Badania archeologiczne na Westerplatte. Odkryto tysiące cennych artefaktów

Prace archeologiczne na Westerplatte. "Intensywne i owocne"

Jest to wynik XII etapu badań archeologicznych na Westerplatte. Celem prac było odnalezienie szczątków Mieczysława Krzaka, obrońcy Westerplatte, który poległ w nocy z 2 na 3 września 1939 r. A także odnalezienie pozostałości pomnika upamiętniającego 10. rocznicę odzyskania niepodległości oraz dokończenie eksploracji obiektów częściowo rozpoznanych już wcześniej - poinformowało Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Szczątków Mieczysława Krzaka nie udało się odnaleźć. Z kolei poszukiwania zabytków koncentrowały się głównie we wschodniej części półwyspu.

- XII etap prac archeologicznych na Westerplatte był bardzo intensywny i owocny. Odsłoniliśmy i udokumentowaliśmy relikty wielu budynków oraz obiektów związanych zarówno z czasami funkcjonowania na Westerplatte kurortu morskiego, jak również wykonanych na potrzeby polskiej Wojskowej Składnicy Tranzytowej - powiedział Filip Kuczma, szef działu archeologicznego Muzeum II Wojny Światowej.

Czytaj także:

• Wrzesień '39. Posłuchaj wspomnień uczestników walk o Oksywie

Kuczma relacjonował, że w okolicy, w której mieścił się budynek zawiadowcy stacji Westerplatte, jego zespół odkrył tzw. potykacze. - Chodzi o elementy polskich umocnień polowych, które mocno utrudniły działania niemieckim żołnierzom atakującym Westerplatte - opowiadał historyk, nie kryjąc zaskoczenia, że te elementy zachowały się do dziś, mimo znacznych przekształceń terenu.

Pozostałości po pomniku z 1928 r.

Jak podało muzeum, w trakcie badań odkryto kolejne fragmenty konstrukcji i nawarstwień pruskiej baterii plażowej znanych z wcześniejszych sezonów. Odsłonięto m.in. frontalny mur i przypory przygotowalni amunicji, zlokalizowanej w południowo-wschodniej części fortyfikacji. Budynek powstał na przełomie lat 60. i 70. XIX w., natomiast odkryte w tym sezonie mury związane są z jego modernizacją z lat 1875–1876. Z archiwalnych planów wynika, że przygotowalnia mieściła się w parterowym obiekcie zabezpieczonym z trzech stron ziemnym nasypem.

Odnaleziono również fundament pomnika wzniesionego w 1928 r. z okazji 10. rocznicy odzyskania niepodległości. Obelisk znany jest z archiwalnej fotografii. Mieścił się na nim m.in. orzeł oraz sentencja: "Wspólną pracą wszystkich tworzy się bogactwo". Po kapitulacji składnicy pomnik został rozebrany przez Niemców. Jak się okazuje, zachowała się jego podziemna podstawa, odsłonięta ok. 30 cm poniżej obecnego poziomu gruntu. Zarejestrowano także relikty infrastruktury WST oraz fragment muru hotelu Prinz Heinrich z 1889 r.

Ceramika, czajnik, niemiecka lornetka z przestrzelonym szkłem

Zdecydowana większość pozyskanego materiału zabytkowego związana jest z okresem funkcjonowania kurortu. Są to głównie fragmenty ceramiki naczyniowej i szkła, a także pojedyncze zabawki, monety oraz inne drobne przedmioty codziennego użytku. Wśród naczyń znalazły się m.in. fragmenty z uranowego szkła, dzbanek angielskiej produkcji z końca XIX w. ze scenami myśliwskimi, a także filiżanki, talerze i figurki.

Do najcenniejszych znalezisk zaliczono m.in. czajnik warszawskiej firmy Wulkan, najprawdopodobniej używany przez zawiadowcę stacji, st. sierż. rez. Wojciecha Najsarka. A także niemieckie łuski nabojów Mauser kal. 7,92 mm - są to ślady pierwszego szturmu na WST, podczas którego Najsarek został śmiertelnie postrzelony. Odkryto także polskie orły z rogatywek i furażerek, guziki z magazynu mundurowego WST, nosidła do gruzu oraz drewniane elementy konstrukcyjne kasyna podoficerskiego.

Interesującym znaleziskiem jest lornetka z przestrzelonym szkłem, odnaleziona w zasypisku niemieckiego okopu z 1945 r. w rejonie "Fortu". Została wyprodukowana we Francji na przełomie XIX i XX w. do użytku cywilnego, jednak tego typu przedmioty były wykorzystywane także do celów wojskowych. W trakcie prac odkryto też fragment lampy - element jednego ze słupów oświetleniowych składnicy. W połączeniu z kloszem odnalezionym we wcześniejszym etapie badań umożliwi to wierne odtworzenie systemu oświetlenia WST, planowanego do rekonstrukcji w ramach budowy nowego muzeum.

Odnaleziono materiały wybuchowe

Podczas badań natrafiono również na ponad 260 wojskowych przedmiotów wybuchowych i niebezpiecznych, w tym pociski artyleryjskie kal. od 37 do 150 mm, zapalniki oraz elementy amunicji strzeleckiej. Wszystkie zostały zabezpieczone przez sapera nadzorującego prace. XII etap badań trwał od 31 marca do 1 października 2025 r. Rozpoczęcie kolejnego, XIII etapu prac archeologicznych na Westerplatte zaplanowano na marzec 2026 r.

• Obrońcy Helu. "Ludzie pokazali, jak walczyć o Ojczyznę w sytuacjach beznadziejnych"
• Twierdza Modlin. Posłuchaj wspomnień bohaterów obrony z 1939 roku

Badania archeologiczne na półwyspie Westerplatte prowadzone są od 2016 r. W 2019 r. odnaleziono mogiły dziewięciu polskich żołnierzy, z których siedmiu zidentyfikowano dzięki badaniom genetycznym. W 2022 r. zostali oni pochowani na nowym cmentarzu Żołnierzy Wojska Polskiego na Westerplatte. W 2024 r. odnaleziono szczątki czterech polskich jeńców cywilnych, zamordowanych przez Niemców w pierwszych miesiącach wojny.

Źródło: PAP/łl