Cenzura się kończy

Posłuchaj

Audycja o cenzurze pisma literackiego „Zapis”.

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Dekret o utworzeniu Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk wszedł w życie 5 lipca 1946 roku

Wszelkie publikacje były w Polsce kontrolowane w latach 1944-1990, początkowo przez Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, a od 1981 roku przez Główny Urząd Kontroli Publikacji i Widowisk. Ustawa otwierała drogę do pełnej wolności prasy w Polsce. Siedziba urzędu znajdowała się przy ul. Mysiej w Warszawie

Urząd ten był jedną z najważniejszych instytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Za jego pośrednictwem władze partyjne sterowały propagandą, nie dopuszczając do rozpowszechniania niewygodnych dla siebie informacji i treści. Instytucja zajmowała się kontrolą między innymi publikacji prasowych, radiowych i telewizyjnych, wydawnictw książkowych, filmów czy spektakli.

Cenzura obowiązywała we wszystkich krajach obozu socjalistycznego. W środowiskach twórczych szybko wypracowano metody omijania zakazów i ograniczeń cenzury. Decyzja o jej zniesieniu była jednak jednym z pierwszych postanowień nowego rządu utworzonego w 1989 roku. 11 kwietnia 1990 roku Sejm uchwalił ustawę o zniesieniu cenzury.

Pod koniec istnienia GUKPiW było zatrudnionych w tej instytucji 465 osób, a planowany na utrzymanie jej budżet na 1990 rok wynosił blisko pięć miliardów ówczesnych złotych. Ostatecznie GUKPiW został zlikwidowany w kwietniu 1990 roku, ale już od zwycięstwa Komitetów Obywatelskich "Solidarności" w wyborach 4 czerwca 1989 roku w praktyce nie pełnił on swej funkcji.

Do zadań lokalnych oddziałów GUKPiW należała nie tylko kontrola prasy, publikacji czy widowisk, ale także kontrola punktów z urządzeniami poligraficznymi i kserograficznymi drukarni oraz zakładów produkujących pieczątki. Poszczególne ośrodki cenzury ściśle współdziałały z lokalnymi Komitetami Wojewódzkimi PZPR, Służbą Bezpieczeństwa i innymi instytucjami odpowiedzialnymi za kontrolę życia społeczno-politycznego w PRL.

Zapraszamy na strony serwisu RADIA WOLNOŚCI, gdzie znajdą Państwo nigdy nie publikowane rozmowy z Tomaszem Strzyżewskim, cenzorem, który w latach 70. uciekł do Szwecji i opublikowal tam dokumenty, które ze sobą zabrał.