20 lat od wybuchu wojny i oblężenia Sarajewa

Oblężenie Sarajewa, stolicy Bośni i Hercegowiny, przez siły samozwańczej Republiki Serbskiej oraz Jugosłowiańską Armię Ludową jest uważane za najdłuższe i najbardziej krwawe oblężenie w historii Europy po II wojnie światowej. Po ogłoszeniu niepodległości przez Bośnię i Hercegowinę, rozpad Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii stał się faktem. Wybuchła wojna, w czasie której w Bośni i Hercegowinie życie straciło około 100 tysięcy ludzi.

W czasie konfliktu doszło do oblężenia Sarajewa, które trwało niemal cztery lata, od 5 kwietnia 1992 roku do 29 lutego 1996 roku. Szacuje się, że w tym czasie zginęło lub zaginęło ponad 10 tysięcy osób, w tym ponad półtora tysiące dzieci. Obrażenia odniosło blisko 56 tysięcy ludzi. Raporty wykazały, że średnio w ciągu doby miasto ostrzeliwane było 329 razy. Do września 1993 niemal wszystkie budynki w Sarajewie zostały uszkodzone, a 35 tysięcy obiektów zostało całkowicie zniszczonych. Podczas oblężenia Sarajewo było ostrzeliwane z otaczających gór, odcięte od dostaw wody i prądu, a żywność dostarczano nieregularnie.

Grbavica, dzielnica Sarajewa, cztery miesiące po zakończeniu oblężenia, fot. Wikimedia Commons/dod.mil/LT. STACEY WYZKOWSKI

Na początku marca 1992 w Bośni i Hercegowinie odbyło się referendum, w którym ponad 64 procent głosujących opowiedziało się za stworzeniem nowego państwa i odłączeniem się od Jugosławii. 5 kwietnia 1992 roku Bośnia i Hercegowina ogłosiła niepodległość, która została uznana przez wspólnotę międzynarodową. Po tych wydarzeniach góry otaczające Sarajewo zostały opanowane przez wojska serbskie, liczące 18 tysięcy żołnierzy. Armia ta dysponowała czołgami, moździerzami, karabinami maszynowymi, wyrzutniami rakiet oraz karabinami snajperskimi. Bośniackie siły liczyły około 40 tysięcy żołnierzy, jednak były słabo wyposażone. Już po niecałym miesiącu walk, 2 maja 1992 roku Serbowie całkowicie zablokowali miasto. Sarajewo zostało odcięte od dostaw żywności i leków, a także wody, energii elektrycznej i ogrzewania. W drugiej połowie 1992 roku i w pierwszej 1993 roku oblężeniu miasta towarzyszyły ciężkie walki. Choć Serbowie nie zdołali wedrzeć się do miasta, kontrolowali jednak wiele strategicznych punktów w centrum Sarajewa, obsadzonych przez snajperów.

Podczas ostrzału rynku Markale 5 lutego 1994 roku zginęło około 70 cywilów, a ponad 190 osób odniosło obrażenia.  W 1995 roku, po drugiej masakrze na rynku Markale, podczas której zabito 43 osoby, siły międzynarodowe przystąpiły do działania. 30 sierpnia NATO i siły ONZ rozpoczęły ataki na serbskie pozycji wokół Sarajewa.

Do zawieszenia broni doszło w październiku 1995 roku. 14 grudnia 1995 roku w Paryżu podpisano układ z Dayton. Po wojnie, w 2003 roku Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii skazał dwóch serbskich generałów za liczne zbrodnie przeciwko ludzkości popełnione podczas oblężenia miasta. Stanislav Galić został skazany na dożywocie. a Dragomir Milošević na 33 lata pozbawienia wolności.

IAR, agkm