16 października

1978 - Konklawe kardynalskie wybrało Karola Wojtyłę, arcybiskupa i metropolitę krakowskiego, na papieża. Przybrał imię Jan Paweł II. Był pierwszym od 1542 roku papieżem spoza Włoch.

Pozostałe wydarzenia:

1325 - Polska zawarła z Litwą przymierze skierowane przeciwko Krzyżakom. Potwierdzeniem układu było małżeństwo Kazimierza Wielkiego z Aldoną - córką wielkiego księcia litewskiego Giedymina.

1384 - W katedrze wawelskiej odbyła się koronacja królewny węgierskiej Jadwigi, córki Ludwika, króla Polski i Węgier, na królową Polski. Wyszła za mąż za Jagiełłę, księcia litewskiego, koronowanego na króla Polski. W 1997 roku papież Jan Paweł II ogłosił błogosławioną Jadwigę świętą.

REKLAMA

1456 - W Greifswaldzie w Meklemburgii założony został przez Heinricha Rubenowa uniwersytet, obecnie najstarszy uniwersytet pomorski. 555. rocznica

1523 - Zmarł Luca Signorelli, włoski malarz. Jego najsłynniejsze dzieło to freski w Orvieto przedstawiające Sąd Ostateczny (ur. 1450)

1553 - Zmarł Lucas Cranach Starszy, niemiecki malarz. W twórczości łączył elementy gotyku i manieryzmu. Tworzył obrazy o tematyce religijnej, mitologicznej oraz portrety, między innymi Marcina Lutra. Do jego najważniejszych dzieł należą: "Sąd Parysa", "Adam i Ewa", "Madonna z jabłonią". (ur. 1472)   

1672 - Rzeczpospolita i turecka Wysoka Porta zawarły pokój w Buczaczu. Na mocy traktatu Konstantynopol uzyskał większą część Ukrainy. Pokój ten nie zakończył wojny polsko-tureckiej, gdyż nie został raytfikowany przez Sejm. Rok później wznowiono działania zbrojne.

REKLAMA

1791 - Zm. Grigorij Potiomkin, rosyjski polityk, feldmarszałek, prezydent Kolegium Wojskowego, głównodowodzący w wojnie z Turcją w latach 1787 - 1792; zarządca południowej Rosji, założył m.in. Sewastopol i Chersoń; twórca słynnych "wiosek Potiomkinowskich" ustawianych na szlaku podróży carycy na Krym; jeden z faworytów Katarzyny Wielkiej. 220. rocznica 

1793 - Zgilotynowana została Maria Antonina, królowa Francji. (ur. 02.11.1755)

1799 - Zmarł Samuel Chróścikowski, pijar, filozof, fizyk i matematyk, autor pierwszego podręcznika fizyki w języku polskim "Fizyka doświadczeniami potwierdzona". (ur. 10.01.1730)

1810 - Urodził się Julian Konstanty Ordon, oficer Wojska Polskiego, dowódca reduty numer 54 w Warszawie, znanej jako Reduta Ordona w czasie powstania listopadowego. Reduta została wysadzona w powietrze 6 września 1831 roku. W  wierszu "Reduta Ordona" rzekomą śmierć bohatera opisał Adam Mickiewicz. Od połowy lat 30. XIX wieku Ordon był na emigracji między innymi w Anglii, później w armii sardyńskiej, oddziałach Garibaldiego oraz w armii włoskiej. Zmarł 15 stycznia 1887 roku.

REKLAMA

1810 - Zmarł Nachman z Bracławia, chasydzki rabin, który pozostawił po sobie zwolenników - tzw. bracławskich chasydów, różniących się od innych chasydzkich grup tym, że nie mają przywódcy, bo nikogo nie uznają za godnego miana następcy Nachmana. Jego grób w Humaniu na Ukrainie jest celem pielgrzymek chasydów z całego świata.  

1813 - Pod Lipskiem rozpoczęła się trzydniowa "bitwa narodów", w której Armia Napoleońska, wspierana przez polski korpus pod wodzą księcia Józefa Poniatowskiego, poniosła klęskę w walce z wojskami koalicyjnymi Austrii, Prus, Rosji i Szwecji. Bitwa trwała do 19 października.

1854 - Urodził się Oscar Wilde, angielski powieściopisarz i dramaturg,  pochodzenia irlandzkiego, autor powieści "Portret Doriana Graya", komedii obyczajowych "Brat marnotrawny", "Cztery komedie", bajek, esejów i nowel. (zm. 30.11.1900)

1867 - Urodził się Ferdynand Hoesick, historyk literatury, pisarz, wydawca, autor między innymi książek biograficznych: "Chopin", "Tatry i Zakopane", "Życie Juliusza Słowackiego", "Miłość w życiu Zygmunta Krasińskiego", powieści, opowiadań, felietonów. (zm. 12.04.1941)  

REKLAMA

1886 - Urodziła się Lucyna Messal, właściwe nazwisko Mischal-Sztukowska, wybitna tancerka i solistka, artystka operetkowa, primadonna Operetki Warszawskiej. Występowała na scenach Warszawy, Lublina, Łodzi, Petersburga, Moskwy, Wiednia i Budapesztu; w czasie okupacji niemieckiej prowadziła w Warszawie popularny "Bar pod Messalką"; po wojnie występowała w Teatrze Nowym (zm. 10.12.1953) 125. rocznica

 

1886 - Urodził się Borys Eichenbaum, rosyjski i radziecki historyk i teoretyk literatury; jeden z działaczy rosyjskiej szkoły formalnej, członek Towarzystwa do Badań nad Językiem Poetyckim; autor pracy "Szkice o prozie i poezji" (zm. 02.11.1959). 125. rocznica

1888 - Urodził się Eugene O’Neill, amerykański dramaturg, autor powieści: "Pożądanie w cieniu wiązów", "Słoma", "Poza horyzontem", "Pierwszy człowiek". Laureat literackiej Nagrody Nobla w 1936 roku. (zm. 27.11.1953)

REKLAMA

1890 - Urodził się Michael Collins, polityk irlandzki, lider partii Sinn Féin, w 1916 roku uczestnik powstania wielkanocnego. Pierwszy premier i prezydent Wolnego Państwa Irlandzkiego. Zmarł 22 sierpnia 1922 roku.

1900 - Urodził się Roman Jasiński, pianista i krytyk muzyczny, znawca i popularyzator muzyki, kronikarz życia muzycznego Warszawy. Od 1935 roku związany z Polskim Radiem, autor ponad tysiąca popularnych audycji zatytułowanych "Rozmaitości muzyczne". W latach 1945 -1969 naczelny redaktor Działu Muzycznego Polskiego Radia, autor wspomnień "Zmierzch starego świata". Zmarł 4 września 1987 roku.

1909 - Teatrowi Miejskiemu w Krakowie nadano imię Juliusza Słowackiego.

1914 - Podczas I wojny światowej w Biarritz we Francji przeprowadzono pierwszą transfuzję krwi.

REKLAMA

1921 - Urodził się Andrzej Munk (jest też data 16.10.1920), reżyser i scenarzysta filmowy, jeden z przedstawicieli nurtu zwanego polską szkołą filmową. Twórca filmów "Eroica", "Człowiek na torze", "Zezowate szczęście" oraz "Pasażerka" - nieukończony. W latach 1957-1961 był wykładowcą w łódzkiej szkole filmowej, a od 1965 roku ta szkoła przyznaje nagrodę jego imienia dla najlepszego debiutanta roku. Zginął w wypadku samochodowym, 20 września 1961 roku. 90. rocznica

1925 - W Locarno zawarty został polsko-francuski traktat gwarancyjny, który zobowiązywał obie strony do wzajemnej pomocy w razie agresji ze strony Niemiec.

1927 - Urodził się Guenter Grass, niemiecki pisarz, poeta, autor powieści: "Blaszany bębenek", "Kot i mysz", "Psie lata", "Rozległe pole". W twórczości często wprowadza motywy polskie i polsko-niemieckiego pojednania. W 1999 roku otrzymał literacką Nagrodę Nobla.

1929 - Franciszek Żwirko pobił na samolocie RWD-2 rekord wysokości, osiągając 4004 metry.

REKLAMA

1937 - W Warszawie ukonstytuował się Klub Demokratyczny, zalążek  późniejszego Stronnictwa Demokratycznego.

1942 - Niemcy rozstrzelali 50. więźniów "Pawiaka" w odwecie za wysadzenie przez Armię Krajową wylotów linii kolejowych w warszawskim węźle kolejowym w nocy z 7 na 8 października 1942 roku. Akcja otrzymała kryptonim "Wieniec".

1945 - Polska podpisała Kartę Organizacji Narodów Zjednoczonych. Podpis złożył minister spraw zagranicznych Wincenty Rzymowski.

1945 - Utworzono Organizację Narodów Zjednocznych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO).

REKLAMA

1946 - Zmarł Granville Bantock, angielski kompozytor, autor pieśni, kantat, oper, symfonii i utworów kameralnych. W kompozycjach wykorzystywał motywy muzyki ludowej Hebrydów (Hebridean Symphony z 1915 ) oraz z utworów Wagnera. Urodził się 7 sierpnia 1868 roku. 65. rocznica    

1946 - Zostały wykonane wyroki na zbrodniarzach hitlerowskich, wydane przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze. Zostali straceni między innymi Wilhelm Keitl, Ernest Kaltenbrunner, Alfred Jodl, Hans Frank i Joachim von Ribbentrop.  65. rocznica    

1950 - Zmarł Wacław Borowy, historyk literatury polskiej, krytyk literacki, pedagog, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, autor prac naukowych z zakresu historii literatury i krytyki. Urodził się 19 maja 1890 roku.

1958 - W I Programie Telewizji Polskiej rozpoczął działalność Kabaret Starszych Panów, prowadzony przez Jeremiego Przyborę i Jerzego Wasowskiego. Istniał do 1966 roku. Uważany za "najbardziej zdumiewające i niepowtarzalne zjawisko w historii polskiej telewizji i w dziejach kabaretu".

REKLAMA

1959 - Zmarł George Catlett Marshall, amerykański generał i polityk. Był uważany  za twórcę potęgi armii USA. Jego największym osiągnięciem był udział w  opracowaniu i przeforsowanie w Kongresie Stanów Zjednoczonych w 1947 roku Programu Odbudowy Europy, nazwanego od jego imienia "planem Marshalla".  W 1953 roku Marshall otrzymał pokojową nagrodę Nobla. Urodził się  31 grudnia 1880 roku.

1976 - W Krakowie odsłonięto zrekonstruowany po zniszczeniu przez hitlerowców Pomnik Grunwaldzki, odsłonięty po raz pierwszy w 1910 roku. 35. rocznica

1978 - Wanda Rutkiewicz jako pierwsza Europejka i trzecia kobieta na świecie zdobyła Mount Everest.

1990 - Zmarł Art Blakey, amerykański perkusista i kompozytor jazzowy, lider zespołu "Jazz Messengers". Uważany za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli amerykańskiego hard bopu. Jego styl, pełen bluesowych i funkowych inspiracji wywarł olbrzymi wpływ na współczesnych mu i późniejszych twórców jazzowych.

REKLAMA

1991 - Zgodnie z umową międzyrządową powstała Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie. Fundacja organizuje wymianę młodzieży i współpracę kulturalną. Pomaga też w kształceniu specjalistów w dziedzinie gospodarki. 20. rocznica

1992 - W San Francisco zmarł Jerzy Lerski, prawnik, politolog i historyk, kurier Rządu RP na Uchodźstwie, emisariusz Komendy Głównej AK, zaangażowany przez swojego przyjaciela Jana Karskiego. Od grudnia 1944 roku sekretarz premiera Tomasza Arciszewskiego. Po wojnie działacz emigracyjny, od 1945 roku w Londynie, następnie w USA. Wykładał na uniwersytetach San Francisco, Pakistanie, w Japonii i na Cejlonie. Oznaczony medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Urodził się w 1917 roku we Lwowie.

1997 - Zmarł James Albert Michener, amerykański pisarz, autor bestsellerów, między innymi nagrodzonych Pulitzerem "Opowieści południowego Pacyfiku" oraz zbeletryzowanej historii Polski "Poland", wydanej w 1983 roku. Urodził się 3 lutego 1907 roku.

2003 - Zmarł jeden z najsłynniejszych bokserów świata, Węgier Laszlo Papp. Jako pierwszy zdobył trzy złote medale olimpijskie - w 1948, 1952 i 1956 roku. Dwukrotnie był mistrzem Europy, a jednym z niewielu, którzy go pokonali, był Zbigniew Pietrzykowski. Jako pierwszy bokser z komunistycznego kraju  przeszedł na zawodowstwo. Urodził się 25 marca 1926 roku.

REKLAMA

2004 - Zmarł Tomasz Strzembosz, historyk najnowszych dziejów Polski, profesor Katolickego Uniwersytetu Lubelskiego oraz Instytutu Studiów Politycznych PAN. Od 1945 roku związany z harcerstwem, w 1989 był jednym z twórców Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej, potem przewodniczącym i Honorowym Przewodniczącym ZHR. Autor książek i ponad 100. publikacji naukowych, redaktor naukowy kilkunastu innych pozycji. Brat bliźniak Teresy i Adama Strzemboszów. Urodził się 11 września 1930 roku.

2005 - Zmarła Ludmiła Marjańska, poetka, autorka utworów dla dzieci, tłumaczka literatury angielskiej, autorka zbiorów poezji: "Gorąca gwiazda", 'Powróć do miłości", "Druga podróż", "Blizna". Urodziła się 26 grudnia 1923 roku.

2007 - Zmarł Ignacy Jeż, duchowny katolicki - biskup, teolog. Brał udział w obradach soboru watykańskiego II. Był współautorem listu biskupów polskich do niemieckich z 1965 roku. W 1972 roku został pierwszym biskupem nowej diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej, którą kierował do 1992 roku. Autor rozważań "Nawrócenie przywilejem wolności", "Listy pasterskie w latach 1972-1988". Urodził się 31 lipca 1914 roku.

2007 - Zmarła Deborah Kerr, angielska aktorka i gwiazda hollywoodzka lat 50., znana z filmów: "Stąd do wieczności", "Quo Vadis", "Król i ja", "Noc iguany", "Świadek oskarżenia". Urodziła się  30 września 1921 roku.

REKLAMA

2007 - W nocy z 15 na 16 października zmarł Jerzy Markuszewski, reżyser teatralny, twórca i główny animator Studenckiego Teatru Satyryków, działacz opozycji demokratycznej, współpracownik KOR i podziemnej "Solidarności"; autor scenariuszy do filmów: "Bardzo starzy oboje", "Przybłęda", "Niebo bez słońca". Urodził się 16 grudnia 1930 roku.