Zmiany w ortografii. Te błędy za chwilę będą normą, najdziwniej wygląda jeden z nich

Jeszcze w 2024 roku Rada Języka Polskiego ogłosiła wprowadzenie nowych zasad ortograficznych. Według RJP zmiany te przyniosą korzyść "w postaci uproszczenia i ujednolicenia zapisu poszczególnych grup wyrazów i połączeń, eliminacji wyjątków, a także likwidacji przepisów, których zastosowanie jest z różnych powodów problematyczne".

Zaznaczono przy tym, że większość ogłoszonych zmian "była postulowana już wiele lat temu, jednak z najrozmaitszych powodów nie udało się wcześniej nadać im mocy obowiązującej".

Jakie zatem zmiany czekają użytkowników polszczyzny? Które z zapisów - do 31 grudnia 2025 uważane za błąd - staną się jedynie poprawne? 

Mieszkaniec Warszawy i marki samochodów

Znaczna część nowych reguł dotyczy pisowni wielką lub małą literą. I tak od 1 stycznia 2026 roku pojawi się "Krakowianin", "Łodzianin" czy "Warszawianin" – wielką literą, w odróżnieniu od obowiązującego teraz zapisu nazw mieszkańców miast małą literą.

W nazwach obiektów przestrzeni publicznej wielka litera będzie konieczna w wyrazach: "aleja", "brama", "bulwar", "osiedle", "plac", "park", "kopiec", "kościół", "klasztor", "pałac", "willa", "zamek", "most", "molo", "pomnik", "cmentarz". Tym samym nie będzie już wątpliwości, czy "park Kościuszki", czy jednak "Park Kościuszki", "plac Zbawiciela" czy może "Plac Zbawiciela", "pałac Staszica" czy "Pałac Staszica".

Podobne ujednolicenie czeka nas przy wielowyrazowych nazwach lokali usługowych i gastronomicznych. Oprócz przyimków i spójników (np. "i", "na", "w") wszystkie wyrazy składające się na taką nazwę zapisywane powinny być wielką literą, np. "Karczma Słupska" czy "Kawiarnia Literacka".

Wielka litera panować będzie niepodzielnie również przy zapisie, mówiąc najogólniej, "nazw samochodów". Straci tym samym moc panujące obecnie – a sprawiające wiele interpretacyjnych kłopotów – rozróżnienie: wielką literą nazwy firm i marek, ale małą nazwy pojedynczych wyrobów/egzemplarzy. Zatem od 2026 roku i "samochód marki Ford", i "pod oknem zaparkował nowy Ford".

• To są najbardziej polskie z polskich słów? "Niektóre z nich dobrze opisują Polaków"
• Dawne błędy językowe. Niektóre są teraz normą, niektóre dziwactwem

Jak zapisywać zaprzeczenia

Ogłoszone przez Radę Języka Polskiego zasady dotyczą również pisowni z cząstką "nie". Być może te zmiany, a zwłaszcza ta z przymiotnikami, najbardziej zdziwią użytkowników polszczyzny przyzwyczajonych do dotychczasowych form.

"Nie będący" czy "niebędący"? Obowiązująca od ponad 20 lat zasada łącznej pisowni "nie" z imiesłowami przymiotnikowymi (form łączących cechy czasownika z przymiotnikiem) była opatrywana wyjątkiem, który pozwalał na "świadomą pisownię rozdzielną". Można było zatem, powołując się na większą "czasownikowość" danego wyrazu, zapisywać go z "nie" osobno. Od 2026 roku, jak mówi komunikat Rady, wchodzi zasada "bezwyjątkowej pisowni łącznej nie- z imiesłowami odmiennymi". Zatem już tylko: "niebędący".

Znaczące zmiany czekają również na polu pisowni "nie" z przymiotnikami i przysłówkami odprzymiotnikowymi. Od 2026 roku błędne obecnie zapisy "nienajlepszy", "nienajlepiej" będą zgodne z regułami ortograficznymi! Stanie się to na mocy zasady "łącznej pisowni nie- z przymiotnikami i przysłówkami odprzymiotnikowymi bez względu na kategorię stopnia, a więc także w stopniu wyższym i najwyższym".

Tuż-tuż (albo inaczej)

Wśród ogłoszonych w komunikacie Rady Języka Polskiego z 10 maja 2024 roku zasad znajdują się również inne. Dotyczą one choćby ujednolicenia zapisu (tylko małą literą) przymiotników od nazw osobowych zakończonych na -owski. Dziś możemy pisać w zależności od kontekstu i "szekspirowska" (jaka? np. epoka), i "Szekspirowska" (czyja? np. komedia).

Dopuszczalny także będzie trojaki sposób zapisu fraz typu "tuż-tuż", "trzask-prask". Z łącznikiem, ale i z przecinkiem albo, po prostu, rozdzielnie: "tuż tuż". Dwojako natomiast będzie już można zapisywać wyrazy z takimi cząstkami jak "super-", "ekstra-", "mini-" czy "eko-". "Minispódnica" i "mini spódnica", "superpomysł” i "super pomysł", "ekouprawy" i "eko uprawy".

• "Patrzeć" czy "patrzyć"? 10 językowych pytań, na które powinieneś znać odpowiedź
• Język ukraiński a polski. Podobieństwa i różnice, czyli jak się dogadać

Rada Języka Polskiego została powołana przez Prezydium Polskiej Akademii Nauk w 1996 roku. Działalność Rady – w tym jej kompetencje do ustalania zasad ortografii i interpunkcji – zostały uregulowane przepisami Ustawy o języku polskim z dnia 7 października 1999 roku.

Wraz z komunikatem o nowych zasadach ortograficznych Rada Języka Polskiego opublikowała dokument "Zasady pisowni i interpunkcji polskiej", który zbiera wszystkie przepisy, zarówno te obowiązujące od dawna, jak i uchwalone ostatnio. "Z dniem 1 stycznia 2026 r. dokument ten stanie się jedynym ważnym źródłem zasad ortograficznych i interpunkcyjnych", podkreślają autorzy komunikatu.

Źródło: Polskie Radio/jp

rjp.pan.pl