Skąd wziął się Dzień Dziecka? Szlachetna idea w cieniu polityki

Postrzeganie dzieci i dzieciństwa uległo znaczącym zmianom na przestrzeni wieków. Większą uwagę do tego zagadnienia zaczęto przywiązywać dopiero w okresie nowożytnym. Minęło jeszcze jednak sporo czasu, zanim najmłodsi doczekali się swojego dnia, podczas którego zwraca się szczególną uwagę na ich prawa.

Gdzie i kiedy obchodzono pierwszy Dzień Dziecka?

Pierwsze oddolne inicjatywy, mające na celu uhonorowanie czy wyróżnienie najmłodszych, pojawiły się już w XIX wieku. Jako przykład najczęściej wymienia się nabożeństwo dla dzieci zorganizowane w drugą niedzielę czerwca 1857 roku (niektóre źródła podają 1856) przez amerykańskiego pastora Charlesa Leonarda w Chelsea w stanie Massachusetts.

Wydarzenie to, początkowo nazywane Dniem Róży, później Niedzielą Kwiatową, a w końcu Dniem Dziecka, organizowane było cyklicznie. Wkrótce pomysł przyjął się wśród innych protestanckich wspólnot w USA.

Stany Zjednoczone nie były jednak pierwszym krajem, które wpisało Dzień Dziecka do oficjalnego kalendarza świąt państwowych. Palmę pierwszeństwa dzierży na tym polu Turcja, a wydarzenie to związane jest z przemianami politycznymi w tym kraju.

REKLAMA

23 kwietnia 1920 roku w Ankarze utworzono Wielkie Zgromadzenie Narodowe Turcji, co stanowiło poważny krok ku przekształceniu Imperium Osmańskiego w Republikę Turcji. Dzień ten stał się świętem narodowym, ale jeszcze w latach 20. XX wieku pierwszy przywódca tego demokratycznego państwa, Mustafa Kemal Ataturk, ustanowił 23 kwietnia również dniem poświęconym dzieciom. Do dziś tego dnia Turcy obchodzą Święto Niepodległości i Dzień Dziecka.

Z kolei w przedwojennej Polsce Dzień Dziecka obchodzono 22 września. Pierwsze wzmianki na ten temat pochodzą z 1929 roku. Tego dnia organizowano uroczystą mszę świętą, po której w szkołach odbywały się akademie, wycieczki lub zajęcia w luźniejszej formie.

Inicjatywy organizacji międzynarodowych

O uhonorowanie dzieci szczególnym dniem zabiegały też organizacje międzynarodowe. W 1924 roku w szwajcarskiej Genewie Liga Narodów przyjęła pierwszą Deklarację Praw Dziecka. Krótki dokument stwierdzał m.in., że "ludzkość powinna dać dziecku wszystko, co posiada najlepszego".

Rok później w tym samym mieście odbyła się Światowa Konferencja na Rzecz Dobra Dzieci, podczas której zaproponowano, by powołać Międzynarodowy Dzień Dziecka. Święto miało być obchodzone 1 czerwca.

REKLAMA

Pomysł ten zrealizowano dopiero po II wojnie światowej. W 1946 roku Organizacja Narodów Zjednoczonych, z inicjatywy Polaka - Ludwika Rajchmana, powołała do życia UNICEF, organizację mającą nieść pomoc dzieciom. Osiem lat później ONZ wprowadziła Międzynarodowy Dzień Dziecka, ale pozostawiała rządom dowolność w doborze daty i formy obchodów tego święta.

Obecnie Międzynarodowy Dzień Dziecka obchodzony jest 20 listopada. Tego dnia w 1959 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło Deklarację Praw Dziecka, a w 1989 roku Konwencję o Prawach Dziecka.

Dlaczego w Polsce Dzień Dziecka obchodzimy 1 czerwca?

Pięć lat przed wprowadzeniem święta przez ONZ w Moskwie odbył się zjazd Światowej Demokratycznej Federacji Kobiet (organizacji założonej w Paryżu z inicjatywy środowisk lewicowych i komunistycznych), podczas którego padł pomysł wprowadzenia obchodów Międzynarodowego Dnia Dziecka. Zaproponowano datę 1 czerwca. Niestety, za szlachetną ideą, stała brudna sowiecka polityka.

Hasła poszanowania praw najmłodszych stały się elementem szerszej propagandowej akcji, podczas której wzywano do ograniczenia produkcji broni atomowej. Zaczynał się okres długotrwałego konfliktu między ZSRS a Stanami Zjednoczonymi nazywany zimną wojną. Sowieci świadomi przewagi wroga uderzali w pacyfistyczne nuty. I tak totalitarny kraj rządzony przez zbrodniarza Stalina kreował się na obrońcę pokoju, wykorzystując do tego dzieci.

REKLAMA

Po raz pierwszy Dzień Dziecka w Związku Sowieckim i krajach satelitarnych, takich jak Polska, zorganizowany został w 1950 roku. Forma obchodów wpisywała się w propagandowy, zimnowojenny klimat. Na archiwalnych fotografiach z tego czasu widać m.in. niesione przez dzieci transparenty z hasłami pokojowymi czy rozstawioną scenę z napisem "Żądamy zakazu broni atomowej. Rząd, który pierwszy użyje broni atomowej, będzie potępiony przez ludzkość jako zbrodniarz wojenny".

Dzień Dziecka na świecie

Dziś w byłych krajach bloku komunistycznego Dzień Dziecka nadal obchodzony jest 1 czerwca, choć już chyba nikt nie pamięta o genezie tego święta. Może poza Litwinami, którzy od 2024 roku Dzień Dziecka przenieśli na trzeci piątek maja, by zerwać z sowiecką tradycją. Podobnie jak wiele krajów zachodnich obchodzą również 20 listopada Światowy Dzień Ochrony Praw Dziecka.

Niemcy, podzielone przez kilka dekad na wschodnie, komunistyczne NRD i zachodnie RFN, Dzień Dziecka świętują 1 czerwca i 20 września. We Francji i Włoszech 6 stycznia obchodzone jest Święto Rodziny, podczas którego dzieci otrzymują prezenty. W Paragwaju natomiast Dzień Dziecka przypada 16 sierpnia i upamiętnia najmłodsze ofiary bitwy pod Acosta Nu z 1869 roku. Z kolei w Japonii nie ma wspólnego dnia poświęconego wszystkim dzieciom - dziewczynki obchodzą swoje święto 3 marca, a chłopcy 5 maja.

Źródła: Polskie Radio/IPN/K. Kosiński, "Oficjalne i prywatne życie młodzieży w czasach PRL", 2006

REKLAMA