Janusz Anderman - prowokuje, obnaża, słucha
75 lat temu, 7 kwietnia 1949 roku, urodził się pisarz, prozaik i scenarzysta, Janusz Anderman. Jego powieści i opowiadania często czerpią tematy z epoki komunizmu, środowiska opozycji i "Solidarności".
2024-04-07, 05:40
Debiutował w 1970 w prasie, ale pierwszą powieść wydał w 1976 roku - była to "Zabawa w głuchy telefon". Dalej pisał powieści i opowiadania, w których udowadniał, że posiada niezwykły słuch językowy - celnie odtwarzał mowę potoczną kolejnych dekad. Koncentrował się na opisie stanu społeczeństwa, w czym wykazywał niezwykłą spostrzegawczość i celność.
Proza życia
Wśród wielu książek Andermana warto wspomnieć przede wszystkim "Grę na zwłokę" (1979) i "Cały czas" (2006). Pierwsza z wymienionych zapewniła autorowi w 1981 roku prestiżową nagrodę literacką Fundacji im. Rodziny Kościelskich. Opowiada o mężczyźnie, który nie może znaleźć swojego miejsca, włóczy się bez celu po szarym Krakowie lat 70. Bohater jest przez cały czas inwigilowany przez służbę bezpieczeństwa, co wprowadza atmosferę zagrożenia. Z kolei rok później, w czasie stanu wojennego sam Anderman - podobnie jak wielu innych pisarzy z kręgów opozycyjnych - sam znalazł się w kręgu zainteresowania służb komunistycznych i był internowany w warszawskim więzieniu na Białołęce.
Złodziej
REKLAMA
Druga książka - "Cały czas" - wydana już w wolnej Polsce - była nominowana do Nagrody Literackiej Nike. Historia życia człowieka w czasach peerelu opowiedziana w sposób groteskowy. Znany pisarz jedzie samochodem i spostrzega, że zaraz zmiażdży go nadjeżdżający z przeciwka TIR. W tych ostatnich sekundach życia przewija mu się przed oczami całe jego życie, które było długim i bezwstydnym ciągiem oszustw. Kradnąc cudze pomysły i całe utwory zrobił karierę literacką.
- Bohater w swoim życiu nie chciał nigdy pracować na żadnym etacie - opowiadał literaturoznawca Piotr Matywiecki w audycji Iwony Smolki w Polskim Radiu. - Pisarzem i poetą chciał być dlatego, że wydawało mu się, że będzie wtedy człowiekiem wolnym. Jest to wałkoń, obibok, leser, ale jest to też ktoś, kto pasuje do sylwetki artysty, który ostatecznie unika przymusu i zniewolenia.
Posłuchaj
Powieść Andermana została zaadaptowana na film "Mniejsze zło" przez Janusza Morgensterna w 2009 roku.
REKLAMA
Wędkarstwo
Wszystkie trzy zbiory opowiadań Janusza Andermana zostały wydane w zbiorczym tomie "Łańcuch czystych serc" w 2012 roku. Kolaż zdjęć na okładce przedstawia mężczyznę siedzącego na ułożonej poziomo ścianie bloku mieszkalnego i trzymającego wędkę w jednym z okien - to w sposób metaforyczny oddaje charakter pisarstwa tego autora.
- Ta okładka jest bardzo udana, bo pisanie tych tekstów to tak, jak łowienie głosów ludzkich, bo te opowiadania głównie się składają z głosów ludzkich, z głosów różnych ludzi, którzy się wypowiadają czasem niedorzecznie, czasem z sensem, ale ta okładka to bardzo dobra interpretacja książki - mówił Janusz Anderman w audycji Magdaleny Mikołajczuk w Polskim Radiu.
REKLAMA
Posłuchaj
W opowiadaniach tych jest wszystko to, co charakterystyczne dla Andermana: antybohaterowie, groteskowe historie, spojrzenie na sprawy z wielu stron i być może najważniejsze - język.
az
REKLAMA