14 listopada

1831 - Zmarł Georg Wilhelm Hegel, niemiecki filozof, twórca klasycznego systemu idealistycznego. Jego główne dzieła to: "Fenomenologia ducha", "Nauka logiki", "Encyklopedia nauk filozoficznych", "Wykłady z filozofii dziejów". 180. rocznica

Pozostałe wydarzenia:

1308 - Krzyżacy wezwani, przez Władysława Łokietka na pomoc przeciwko wojskom brandenburskim opanowali Gdańsk, dokonując masakry jego mieszkańców.  

1540 - Zmarł Giovanni Rosso, włoski malarz, twórca dekoracji ściennych w Zamku Fontainebleau we Francji.

REKLAMA

1716 - Zmarł Gotfryd Wilhelm Leibniz, niemiecki matematyk i filozof, założyciel Akademii Nauk w Berlinie. Stworzył koncepcję filozoficzną, według której świat jest zbiorem monad, tzn. substancji niepodzielnych, niematerialnych i uporządkowanych hierarchicznie. Według tej koncepcji, najniższą monadą byłyby ciała organiczne, najwyższą zaś - Bóg. Jako matematyk Leibnitz odkrył, niezależnie od Newtona, rachunek całkowy i różniczkowy. Sformułował także wiele pojęć matematycznych. Urodził się w 1646 roku. 295. rocznica

1765 - Urodził się Robert Fulton, amerykański inżynier budowniczy statków wodnych, na zlecenie Napoleona zbudował w 1800 roku pierwszy okręt podwodny napędzany ręcznie za pomocą śruby, konstruktor pierwszego parowca pasażerskiego.

1801 - Zmarł Grzegorz Piramowicz, ksiądz, jezuita, pedagog, działacz oświatowy, sekretarz Komisji Edukacji Narodowej i Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych. Stały gość króla Stanisława Augusta Poniatowskiego na "obiadach czwartkowych. Autor podręczników dla młodzieży: "Wymowa i poezja dla szkół narodowych", "Elementarz dla szkół parafialnych i narodowych" - "Powinności nauczyciela w szkole parafialnej". Urodził się 25 listopada 1735 roku. 210. rocznica  

1807-  Urodził się Auguste Laurent, francuski chemik, profesor uniwersytetu w Bordeaux. Zbadał naftalen i jego pochodne, wydzielił fenol ze smoły węglowej oraz kwas ftalowy z naftalenu. Odkrył, że cząsteczki azotu, chloru, wodoru są dwuatomowe. Zmarł 23 kwietnia 1853 roku.

REKLAMA

1809 - Zmarł Jan Jaśkiewicz, lekarz, chemik, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, pierwszy profesor chemii w Polsce, założyciel ogrodu botanicznego w Krakowie.

1829 - Zmarł Louis Vauquelin, francuski chemik i farmaceuta, odkrywca chromu i berylu. Prowadził badania nad związkami pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, otrzymał eter dietylowy. W 1799 roku wydał pierwszy podręcznik chemii analitycznej.

 

1831 - Zmarł Ignaz Joseph Pleyel, austriacki kompozytor, autor symfonii, koncertów i kwartetów smyczkowych, wydawca muzyczny działający w Paryżu. Założyciel fabryki fortepianów, która do dzisiaj jest jedną z najważniejszych, wytwarza także pianina, klawesyny i harfy. Urodził się 18 czerwca 1757 roku. 180. rocznica

1838 - Urodził się August Šenoa, chorwacki pisarz, poeta, krytyk literacki, tłumacz i wydawca, jeden z najwybitniejszych twórców dziewiętnastowiecznej literatury chorwackiej. Odegrał dużą rolę przy utrwalaniu chorwackiego standardu językowego. Napisał powieści "Bunt chłopów", "Córka złotnika". Zmarł 13 grudnia 1881 roku.

REKLAMA

1840 - Urodził się Claude Monet, malarz francuski, jeden z głównych twórców impresjonizmu, autor prac "Impresja-wschód słońca", "Nenufary", licznych pejzaży. Zmarł 5 grudnia 1926 roku.  

1863 - Urodził się Leo Hendrik Baekelan, belgijski chemik, przemysłowiec i wynalazca, profesor uniwersytetów w Brugii i Gandawie. W 1907 roku opatentował swój największy wynalazek - bakelit. Od 1889 roku w Stanach Zjednoczonych. Zmarł 23 lutego 1944 roku.

1878 - Urodził się Leopold Staff, poeta, dramaturg, tłumacz literatury antycznej, francuskiej, niemieckiej, skandynawskiej i włoskiej, jeden z najwybitniejszych liryków polskich XX wieku. Autor zbiorów "Sny o potędze", "Wysokie drzewa", "Martwa pogoda", "Wiklina", Kto jest ten dziwny nieznajomy?", "Barwa miodu". Zmarł 31 maja 1957 roku.  

1888 - Otwarcie Instytutu Pasteura w Paryżu.  

REKLAMA

1889 - Urodził się Jawaharlal Nehru, indyjski mąż stanu, przywódca socjalistycznego skrzydła Indyjskiego Kongresu Narodowego w okresie walki o niepodległość przeciwko dominacji brytyjskiej, pierwszy premier niepodległych Indii w latach 1947 - 1964, współtwórca ruchu niezaangażowania. Był ojcem Indiry Gandhi. Zmarł 27 maja 1964 roku.

1891 - Urodził się Frederick Grant Banting, kanadyjski fizjolog, odkrywca insuliny, wraz z Ch. Bestem i J. Macleodem, co okazało się przełomem w leczeniu cukrzycy. Laureat Nagrody Nobla w 1923 roku w dziedzinie medycyny. Zmarł 21 lutego 1941 roku. 120. rocznica

1901 - Austriacki lekarz Karl Landsteiner odkrył trzy grupy krwi nazwane "A", "B" i "O", za co w 1930 roku otrzymał Nagrodę Nobla. Urodził się 14 czerwca 1868, zmarł 26 czerwca 1943. 110. rocznica

1907 - Urodziła się Astrid Lindgren, szwedzka pisarka, zaliczana do klasyków literatury dla dzieci. Była autorką ponad stu książek dla dzieci i młodzieży oraz wielu słuchowisk radiowych i sztuk teatralnych. Jej powieści, jak "Fizia Pończoszanka", "Bracia Lwie Serce" i "Dzieci z Bullerbyn", zostały przetłumaczone na ponad 70 języków. Zmarła 28 stycznia 2002 roku.

REKLAMA

1910 - Amerykański pilot, pionier lotnictwa morskiego Eugene Ely, po raz pierwszy wystartował samolotem z pokładu okrętu i wylądował na okręcie.   

1910 - Urodził się Jerzy Putrament, pisarz, publicysta, tłumacz literatury radzieckiej, polityk, w czasie II wojny jeden z założycieli Związku Patriotów Polskich. Autor powieści "Rzeczywistość", "Wrzesień", "Akropol", zbiorów wierszy "Wojna i wiosna", reportaży i felietonów: "Z wędką przez trzy kontynenty", "Fabryka śmierci", "Hiszpańska szkoła jazdy", "Trzy powroty", "Chińszczyzna", "Na drogach Indii". Zmarł 23 czerwca 1986 roku.   

1918 - Józef Piłsudski przejął całkowitą władzę w kraju z rąk Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego. Trzy dni wcześniej Rada przekazała mu władzę nad wojskiem.  

1918 - Inauguracja działalności Sekcji Żeglugi Napowietrznej Departamentu Technicznego Spraw Wojskowych.  

REKLAMA

1922 - Rozpoczęła działalność BBC - British Broadcasting Corporation (Brytyjska Korporacja Nadawcza), główny brytyjski publiczny nadawca radiowo-telewizyjny, największa tego rodzaju instytucja na świecie.

1925 - W paryskiej galerii Pierre Loeb odbyło się otwarcie pierwszej zbiorowej wystawy malarzy surrealistów. Zgromadzono w niej prace między innymi Maxa Ernsta, Hansa Arpa, Paula Eluarda, Jeana Pulhana czy Louisa Aragona.

1940 - W odwecie za udany brytyjski nalot na Monachium, niemieckie samoloty zbombardowały brytyjskie miasto Coventry. Był to największy nalot od początku II wojny światowej. Na miasto spadło około 500 ton bomb i min lotniczych. Z 75 tysięcy budynków ocalało 15 tysięcy. Z ziemią została zrównana XIV-wieczna katedra. W 1962 roku Brytyjczycy wznieśli w Coventry nową katedrę.  

1946 - Zmarł Manuel de Falla, jeden z najwybitniejszych kompozytorów hiszpańskich, przedstawiciel impresjonizmu i neoklasycyzmu. Autor baletów w stylu andaluzyjskim, między innymi "Czarodziejska miłość" i "Trójkątny kapelusz", oper, utworów symfonicznych, fortepianowych i pieśni. Od 1939 roku w Argentynie. Urodził się 23 listopada 1876 roku.  65. rocznica   

REKLAMA

1948 - W Londynie urodził się książę Walii Karol, następca tronu Wielkiej Brytanii. Właściwie nazywa się: Charles Philip Arthur George Mountbatten-Windsor, jest synem Elżbiety II i księcia Filipa. W 1981 roku ożenił się z Dianą Spencer, z którą wziął rozwód w 1996 roku. Z księżną Dianą ma dwóch synów: Williama oraz Henry'ego. Diana zginęła w wypadku samochodowym w 1997 roku. W 2005 roku książę Karol poślubił Camilę Parker Bowles, długoletnią towarzyszkę życia.

1949 - Urodził się Andrzej Brzeski, aktor teatralny i filmowy. Występował w teatrach warszawskich Na Targówku, Rozmaitości, Narodowym. Grał również w filmach: "Skradziona kolekcja", "Miś", "W biały dzień", "Wielki tydzień" oraz w produkcjach telewizyjnych.

1951 - Urodził się Leszek Cichy, geodeta i alpinista, jako pierwszy Polak zdobył Koronę Ziemi z Górą Kościuszki, Piramidą Carstensza, Elbrusem i Mont Blanc. Współautor książki "Rozmowy o Evereście" oraz artykułów w prasie górskiej. 60. rocznica

1951-  Urodził się Zhang Yimou, chiński reżyser, scenarzysta, operator, autor filmów "Zawieście czerwone latarnie", "Cesarzowa", "Historia Qiu Ju", "Droga do domu", "Przyczajony tygrys, ukryty smok", "Dom latających sztyletów". 60. rocznica

REKLAMA

1954 - Urodziła się Condoleezza Rice, amerykańska polityk, doktor nauk politycznych, w latach 2001 - 2005 przewodnicząca Narodowego Komitetu Bezpieczeństwa USA w administracji prezydenta George W. Busha, sekretarz stanu Stanów Zjednoczonych, pierwsza czarnoskóra kobieta na tym stanowisku.

1957 - Wielka Brytania ogłosiła Bahrajn niezależnym krajem arabskim pod protektoratem brytyjskim.

1969 - Stacja telewizyjna BBC rozpoczęła nadawanie programów telewizyjnych w kolorze.

1969 - Drugie lądowanie ludzi na Księżycu podczas wprawy statku Apollo 12. Wyprawa trwała do 24 listopada.

REKLAMA

1972 - Urodziła się Edyta Górniak, piosenkarka, jako aktorka musicalowa przez dłuższy czas związana z teatrem muzycznym Studio Buffo w Warszawie, wykonawczyni piosenek "To nie ja", "Dotyk", "Jestem kobietą", "Kolorowy wiatr", "Dumka na dwa serca".

1975 - Zmarł Jan Rostworowski, poeta, pisarz, tłumacz, w czasie II wojny w Wojsku Polskim w Wielkiej Brytanii, tam wydał dziewięć zbiorów wierszy i tom opowiadań. W 1968 roku wrócił do kraju. W Polsce ukazały się trzy zbiory jego wierszy "Polowanie i inne wiersze okolicznościowe", "Z okna widać" oraz "Czas nie zagryza kobiet". (ur. 10.09.1919)

1990 - Podpisanie w Warszawie polsko-niemieckiego traktatu o potwierdzeniu granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec.    

1990 - Zmarł Adolf Rudnicki, prozaik, eseista, autor cyklu "Epoka pieców" o martyrologii Żydów podczas II wojny światowej. Urodził się 19 lutego 1912 roku.   

REKLAMA

1991 - Bundestag przyjął ustawę zezwalającą obywatelom RFN na wgląd w materiały zebrane przez polityczną policję NRD - Stasi. Na czele komisji powołanej do nadzoru akt stanął pastor Joachim Gauck. 20. rocznica

1991 - Zmarł Tony Richardson, właśc. Cecil Antonio Richardson, brytyjski reżyser teatralny i filmowy, scenarzysta: "Samotność długodystansowca", "Upiór w operze", "Na granicy", "Szarża lekkiej brygady". Był najważniejszym przedstawicielem brytyjskiego nurtu młodych gniewnych w teatrze i kinie. Za film "Przygody Toma Jonesa" w 1963 roku otrzymał 2 statuetki Oscara, za rezyserię i dla najslepszego filmu roku. Urodził się 5 czerwca 1928 roku. 20. rocznica 

2001 - Na Ukrainie zmarł ksiądz Władysław Wanags, społecznik, organizator budowy Domu Miłosierdzia Bożego, laureat pierwszego wydania nagród TOTUS, przyznawanych corocznie przez Fundację Dzieło Nowego Tysiąclecia. 10. rocznica

2003 - Zmarł Ryszard Tarasewicz, śpiewak operowy i operetkowy, tenor, zwany "królem polskiej operetki". Przez wiele sezonów solista Teatru Wielkiego. Zasłynął z roli w "Baronie cygańskim". Dał kilka tysięcy koncertów w kraju i za granicą, w tym w Kanadzie i USA. Jako pierwszy Polak, po Janie Kiepurze, koncertowal w słynnej Carnegie Hall w Stanach Zjednoczonych.  

REKLAMA

2007 - Zmarł Jan Kaczmarek, satyryk, autor piosenek i felietonista, współtwórca kabaretu "Elita". W latach 70. i 80. współpracował z magazynem rozrywkowym Polskiego Radia Wrocław - "Studio 202". Znany był również z programów satyrycznych emitowanych na antenie III Programu Polskiego Radia - "60 minut na godzinę" i "Powtórka z rozrywki". Napisał ponad 200 piosenek, jak: "Kurna chata", "Do serca przytul psa", "Czego się boisz głupia". Urodził się 6 czerwca 1945 roku.