie zostało wprowadzone: "w uznaniu zasług polskich matematyków dla światowej nauki, upamiętniając niezwykły rozwój matematyki polskiej, jaki nastąpił po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, a także podkreślając rolę tej dziedziny nauki w rozwoju polskiego społeczeństwa".
Więcej o Polskim Towarzystwie Matematycznym dowiesz się z audycji "Rok Matematyki".
seb/im
REKLAMA