Jadwiga Śląska. XIII-wieczna święta, którą biczowały diabły

Niemiecka księżniczka i śląski Piast

Jadwiga urodziła się prawdopodobnie między 1178 a 1180 rokiem w Bawarii. Miała trzy siostry, przy czym aż dwie z nich zasiadały na tronie królewskim. Gertruda została wydana za Andrzeja II, króla Węgier, i urodziła mu piątkę dzieci – jednym z nich była Elżbieta Węgierska, późniejsza święta Kościoła katolickiego. Agnieszka wyszła za króla francuskiego Filipa II Augusta, jednak jej małżeństwo trwało niespełna pięć lat. Ostatnia z sióstr była przełożoną klasztoru benedyktynek w Kitzingen. Tam też została wysłana młoda Jadwiga, aby uzyskać gruntowne wykształcenie – prócz czytania i pisania poznała żywoty świętych, Biblię, łacinę, a także nauczyła się malować i haftować.

Ślub z Henrykiem Brodatym - księciem ze śląskiej linii dynastii Piastów - wzięła, mając dwanaście bądź trzynaście lat. Ceremonia odbyła się prawdopodobnie w Bawarii, w rodzinnym zamku panny młodej. W ciągu swojego ponad czterdziestoletniego małżeństwa para doczekała się siedmioro dzieci – trzech córek: Zofii, Gertrudy i Agnieszki, a także synów: Bolesława, Konrada, Henryka i najmłodszego, którego imię nie zachowało się do naszych czasów.

W 1201 lub 1202 roku Henryk I Brodaty, po śmierci swojego ojca Bolesława Wysokiego, objął władzę w księstwie. Jadwiga zaangażowała się wówczas w działalność dobroczynną – ufundowała chociażby szpital dla trędowatych w Środzie Śląskiej czy szpital św. Ducha we Wrocławiu. Ponadto dzięki niej powstało kilkanaście kościołów parafialnych, a także klasztor cysterek w Trzebnicy i klasztor augustianów w Nowogrodzie Bobrzańskim. Według legendy święta była także aktywna politycznie: gdy Henryk Brodaty dostał się do niewoli Konrada Mazowieckiego w czasie ich konfliktu o zwierzchnictwo nad Małopolską, to właśnie Jadwiga doprowadziła do uwolnienia męża.

Czytaj teraz:

• Henryk I Brodaty - bliski zjednoczenia Polski
• Rycheza. Pierwsza królowa Polski nie była heterą
• "Średniowiecze jest epoką naszych korzeni". Jacques Le Goff i odkrywanie przeszłości

Boso przez świat

Po śmierci Henryka Brodatego Jadwiga Śląska zamieszkała w klasztorze cysterek w Trzebnicy. Według hagiografów tam oddawała się modlitwie, wiodła cichy i skromny żywot. Zmarła w październiku 1243 roku.

Święta często i długo pościła – jadła warzywa i ryby, a w niektóre dni jedynie suchy chleb. Ponadto zrezygnowała z wina, a zamiast tego piła wodę. Podobno chodziła także boso, a gdy została przymuszona przez swojego spowiednika do noszenia butów to, zamiast założyć je na stopy, zaczęła nosić je pod pachą.

– Buty były bardzo ważnym symbolem statusu społecznego. Jadwiga, chodząc boso, rezygnuje ze znaku przynależności do pewnej warstwy, ponieważ w średniowieczu jedynie biedacy nie mogli sobie pozwolić na zakup obuwia – mówił historyk dr Grzegorz Pac w audycji "Kryzys wieku średniego".

Posłuchaj

O świętej Jadwidze Śląskiej rozmawia dr Grzegorz Pac z Łukaszem Kozakiem i Łukaszem Modelski, prowadzącymi audycję "Kryzys wieku średniego". (PR, 04.10.2015) 47:26

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Święta, jako ascetka, dążyła do czystości i doskonałości duchowej także poprzez noszenie włosiennicy i biczowanie się. Z tą ostatnią formą umartwienia ciała wiąże się zresztą ciekawa legenda. Pewnego razu świętą napadły trzy diabły i zaczęły ją biczować. W ten sposób chciały osłabić wiarę Jadwigi. Poniosły jednak klęskę – kobieta dzielnie znosiła zadawane jej cierpienia.

Wydaje się, że właśnie ta pobożność i wytrwałość świętej są przyczyną, dla której kult Jadwigi tak szybko i mocno rozwinął się w Polsce, a później również za granicą. Podczas swojego sześćdziesięcioletniego życia władczyni doznała wielu strat, jednak tragedie, które ją dotknęły, nie oddaliły jej od Boga. Jej siostra Gertruda została brutalnie zamordowana na skutek spisku szlachty, a piątka z siedmiorga dzieci Jadwigi i Henryka Brodatego zmarła w bardzo młodym wieku. Ukochany syn świętej – Henryk Pobożny – poległ natomiast w 1241 roku podczas bitwy pod Legnicą, która została stoczona w czasie I najazdu mongolskiego na Polskę. 

W 1353 roku powstał "Kodeks lubiński", w którym zawarto obrazkową legendę o Jadwidze Śląskiej. Dzieło zostało stworzone z inicjatywy Ludwika I brzeskiego - księcia namysłowskiego, legnickiego i chojnowskiego. Obecnie rękopis znajduje się w J. Paul Getty Museum w Malibu w Stanach Zjednoczonych.

Źródła: Polskie Radio/jb

Święta Jadwiga Śląska, Internetowa Liturgia Godzin - Czytelnia, 

https://brewiarz.pl/czytelnia/swieci/10-16a.php3, data dostępu: 23.03.2021.