Czego boją się kleszcze? Ekspert: oto cała prawda o ich odstraszaniu
Wiosna to czas, kiedy wraca aktywność wielu insektów, a wśród nich kleszczy. Gdzie można je spotkać i jak się przed nimi chronić? Czy prawdą jest, że niektóre rośliny będą je przyciągały, a inne mają właściwości odstraszające? – Gdy kleszcz jest głodny, zrobi wszystko, by znaleźć swoją ofiarę – mówi w rozmowie z Portalem PolskieRadio24.pl prof. Stanisław Ignatowicz, entomolog ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego.
Przemysław Goławski
2025-04-09, 16:12
Bardzo płodny insekt, który do rozwoju wymaga krwi
Kleszcz pospolity to pajęczak, który do swojego rozwoju potrzebuje krwi kręgowców, a by ją zdobyć atakuje zwierzęta i ludzi. Jest ona niezbędna, by kleszcz mógł przekształcić się w kolejną postać w swoim cyklu rozwojowym – od larwy po nimfę, aż do postaci dorosłej. Cykl życiowy trwa w zależności od ilości dostępnego pokarmu, warunków atmosferycznych i kondycji samicy od roku do trzech lat. Samica kleszcza składa rocznie 2-5 tys. jaj, a taka płodność wiąże się również z dużą zmiennością genetyczną i zdolnością do dostosowania się do życia w różnych warunkach. Kleszcze żyją głównie w lasach liściastych i mieszanych, na obszarach trawiastych, w gęstych zaroślach, paprociach, a także w parkach miejskich i na zielonych obrzeżach osiedli mieszkaniowych.
Kleszcze obudzone po zimie. Uwaga na spacery
- Po zimie kleszcze są bardzo głodne i robią wszystko, żeby znaleźć swoją ofiarę. Są nimi najczęściej zwierzęta, w lesie jest zwierzyna łowna, dziki, ale to również my, jeśli znajdziemy się na ich ścieżkach - mówi entomolog ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, prof. Stanisław Ignatowicz. Musimy pamiętać, że kleszcze mogą transmitować pierwotniaki, bakterie oraz wirusy między różnymi gatunkami zwierząt, w tym na człowieka.
Jak wyjaśnia ekspert, pajęczaki te na swoje miejsce bytowania wybierają teren, w którym mogą łatwo znaleźć ofiarę. - Gdy idziemy ścieżką w pobliżu drzew, a chodzą po niej często dzikie zwierzęta, wówczas kleszcze wykrywają nas po zapachu potu - mówi prof. Ignatowicz. Dodaje, że insekty te wykrywają też wydzielany dwutlenek węgla i podwyższoną temperaturę ciała na tle otoczenia.
Jak się chronić? Czy określone rośliny przyciągają lub odstraszają kleszcze?
Spotkać się można ze stwierdzeniami, że określone gatunki roślin działają na kleszcze jak magnes i to właśnie na nich znaleźć można te groźne insekty. Prawda jest jednak taka, że głównym czynnikiem zamieszkania określonego obszaru jest dostępność żywiciela. Kleszcze są niezwykle wytrzymałe i mogą czekać na swoją ofiarę przez wiele miesięcy. Badania wykazały, że posiadają wyjątkowe zdolności regeneracyjne, pozwalające im naprawiać uszkodzenia ciała, a nawet funkcjonować z częściowo uszkodzonym aparatem gębowym.
REKLAMA
Zaobserwować je można łatwiej na pewnych roślinach niż innych, ale wiąże się to z tym, że rosną one w środowiskach przez kleszcze lubianych - wilgotnych i zacienionych, a środowiska suche są dla nich wrogie. Dlatego rośliny rosnące przy wodzie, czy cieniu, jak np. paprocie, czy wysokie trawy, mogą stanowić siedliska kleszczy.
Te rośliny mogą pomóc w odstraszaniu kleszczy
Są jednak takie rośliny, które mają właściwości eteryczne i owady nie lubią ich aromatu. To z nich także produkowane są środki, które służą odstraszaniu kleszczy.
- Lawenda
- Ruta
- Czosnek
- Rozmaryn
- Bylica piołun
- Kocimiętka
- Mirt czerwony
- Eukaliptus
- Złocień dalmatyński
Prof. Stanisław Ignatowicz zaznacza jednak, że działanie roślin, których zapach może odstraszać kleszcze jest krótkotrwałe i nie zawsze skuteczne. - Jeśli te rośliny posadzimy w ogrodzie w celu odstraszania od nas kleszczy, to nie zawsze one zadziałają. Przecież w ogrodzie mamy oprócz tych roślin, także te, które kleszcze lubią lub które nie mają na nie żadnego działania odstraszającego czy szkodliwego - mówi ekspert.
Rozprzestrzenianie się kleszczy jest też wspierane przez dzikie zwierzęta, które coraz częściej pojawiają się w pobliżu ludzkich domów. To lisy, kuny, łosie czy gołębie, oraz domowe psy i koty. Wystarczy, że zwierzę przyniesie na sobie samicę kleszcza, a później zgubi ją w przydomowym ogródku, aby wkrótce pojawiły się tam tysiące młodych pajęczaków.
REKLAMA
Czy leszczyna to ulubiona roślina kleszczy?
- Leszczyna słynie z tego, że znaleźć można na niej kleszcze. To dlatego, że ona często rośnie na ścieżkach, którymi przemieszczają się dzikie zwierzęta w zagajnikach i lasach. Również inne rośliny, jak sosna, mały świerk, gdy rośnie przy ścieżce, są gęsto zasiedlone przez kleszcze. Tam, gdzie jest aktywność zwierząt, tam bytują kleszcze i jak są głodne, to czekają na żywiciela - mówi entomolog.
Posłuchaj
Dodaje, że takie sadzenie roślin, których kleszcze nie lubią, to bardzo "delikatna metoda zwalczania, czy ochrony przed kleszczami". - Gdy kleszcz jest głodny, zrobi wszystko, żeby znaleźć swoją ofiarę - podkreśla prof. Stanisław Ignatowicz.
Co gdy dojdzie do ugryzienia?
Jeśli dojdzie do wkłucia się kleszcza, należy go jak najszybciej wyjąć z ciała. Nie wolno go smarować tłuszczem, wykręcać ani wyciskać. Należy delikatnie chwycić przy samej skórze kleszcza pęsetą i wyciągnąć w górę. Zamiast pęsety można użyć miniaturowych pompek ssących lub plastikowych kleszczołapek, które można kupić w aptece. Po wyjęciu miejsce ukłucia trzeba starannie zdezynfekować. Jeżeli w trakcie usuwania kleszcza pozostanie duży fragment jego ciała, np. główka, należy zgłosić się do lekarza. Mniejsze fragmenty kleszcza, które w trakcie usuwania pozostaną pod skórą, z reguły nie zwiększają ryzyka zakażenia. Wówczas wystarczy umycie i dezynfekcja rany.
Nie wszystkie kleszcze są nosicielami bakterii boreliozy, jednak podczas ukąszenia mogą przenosić do krwi także inne bakterie i wirusy wywołujące m.in. kleszczowe zapalenie mózgu. Jeśli wybieramy się na spacer w zalesione miejsce lub w pobliże rzek lub stawów, warto założyć wysokie buty, długi rękaw i długie spodnie oraz nakrycie głowy. Dobrze jest stosować środki odstraszające kleszcze, np. kremy, aerozole, olejki. Po spacerze trzeba pamiętać, by wytrzepać odzież, aby usunąć kleszcze, które nie zdążyły się wkłuć w skórę, i obejrzeć całe ciało, zwracając szczególną uwagę na okolice brzucha, piersi, pachwin i kolan.
REKLAMA
- Epidemiolodzy ostrzegają. Kleszcze już się wybudziły
- Gigantyczne kleszcze afrykańskie w Polsce. Przenoszą wirusy groźniejsze dla ludzi niż dla zwierząt
Źródła: PolskieRadio24.pl/SGGW/PAP/Przemysław Goławski
REKLAMA