Faworyci do literackiego Nobla 2025. Oto typy bukmacherów

Pierwsza piątka

Nie jest sytuacją rzadką, że laureatem Literackiej Nagrody Nobla zostaje twórca nieznany szerszej publiczności. W świadomości wielu czytelników istnieją jedynie te nazwiska, które pojawiają w księgarniach. O niektórych autorkach i autorach wie tylko garstka specjalistów, którzy zawodowo zajmują się śledzeniem międzynarodowego środowiska literackiego. Dlatego tak często tuż po przyznaniu Nobla mówi się o zaskoczeniu czy niespodziance.

Podobnie sprawa ma się z zestawieniami bukmacherów przyjmujących zakłady o to, która pisarka lub który pisarz dostanie nagrodę w danym roku. Ludzie, których interesuje tego typu hazard, dowiadują się przy okazji, ilu na całym świecie jest autorek i autorów, których twórczość została na tyle doceniona, by wysoko oceniać ich szanse na Nobla. W tym roku już pierwsza piątka typowanych to reprezentacja kilku różnych kontynentów.

Według brytyjskiego serwisu internetowego NicerOdds, który porównuje kursy wielu firm bukmacherskich, pięć pierwszych miejsc faworytów do Literackiej Nagrody Nobla zajmują kolejno:

• Amitav Ghosh, hindusko-bengalski autor m.in. powieści science fiction, ale też utworów o burzliwej historii swego regionu, jego kulturze i polityce, a także współżyciu z nieposkromioną naturą. Tworzy w języku angielskim. Jedna z najsłynniejszych książek Ghosha to "Żarłoczny przypływ" ("The Hungry Tide") z 2004 roku.
• László Krasznahorkai, węgierski pisarz tworzący w ojczystym języku, który zachwycił czytelników już w 1985 roku swoją debiutancką powieścią "Szatańskie tango" (węg. Sátántangó), którą porównywano z dziełami Kafki i Márqueza. Na podstawie książki powstał słynny, ponad 7-godzinny i hipnotyzujący film w reżyserii Béli Tarra.
• Gerald Murnane, Australijczyk, którego w 2023 roku "The New York Times" nazwał "największym żyjącym pisarzem anglojęzycznym, o którym większość ludzi nigdy nie słyszała". W swojej twórczości porusza tematy pamięci i tożsamości, często sięga do autobiografii, ale zręcznie miesza ją z fikcją. Zajmuje go australijski krajobraz – jego bodaj najsłynniejsza powieść to wydana w 1982 roku "The Plains" (co tłumaczy się jako "Równiny").
• Haruki Murakami, popularny japoński pisarz, który na szczytach list bukmacherów pojawia się już od wielu lat. Pierwszą powieść wydał w wieku 30 lat, przed czterdziestką stał się sławny na całym świecie dzięki powieści "Norwegian Wood" (jap. "Noruwei no mori" – tytuł nawiązuje do znanej posienki Beatlesów). Jedną z najbardziej docenianych jego książek jest "Kronika ptaka nakręcacza" (jap. "Nejimaki-dori kuronikuru") z 1996 roku, powstała po ataku sarinem w tokijskim metrze.
• Thomas Pynchon, jeden z czołowych twórców amerykańskiego postmodernizmu, autor legendarnej "Tęczy grawitacji" ("Gravity’s Rainbow") z 1973 roku, zagmatwanej powieści o tak niestandardowej narracji, że jedni otaczają ją kultem, inni zaś uważają za literackiego bubla. Inną słynną książką pisarza jest "49 idzie pod młotek" (ang. "The Crying of Lot 49") z 1966 roku, uważana za znacznie bardziej przystępną. W swych dziełach Pynchon, jak na postmodernistę przystało, porusza temat alienacji jednostki w chaosie współczesnego świata.

Prawie setka chętnych na Nobla

Oczywiście sam fakt bycia w czołówce zestawień bukmacherskich niczego nie gwarantuje, bo nie raz zdarzało się, że Literacką Nagrodę Nobla dostawali pisarze i pisarki z bardzo odległych miejsc rankingów. Pewną podpowiedzią może być oczywiście pewna parytetowa regularność, jaką od ponad dekady pielęgnuje Akademia Szwedzka, przyznając wyróżnienia na przemian kobietom i mężczyznom.

Ponieważ w 2024 roku literackiego Nobla przyznano południowokoreańskiej pisarce Han Kang, można przypuszczać, że nagrodę w tym roku zdobędzie autor płci męskiej. Stąd zapewne w pierwszej piątce nie znalazła się ani jedna kobieta. Nie znaczy to, że bukmacherzy tak łatwo zrezygnują z typowania żeńskich nazwisk. Przecież im więcej pozycji w zestawieniach, tym więcej mogą zarobić.

Drugą piątkę otwiera więc pisarka Can Xue (właśc. Deng Xiaohua), określana "najwybitniejszą chińską autorka literatury eksperymentalnej", a na 9. pozycji pojawia się Meksykanka Cristina Rivera Garza, laureatka nagrody Pulitzera w kategorii autobiografii i wspomnień w 2024 roku. Towarzyszą im mężczyźni: rumuński prozaik i poeta Mircea Cărtărescu, hiszpański pisarz Enrique Vila-Matas oraz sławny na całym świecie brytyjski autor pochodzenia indyjskiego Salman Rushdie, znany tyleż ze swych dzieł, co z faktu, że od wielu lat jest na celowniku muzułmańskich ekstremistów (próbowano go zabić w 2022 roku).

Zestawienie kursów na stronie NicerOdds obejmuje niemal sto nazwisk, z których część znanych jest polskim czytelnikom. Należą do nich m.in. Anne Carson, Péter Nádas, Michael Ondaatje, Karl Ove Knausgård, Isabel Allende, Michel Houellebecq, Don De Lillo, Ludmiła Ulicka, Joyce Carol Oates, Colson Whitehead, Emmanuel Carrere i Margaret Atwood. Tradycyjnie nie brakuje twórców, którzy zdaniem krytyków należą do zupełnie innej kategorii twórców, niż "pisarze noblowscy". Mamy więc Stephena Kinga, George'a R. R. Martina i J.K. Rowling (szanse tej ostatniej są praktycznie zerowe ze względu na aktualną kontrowersyjną działalność publicystyczną wymierzoną w osoby transpłciowe).

Na liście typów bukmacherskich znalazły się także polskie akcenty. 67. pozycję zajmuje Ryszard Krynicki, poeta i tłumacz, przedstawiciel słynnej Nowej Fali, formacji poetyckiej działającej w Polsce w latach 60. i 70. XX wieku, a jednocześnie działacz opozycji demokratycznej w czasach PRL. Można jednak przypuścić z dużą dozą pewności, że po przyznaniu Nobla Oldze Tokarczuk w 2018 roku możliwość ponownego zyskania nagrody przez polskich twórców nie powróci tak szybko.

Mniej oczywista jest Elena Poniatowska (miejsce 42.), meksykańska pisarka i dziennikarka urodzona we Francji, a z Polską złączona odległym pochodzeniem, ale nie byle jakim. Jest ona bowiem księżniczką, prapraprawnuczką Stanisława Poniatowskiego, bratanka króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

O tym, czy ktoś z typowanych przez bukmacherów twórczyń i twórców otrzyma Literacką Nagrodę Nobla, przekonamy się już 9 października 2025 roku o godzinie 13.00. Poniżej pełna lista publikowana w serwisie NicerOdds:

1. Amitav Ghosh
2. László Krasznahorkai
3. Gerald Murnane
4. Haruki Murakami
5. Thomas Pynchon
6. Can Xue
7. Mircea Cartarescu
8. Salman Rushdie
9. Cristina Rivera Garza
10. Enrique Vila-Matas
11. Jamaica Kincaid
12. Anne Carson
13. Carl Frode Tiller
14. Colm Toibin
15. Ersi Sotiropoulos
16. Péter Nádas
17. Pierre Michon
18. António Lobo Antunes
19. Bushra Al-Maqtari
20. Ibrahim Al-Koni
21. Michael Ondaatje
22. Norbert Gstrein
23. Yan Lianke
24. Karl Ove Knausgård
25. Helle Helle
26. Isabel Allende
27. Milton Hatoum
28. Michel Houellebecq
29. Alexis Wright
30. César Aira
31. Yoko Tawada
32. Alan Mabanckou
33. Ali Ahmad Said Esber
34. Diamela Eltit
35. Don De Lillo
36. Marilynne Robinson
37. Xiaolu Guo
38. Salim Barakat
39. Tahar Ben Jelloun
40. Homero Aridjis
41. Lyudmila Ulitskaya
42. Elena Poniatowska
43. Adelia Prado
44. Andrey Kurkov
45. Cristina Peri Rossi
46. Mia Couto
47. Joyce Carol Oates
48. Ananda Devi
49. Astrid Roemer
50. Boubacar Boris Diop
51. Caryl Phillips
52. Chimamanda Ngozi Adichie
53. Claudio Magris
54. Colson Whitehead
55. Duong Thu Huong
56. Emmanuel Carrere
57. Garielle Lutz
58. Hélène Cixous
59. Helen Garner
60. Ida Vitale
61. Ivan Klima
62. Leslie Marmon Silko
63. Marie Ndiaye
64. Nuruddin Farah
65. Paulina Chiziane
66. Robert Macfarlane
67. Ryszard Krynicki
68. Sebastian Barry
69. Wendell Berry
70. William T. Vollmann
71. Yu Hua
72. Zoe Wicomb
73. Margaret Atwood
74. Raul Zurita
75. Ali Smith
76. Botho Strauss
77. David Grossman
78. Hamid Ismailov
79. Hwang Sok-Yong
80. Joy Harjo
81. Linton Kwesi Johnson
82. Patricia Grace
83. Paul Simon
84. Ko Un
85. Stephen King
86. David Peace
87. George R. R. Martin
88. Ivan Vladislavic
89. Louise Erdrich
90. Mahmoud Dowlatabadi
91. Martha Nussbaum
92. Mieko Kanai
93. Murray Bail
94. Vladimir Sorokin
95. K. Rowling
96. Rebecca Yaros

Źródło: Polskie Radio/Michał Czyżewski

Dane pochodzą ze strony internetowej https://m.nicerodds.co.uk/nobel-prize-in-literature.