Kto może uzyskać status niani i kto odprowadza za nią składki

Posłuchaj

Justyna Golonko rozmawia z Wojciechem Andrusiewiczem, Naczelnik Wydziału Komunikacji Społecznej Zakład Ubezpieczeń Społecznych./Jedynka/

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe niań obliczone od podstawy, którą stanowi kwota nie wyższa niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę finansuje budżet państwa za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

– Jeżeli wynagrodzenie  za pracę niani przekracza minimalne wynagrodzenie obowiązujące w kraju, to od tej różnicy – między tym wynagrodzeniem a wynagrodzeniem minimalnym – składki odprowadza już rodzic, czyli jeżeli dajemy niani wynagrodzenie w wysokości do minimalnego wynagrodzenia w kraju, to składki odprowadza budżet państwa. Jeżeli dajemy powyżej, to od tej różnicy składki odprowadza rodzic – tłumaczy Wojciech Andrusiewicz z centrali ZUS.

Ważne!

Nianią – według przepisów prawa – nie może być żaden z rodziców oraz osoba niepełnoletnia.

Niania tylko z umową uaktywniającą

Z nianią trzeba podpisać odpowiednią umowę . – Podpisując umowę z nianią musimy pamiętać, że jest to umowa na zasadzie umowy zlecenia. Jest to tożsama umowa, która nazywa się umowa uaktywniającą, czyli musimy zawrzeć w niej te same informacje, które tak naprawdę są w umowie zleceniu. Dla nas najważniejsze jest to, że określamy po co zatrudniamy tę nianię – do opieki nad jednym, dwójką czy trójka dzieci, gdzie będzie sprawowała tę opiekę, jakie wynagrodzenie będzie jej przysługiwało, w jakim czasie niania będzie zatrudniona, jakie są zasady rozwiązania umowy. Czyli te wszystkie podstawowe rzeczy, które ustalamy z nianią także w rozmowie, osobiście musimy zawrzeć w umowie uaktywniającej – wyjaśnia Wojciech Andrusiewicz.

Obowiązki płatnika czyli rodzica

Podpisując umowę rodzic dodatkowo wypełnia formularze zgłaszające nianię do ubezpieczenia w ZUS i jeden z rodziców musi zgłosić siebie jako płatnika tych składek. – Po pierwszym miesiącu, kiedy odprowadzamy składki za nianię, zobligowani jesteśmy złożyć dokumenty rozliczeniowe. W kolejnych miesiącach, jeżeli podstawa wymiaru składek, czyli wynagrodzenie wypłacone niani nie przekracza minimalnego wynagrodzenia w kraju, i ta podstawa się nie zmienia – dokumentów rozliczeniowych składać już nie musimy. Zakład Ubezpieczeń Społecznych sam automatycznie „powtarza” złożenie takich dokumentów w kolejnych miesiącach i wówczas  rodzic nie musi już ich dostarczać, chyba że zmienia podstawę wymiaru składek czyli zmienia wysokość wynagrodzenia niani – podkreśla Wojciech Andrusiewicz.

Niania powinna zostać zgłoszona do ubezpieczeń w ciągu 7 dni od dnia powstania obowiązku ubezpieczeń, odpowiednio:

- do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZUA,

- a jeśli podlega obowiązkowo tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu - na druku ZUS ZZA.

Nianie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz ubezpieczeniu wypadkowemu, o ile nie zachodzą okoliczności wyłączające ten obowiązek. Dla niani podlegającej obowiązkowo wymienionym ubezpieczeniom ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne i o tym czy chce być do niego zgłoszona powinna poinformować zatrudniających ją rodziców dziecka. Składki na ubezpieczenie chorobowe w całości potrącane są z wynagrodzenia niani. Zasady rozstrzygania obowiązku ubezpieczeń w przypadku wystąpienia więcej niż jednego tytułu do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych lub występowania innych okoliczności (np. prawo do emerytury lub renty), następują na takich samych zasadach, jak dla innych umów o świadczenie usług, do których zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Wyjątek stanowi zawarcie umowy uaktywniającej z uczniem lub studentem do ukończenia przez niego 26 lat.

Ważne!

Zakład nie będzie opłacał składek na ubezpieczenia społeczne za nianie w przypadku, gdy jeden z rodziców przebywa na urlopie macierzyńskim, dodatkowym urlopie macierzyńskim, urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowym urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopie ojcowskim oraz urlopie wychowawczym. Prawo do finansowania składek z budżetu państwa nie przysługuje także w innych okresach, gdy jest sprawowana opieka nad dzieckiem, tj. w okresie korzystania przez rodzica z zasiłku opiekuńczego albo nabycia przez rodzica prawa do zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia kolejnego dziecka.

Za nianie nie opłaca się składek na Fundusz Pracy, na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, ani na Fundusz Emerytur Pomostowych.

Rozliczanie składek za nianię

Płatnik składek zobowiązany jest do sporządzania i przekazywania do Zakładu dokumentów rozliczeniowych za nianie w terminie do 15. dnia miesiąca za miesiąc poprzedni (jeżeli zmienia podstawę wymiaru składek, albo płaci niani wynagrodzenie wyższe niż minimalne). Składki należy rozliczać w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA oraz załączonych do niej odpowiednio imiennych raportach miesięcznych ZUS RCA lub ZUS RZA.

Umowa uaktywniająca i prawo do emerytury lub renty

Osoba wykonująca pracę na podstawie umowy uaktywniającej, która ma jednocześnie ustalone prawo do emerytury lub renty podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, o ile równocześnie nie pozostaje w stosunku pracy.

Kilka umów uaktywniających

Osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu wykonywania jednocześnie kilku umów uaktywniających podlega obowiązkowo ubezpieczeniom z tytułu tej umowy uaktywniającej, która została zawarta najwcześniej. Może ona jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z tytułu pozostałych, wszystkich lub wybranych, umów uaktywniających. Może również zmienić tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń.

Umowa uaktywniająca z uczniem lub studentem

Uczniowie gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych oraz studenci do ukończenia 26 lat, wykonujący pracę na podstawie umowy uaktywniającej podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu. Ubezpieczenie chorobowe jest dla nich dobrowolne.

Obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, a także ubezpieczeniu wypadkowemu nianie podlegają od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy. Należy przy tym pamiętać, że niania sprawuje opiekę nad dziećmi w wieku od ukończenia 20 tygodnia życia do końca roku szkolnego, w którym dziecko ukończy 3 rok życia lub w przypadku, gdy niemożliwe lub utrudnione jest objęcie dziecka wychowaniem przedszkolnym – 4 rok życia.

Zasady podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu

Nianie spełniające warunki do podlegania ubezpieczeniom społecznym, podlegają również obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, w okresie od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy1

Wyrejestrowanie niani z ubezpieczeń

Płatnik składek zobowiązany jest do złożenia wyrejestrowania niani z ubezpieczeń na druku ZUS ZWUA w ciągu 7 dni od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy zawartej z nianią. Jako datę wyrejestrowania należy podać następny dzień po dniu rozwiązania lub wygaśnięcia umowy zawartej z nianią. W przypadku utraty zatrudnienia, zaprzestania świadczenia usług na podstawie umowy cywilnoprawnej stanowiącej tytuł do ubezpieczeń społecznych, zaprzestania prowadzenia pozarolniczej działalności, przez jednego z rodziców lub rodzica samotnie wychowującego dziecko w wieku do lat 3, składki są nadal opłacane jeszcze przez okres 3 miesięcy od dnia zaistnienia tych przyczyn. Tym samym płatnik składek zobowiązany jest do złożenia wyrejestrowania niani z ubezpieczeń w ciągu 7 dni od dnia następnego po upływie tego okresu. Jako datę wyrejestrowania należy podać dzień następny, po upływie 3. miesięcy od dnia zaistnienia przyczyn wskazanych wyżej.

Jeżeli rodzic, po wyrejestrowaniu niani z ubezpieczeń przestaje być płatnikiem składek, powinien złożyć druk ZUS ZWPA.

Więcej na ten temat znajdą państwo w Internecie na stronie: www.zus.pl

Opr. MB

Podstawa prawna:

Ustawa z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz.U. nr 45, poz. 235).