Zwalczanie dezinformacji w czasie wojny. Kluczowa jest szybkość reakcji

W Parlamencie Europejskim w Brukseli Janusz Cieszyński, pełnomocnik rządu ds. cyberbezpieczeństwa, poprowadził konferencję pod hasłem „Zwalczanie dezinformacji w czasie wojny - doświadczenia Europy, Polski i Ukrainy”. Politycy i eksperci z Unii Europejskiej mieli okazję zapoznać się z polskimi doświadczeniami i metodami zwalczania dezinformacji w sieci, związanej z agresją Rosji na Ukrainę.

W konferencji udział wzięli także: dyrektor NASK Wojciech Pawlak, Mateusz Mrozek, kierownik działu przeciwdziałania dezinformacji NASK, oraz Adam Bielan z EKR. Specjaliści monitorujący polską cyberprzestrzeń zaznaczają, że 88 proc. kont rozpowszechniających fake newsy podejmuje temat związany z agresją Rosji na Ukrainę.

- Liczba monitorowanych słów o potencjalne dezinformacyjnym wzrosła ponad 350 proc. Aby bronić się przed rosyjską dezinformacją w internecie, zwłaszcza w mediach społecznościowych, potrzebny jest wspólny front - zaznaczył minister Cieszyński.

- Potrafimy skutecznie walczyć z rosyjską manipulacją obecną w przestrzeni informacyjnej, która żeruje głównie na obawach i strachu obywateli europejskich demokracji przed przyszłością. Dysponujemy coraz skuteczniejszymi informatycznymi systemami identyfikacji i neutralizacji kampanii dezinformacyjnych, dobrze rozumiemy cele ofensywy przeciw Polsce i Europie prowadzonej przez Kreml w mediach i potrafimy lokalizować źródła oraz autorów niebezpiecznych treści -  dodał.

REKLAMA

Przeciwdziałanie dezinformacji

W ocenie specjalistów kluczowe znaczenie w przeciwdziałaniu dezinformacji mają: szybkość, koherentność i interoperacyjność. Ciągle doskonalone cybernetyczne systemy antydezinformacyjne łączą te walory, co w zestawieniu z rosnącą - dzięki powszechnej edukacji - świadomością zagrożeń internetowych daje prawo sądzić, że odsetek użytkowników narażonych na dezinformację będzie spadał. W ostatnim czasie 70 proc. Europejczyków spotkało się z nią w sieci.

- Jestem dumny z tego, że NASK dzieli się swoją wiedzą na temat zwalczania niebezpiecznych treści w internecie na forum europejskim. Instytut ma unikatowe doświadczenie w tym względzie - uważa Wojciech Pawlak, dyrektor NASK.

Mateusz Mrozek zwrócił uwagę, że dzięki wyjątkowej mobilizacji po wybuchu konfliktu na Ukrainie, udało nam się wygrać w infosferze kluczową bitwę w starciu z propagandową machiną Rosji.

- Dezinformacja w cyberprzestrzeni jest stosunkowo nowym zagrożeniem, jednak wyjątkowo groźnym z uwagi na globalny zasięg internetu oraz szybkość i dokładność profilowania fałszywych przekazów. Misją NASK jest poznawanie mechanizmów internetowej dezinformacji i ochrona podstaw bezpiecznej komunikacji publicznej i strategicznej przed ingerencją tych, którzy manipulują naszymi przekonaniami i emocjami - powiedział Mrozek.

REKLAMA

Reakcja jest kluczowa

Służby informacyjne i portale organizacji pozarządowych, zajmujące się przeciwdziałaniem dezinformacji, powinny w swoich działaniach kierować się zasadami reagowania opracowanymi przez NASK:

• Jasne zaprzeczenie dezinformacji - przekazanie wprost społeczeństwu, że dana informacja jest fałszywa.
• Przedstawienie dowodów i argumentów obalających fałszywe twierdzenia.
• Dyskredytowanie dezinformacji poprzez pokazanie manipulacji, a zwłaszcza jej celu.

Dzięki tym krokom możliwe będzie skuteczne przeciwdziałanie dezinformacji i zapobieganie jej szkodliwemu wpływowi.

Techniki manipulacji - z czym musimy się mierzyć?

Od 24 lutego 2022 r. jesteśmy świadkami wykorzystywania różnego rodzaju metod w walce o dominującą narrację w przestrzeni informacyjnej. Celem dezinformacji jest zmniejszenie zaufania do instytucji publicznych, wywołanie poczucia zagrożenia i osłabienie poczucia wspólnoty.

Ponad 70 proc. Europejczyków spotkało się w ostatnim czasie z dezinformującymi treściami. Autorzy propagandowej narracji posługują się różnymi technikami, do których zaliczyć można:

REKLAMA

• Wyciąganie fałszywych wniosków na podstawie poprawnych danych,
• Polaryzacja społeczeństwa poprzez poruszanie i antagonizowanie tematów społecznie wrażliwych (osoby LGBT, uchodźcy itp.),
• Przedstawianie skrajnych i niepopularnych poglądów jako normy obowiązującej w społeczeństwie,
• Generalizowanie i uogólnianie,
• Wykorzystanie i kreowanie fałszywych ekspertów.

Dezinformacja w liczbach. Wojna katalizatorem szkodliwych treści

• 1592 - liczba wysoce szkodliwych kont w mediach społecznościowych, które zostały wykryte od początku wojny w Ukrainie,
• 88 proc. - kont rozpowszechniających dezinformację podejmuje tematy związane z Rosją i Ukrain,
• 81 proc. kont zawierających szkodliwe treści publikuje posty krytykujące pomoc dla uchodźców,
• 346 proc. - odnotowany od początku wojny przyrost stale monitorowanych słów kluczowych z potencjałem dezinformacyjnym,
• 521 - liczba szkodliwych materiałów dezinformacyjnych zgłoszonych do pilnej reakcji organom administracji publicznej.

Dezinformacja to nie tylko fake newsy

O dezinformacji mówimy również wtedy, gdy mamy do czynienia z manipulacją informacjami, posługiwaniem się danymi wybiórczo czy celowym zniekształcaniem prawdy. To także informacje prawdziwe, udostępniane z intencją wyrządzenia krzywdy oraz powielanie nieprawdziwych i niezweryfikowanych informacji przez użytkownika, który bezrefleksyjnie przekazuje zmanipulowane treści.

Jak działa dezinformacja?

Na podstawie analiz szkodliwych wątków, NASK-PIB opracował uniwersalny schemat rozpowszechniania dezinformacji. Zobacz, w jaki sposób powstają i rozprzestrzeniają się szkodliwe wątki:

• Nieprawdziwa informacja pojawia się w mediach społecznościowych.
• Informacja zostaje udostępniona przez dużą liczbę kont - osiąga duże zasięgi.
• Udostępnienie informacji przez zaufane źródło - media (nie weryfikując źródła) podają fałszywą informację, uznając ją za prawdziwą.
• Konieczna staje się reakcja organów administracji i służb - wyjaśnianie i informowanie społeczeństwa o dezinformacji.
• Groźne, szkodliwe i krzywdzące.

Wśród wielu tematów, które obecne są w infosferze, NASK wyszczególnił kilka wyjątkowo niebezpiecznych:

• Antagonizowanie uchodźców z Ukrainy - przedstawienie uciekających przed wojną Ukraińców jako niebezpiecznych przestępców lub osoby, które chcą nas naciągnąć/oszukać. Ta narracja jest szerzona zarówno przez dezinformacyjną machinę Rosji, jak również prawdziwe osoby, zmanipulowane szkodliwymi treściami.
• Proces ukrainizacji - autorzy wpisów dezinformacyjnych przekonują, że uchodźcy z Ukrainy mają mieć więcej przywilejów niż obywatele Polski, otrzymywać większe wsparcie finansowe i unikać odpowiedzialności za wykroczenia.
• Wciąganie Polski do wojny - narracja, w której pojawiają się rozmaite zarzuty pod adresem rządu w Polsce, ale także samorządów terytorialnych i instytucji unijnych. Wedle autorów tej dezinformacji, rządzący w Polsce i UE chcą włączyć Polskę do działań wojennych lub wprowadzić stany wyjątkowe dla ograniczenia praw obywatelskich.

• Rozwój technologii i jej wpływ na środki masowego przekazu

PolskieRadio24.pl/ IAR/ gov.pl/ mib