3 kwietnia

Z obozu w Kozielsku wyruszył do Katynia pierwszy transport polskich jeńców.

2011-04-03, 00:00

3 kwietnia
Katyń. Foto: fot: R. Małkiewicz/PR

1081 - Zmarł Bolesław II Szczodry (Śmiały), król Polski w latach 1076 - 1079. Podczas jego panowania, często prowadzone wojny i ograniczenie roli możnowładców wywołały w kraju niezadowolenie, które po zabiciu biskupa krakowskiego Stanisława przerodziło się w bunt. Król musiał uciekać z kraju, schronienie znalazł na Węgrzech. Następcą Bolesława na tronie Polski został jego brat, Władysław Herman. (ur. ok. 1042)
1173 - Zmarł Bolesław Kędzierzawy, książę mazowiecki, syn Bolesława Krzywoustego. W 1157 roku złożył hołd cesarzowi Fryderykowi Barbarossie. (ur. 1120)
1682 - Zmarł Bartoleme Esteban Murillo, malarz hiszpański, twórca obrazów o treści religijnej i scen rodzajowych. (ur. 1618)
1849 - Zmarł Julisz Słowacki, poeta, dramatopisarz. We wczesnej twórczości naśladował Byrona, Szekspira i Mickiewicza. W powstaniu listopadowym był jednym z najważniejszych pisarzy politycznych, autorem popularnej "Ody do wolności". W dramatach stworzonych po powstaniu: "Kordian", "Balladyna", "Lilla Weneda", skrystalizował formę polskiego dramatu romantycznego. Był też nowatorem w zakresie środków artystycznych w liryce. (ur. 23.08.1809)
1862 - Zmarł James Ross, angielski badacz polarny. Podczas wyprawy w latach 1829 -1833 ustalił ówczesne położenie bieguna magnetycznego na Arktyce, odkrył wyspę Possession, Ziemię Wiktorii, zbadał morza nazwane później jego imieniem.          
1873 - Urodził się Stanisław Kalinowski, fizyk, pierwszy rektor Wolnej Wszechnicy Polskiej, twórca pierwszego w Polsce obserwatorium magnetycznego w Świdrze. (zm. 1946)
1886 - Urodził się Władysław Tatarkiewicz, filozof, historyk filozofii, etyk i historyk sztuki, jeden z najwybitniejszych współczesnych humanistów polskich. Był profesorem Uniwersytetu Warszawskiego i członkiem Polskiej Akademii Nauk. Opracował semantyczną analizę szczęścia, przeprowadził rozważania psychologiczne na temat przeżyć człowieka szczęśliwego i nieszczęśliwego, dowodził, że nie istnieją wartości poza konkretnymi dobrami, choć mają charakter obiektywny. Zajmował się również estetyką i historią sztuki. Autor prac „Historia filozofii”, „O szczęściu”, „Rządy artystyczne Stanisława Augusta”, „Historia estetyki”. (zm. 04.04.1980)
1886 - Urodził się Stefan Okrzeja, robotnik, działacz niepodległościowy, członek Organizacji Bojowej Polskiej Partii Socjalistycznej. 26 marca 1905 roku dokonał zamachu bombowego na komisariat policji na Pradze, w trakcie którego zabił policjanta. Został aresztowany i skazany na karę śmierci. Stracony na stokach Cytadeli Warszawskiej 21 lipca 1905 roku.
1886 - Urodził się Nikołaj Gumilow, jeden z czołowych poetów rosyjskich początku XX wieku, współtwórca grupy literackiej „Gildia poetów” reprezentującej akademizm w literaturze, autor zbiorów wierszy „Obce niebo”, „Kołczan”, „Ognisko”, „Słup ognisty”. Oskarżony o udział w spisku kontrrewolucyjnym został rozstrzelany. Jego twórczość przez długie lata była w ZSRR zakazana. (zm. 03.08.1921)
1896 - Urodził się Józef Hutten-Czapski, malarz, pisarz, żołnierz wojny polsko-rosyjskiej 1920 roku, kampanii wrześniowej i Armii Andersa, więzień obozu NKWD w Starobielsku. Autor wspomnień „Na nieludzkiej ziemi” i „Wspomnienia starobielskie”, szkiców o sztuce i literaturze „Oko”, „Tumult i widma”, „Swoboda tajemna”, współpracownik paryskiej „Kultury”. Od 1945 roku we Francji. (zm. 12.01.1993)
1897 - Zmarł Johannes Brahms, niemiecki kompozytor, w twórczości nawiązujący do Beethovena oraz form typowych dla baroku. Brahms był twórcą symfonii oraz koncertów skrzypcowych. (ur. 1833)
1911 - Urodziła się Stanisława Walasiewiczówna, lekkoatletka, sprinterka, siedmiokrotna medalistka Światowych Igrzysk Kobiet, wielokrotna mistrzyni Polski, dziesięciokrotna rekordzistka świata. (zm. w USA 4.12.1980)
1915 - Zmarł Icchak Lejb Perec, żydowski krytyk literacki i teatralny, pisarz, piszący w języku polskim i hebrajskim, jeden z głównych twórców literatury jidisz. Za życia uznany za klasyka literatury żydowskiej, głównie dzięki nowelom - „Opowiadania ludowe”, „Motywy chasydzkie”, „Znane scenki”.  
1924 - Urodził się Marlon Brando, gwiazda kina amerykańskiego. Grał między innymi w filmach "Czas Apokalipsy", "Ostatnie tango w Paryżu" i "Ojciec Chrzestny". (zm. 2.07.2004)
1924 - Urodziła się Doris Day, aktorka i piosenkarka, szczególnie popularna w latach 60-tych. Była gwiazdą romantycznych komedii, w których partnerowali jej  ekranowi amanci, jak: Cary Grant, Rod Taylor i Rock Hudson. W 1956 roku wylansowała przebój "Que Sera, Sera" z filmu Alfreda Hitchcocka "Człowiek, który wiedział za dużo".  
1925 - Zmarł w Nicei we Francji Jan Mieczysław Reszke śpiewak operowy - tenor, solista Metropolitan Opera w Nowym Jorku. Uznany za jednego z największych tenorów epoki. Stworzył wybitne kreacje w rolach Tristana, Zygfryda, Waltera von Stolzing czy Lohengrina. W 1902 roku wycofał się ze sceny i otworzył  w Paryżu szkołę śpiewu. (ur. 14.01.1850)  
1930 - Urodził się Helmut Kohl, niemiecki polityk chadecki, przewodniczący niemieckiej Unii Chrześcijańsko-Demokratycznej CDU w latach 1973-98, kanclerz Niemiec w latach 1982-98, obecnie honorowy przewodniczący CDU. Wniósł znaczny wkład w przygotowanie i realizację zjednoczenia Niemiec, zwolennik procesów integracyjnych w Europie.  
1937 - Urodziła się Aleksandra Zawieruszanka, aktorka, grała między innymi w filmach "Mąż swojej żony", "Rzeczpospolita babska", w serialu telewizyjnym "Stawka większa niż życie". Ponad trzydzieści lat występowała na deskach Teatru Narodowego w Warszawie.
1940 - Urodziła się Magda Celówna, aktorka, przez wiele lat związana z teatrami warszawskimi: Powszechnym, Narodowym i Rozmaitości. Wystąpiła w filmach: „Błękitna strzała”, Chrześniak”, „”Weryfikacja”, „Historia niemoralna”, „Mój Nikifor” oraz w licznych produkcjach telewizyjnych.  
1940 - W Syrii, która była wówczas pod protektoratem Francji, rozpoczęto formowanie Brygady Strzelców Karpackich pod dowództwem pułkownika Stanisława Kopańskiego.

1940 - Władze radzieckie, na podstawie decyzji zatwierdzonej przez Józefa Stalina 5 marca 1940 roku, rozpoczęły likwidację polskich jeńców wojennych z obozów w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie. Tego dnia ryszyły pierwsze transporty śmierci z Kozielska do Katynia. Rozpoczęła się zbrodnia katyńska, której dokonano w Katyniu, Charkowie oraz Miednoje. NKWD wymordowało wówczas blisko 22 tysiące obywateli polskich wziętych do niewoli po agresji ZSRR na Polskę. Jeńców zgładzano strzałem w tył głowy. Egzekucje trwały od kwietnia do maja 1940 roku. W kwietniu 1990 roku rząd Rosji przyznał publicznie, że zbrodnia, ujawniona przez Niemców 13 kwietnia 1943 roku, została popełniona przez stalinowskie służby specjalne.                        

1942 - Zakończyła się pierwsza ewakuacja wojska polskiego z ZSRR przez Iran na Zachód.
1942 - Urodził się Marek Perepeczko, aktor filmowy i teatralny. Znany jest przede wszystkim dzięki tytułowej roli w serialu telewizyjnym "Janosik". Zagrał też między innymi w filmach Andrzeja Wajdy - Jaśka w "Weselu" i Michała w "Brzezinie".  (zm. 16.11.2005)
1946 - W Hadze odbyło się pierwsze po II wojnie światowej posiedzenie Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości.
1948 - Wszedł w życie Plan Marshalla przewidujący amerykańską pomoc w powojennej odbudowie krajów Europy Zachodniej. Kraje obozu komunistycznego, pod presją Moskwy, odrzuciły plan.
1950 - Urodził się Romuald Lipko, kompozytor, klawiszowiec, członek zespołu Budka Suflera. Autor muzyki do filmów: „Alabama”, „Zróbmy sobie wnuka” oraz licznych przebojów: „Nic nie boli, tak jak życie”, „Dmuchawce, latawce, wiatr”, „Nic nie może wiecznie trwać”, „Malinowy król”.   
1961 - Urodził się Eddie Murphy, amerykański aktor, piosenkarz, reżyser i producent. Grał w filmach: „Gliniarz z Beverly Hills”, „Nieoczekiwana zmiana miejsc”, „Książę w Nowym Jorku”, „Złote dziecko”, „48 godzin”. Jako piosenkarz zadebiutował albumem „Should The World Fail to Fall”. Został umieszczony na 10. miejscu listy najlepszych komików wszech czasów przez Comedy Central, amerykański kanał telewizji komediowej. 
1966 - Na orbitę wokół Księżyca weszła radziecka sonda kosmiczna Łuna 10, pierwszy sztuczny satelita Księżyca. 
1981 - Ukazał się pierwszy numer ogólnopolskiego czasopisma "Tygodnik Solidarność", organu NSZZ „Solidarność”, w nakładzie 500 tysięcy egzemplarzy. Było to pierwsze niezależne czasopismo w PRL. Redaktorem naczelnym opozycyjnego pisma został Tadeusz Mazowiecki.
1983 - Zmarł Aleksander Ścibor-Rylski, prozaik, dramaturg, scenarzysta i reżyser filmowy. Autor kilkudziesięciu scenariuszy filmowych, w tym "Popioły", "Człowiek z marmuru" i "Człowiek z żelaza" oraz do serialu telewizyjnego "Lalka". (ur. 16.03.1928)
1987 - Światowa Organizacja Zdrowia zakazała palenia papierosów w genewskiej siedzibie.
1990 - Początek cywilnej kontroli nad armią: Bronisław Komorowski i Janusz Onyszkiewicz zostali cywilnymi wiceministrami obrony narodowej.  
1990 - Zmarła Sarah Vaughan, amerykańska wokalistka i pianistka jazzowa, posiadała jeden z najwspanialszych głosów 20. wieku, koncertowała i nagrywała  z najwybitniejszymi muzykami od Parkera i Petersona po Herbiego Hancocka, Rona Cartera, Dizzy'ego Gillespie'ego i Dona Cherry’ego.              
1991 - Zmarł Graham Green, angielski pisarz, dramaturg, eseista i publicysta katolicki. Rozgłos przyniosła mu powieść „Sedno sprawy”, a także utwory, w których pojawia się sensacyjna lub kryminalna akcja: „Tajny agent”, „Moc i chwała” , „Spokojny Amerykanin”, „Nasz człowiek w Hawanie”, „Konsul honorowy”. (ur. 2.10.1904) 
1992 - W Warszawie utworzono fundację im. Kazimierza Michałowskiego, której celem jest wspieranie badań prowadzonych przez Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej oraz prowadzenie działalności wydawniczej.
1997 - Zmarł Thomas Barthel, etnolog niemiecki, który w 1977 roku odnalazł klucz do odczytania pisma Majów, a także pisma Rapa Nui. 

Polecane

REKLAMA

Wróć do strony głównej