Nagroda Nobla w Czwórce. Tak brzmią emocje w świecie nauki

Nagroda Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny jest jedną z pięciu ustanowionych przez tego fundatora. Dziś to wyjątkowe wyróżnienie przyznawane jest za wybitne osiągnięcia naukowe, literackie lub zasługi dla społeczeństw i ludzkości. Laureaci nagrody są wybierani przez Zgromadzenie Noblowskie Instytutu Karolinska (Karolinska Institutet), w skład którego wchodzi 50 profesorów tej instytucji. 

Tegoroczna Nagroda Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny przyznana została za badania dotyczące gospodarki tlenowej w komórkach. - Tlen jest wszędzie wokół nas, i my go nie doceniamy. A tlen oznacza życie. Tegoroczna Nagroda Nobla jest więc za to, że odkryto mechanizm, w którym nasze komórki przełączają się z warunków niskich stężeń tlenu na warunki wysokich stężeń tlenu - tłumaczył prof. Marcin Ufnal z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Jak podkreślał, laureaci nagrody "pokazują nam, w jaki sposób komórka przełącza całą swoją maszynerię". - To bardzo ważne, bo bez tego nie bylibyśmy w stanie prawidłowo funkcjonować w niektórych warunkach, m.in. wysoko w górach. Podobnie jest u osób chorych, z upośledzonym ukrwieniem tkanek i dostępem tlenu, u których zmienia się gospodarka tlenowa - tłumaczył ekspert. Opowiadał również m.in. o tym, jak działają pod względem gospodarki tlenowej organizmy sportowców.

Patryk Kuniszewicz i prof. Marcin Ufnal

Do 2015 roku 211 osobom przyznano 107 Nagród Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny. W 2016 nagrodę otrzymał Japończyk Yoshinori Ohsumi związany z Tokijskim Instytutem Technologicznym, rok później laureatami zostali Jeffrey C. Hall, Michael Rosbash i Michael W. Young, za wyjaśnienie mechanizmu molekularnego kontroli rytmu dobowego. W ubiegłym roku nagrodą wyróżniono James P. Allison oraz Tasuku Honjo. Naukowcy zostali docenieni za opracowanie terapii przeciwnowotworowych polegających na odblokowaniu działania układu immunologicznego tak, by atakował komórki nowotworowe.

Pierwszym nagrodzonym był w 1901 roku niemiecki naukowiec Emil Adolf von Behring, za pracę nad terapią surowicą, w szczególności jej stosowania w leczeniu błonicy, która otworzyła nową drogę w dziedzinie nauk medycznych. 

Nagrody Nobla przyznawane są od 1901 roku, a pierwszą z nich - Pokojową Nagrodę Nobla - otrzymał w murach Królewskiej Akademii medycznej Jean Henri Dunant, założyciel Czerwonego Krzyża i Frédéric Passy, francuski ekonomista i polityk. 

Laureaci Nagrody Nobla 2019 w dziedzinie medycyny

---

Kolejne specjalne wydania audycji "Stacja Nauka", która będzie nadawana z Centrum Współpracy i Dialogu Uniwersytetu Warszawskiego, już we wtorek, po godz. 12.05. eksperci tej uczelni i Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego wspólnie prześledzą i skomentują transmisję z gali. Patryk Kuniszewicz będzie na żywo przekazywał emocje i komentarze przedstawicieli świata nauki.

8 października nastąpi ogłoszenie nazwiska laureata Narody Nobla w dziedzinie fizyki, dzień później -  w dziedzinie chemii, a 10 października - w dziedzinie literatury, 11 - ogłoszony zostanie laureat Pokojowej Nagrody Nobla, a w poniedziałek, 14 października poznamy noblistę z ekonomii. 

***

Na audycję "Stacja nauka" zapraszamy codziennie, od poniedziałku do piątku, w godz. 12.05 - 13.00. Gospodarzem programu jest Patryk Kuniszewicz.

kd/pj

Nagrody Nobla w Czwórce. Tak brzmią emocje w świecie nauki

Laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki wybiera Królewska Szwedzka Akademia Nauk spośród kandydatów rekomendowanych przez działający przy akademii Komitet Noblowski w dziedzinie fizyki. 

Od 1901 roku laureatami Nobla z fizyki zostało 210 osób (w tym jedynie trzy kobiety). W tej dziedzinie w jednym roku można wyróżnić do trzech osób, między które dzielona jest nagroda finansowa. 

James Peebles laureat Nobla w dziedzinie fizyki fot. Dominik Góral/polskieradio.pl/PAP

- W tym roku wiele osób typowało fizykę kwantową do nagrody, ale Komitet Noblowski chodzi swoimi drogami, w związku z tym postanowił uhonorować Jamesa Peebles. Ma on dziś 85 lat jest absolutnie osobą wiodącą, przez ostanie 40-50 lat, w kosmologii - podkreśla profesor Krzysztof Meissner. - Przewidział bardzo wiele rzeczy. Opisał produkcję pierwiastków we wczesnym wszechświecie, promieniowanie tła, ciemną materię, ciemną energię. On wniósł do tych wszystkich odkryć swój wkład. Napisał trzy bardzo podstawowe książki, które to opisywały. To wielka postać kosmologii, wiec zupełnie mnie nie dziwi, że za swoje całe życie, które poświecił opisowi wczesnego wszechświata dostał nagrodę Nobla - dodaje.

Profesor Krzysztof Meissner fot. Patryk Kuniszewicz/Czwórka

Profesor Meissner wyraża natomiast pewne wątpliwości dotyczące nagrody dla Michela Mayor i Didier Queloz. - Ich odkrycie wpisuje się w ciąg trzech odkryć: pierwsza egzoplaneta w ogóle, wokół obcej gwiazdy; planeta wokół gwiazdy podobnej do Słońca, ale nie podobna do Ziemi, a potem planeta podobna do Ziemi, wokół gwiazdy podobnej do Słońca. Do Szwajcarów należy środkowe odkrycie, dwa skrajne zaś to odkrycia Polaków - wyjaśnia naukowiec. - Jestem nieco zdziwiony tym wyborem. 

Michel Mayor i Didier Queloz - laureaci Nobla w dziedzinie fizyki fot. Dominik Góral/polskieradio.pl/PAP

William G. Kaelin Jr, Sir Peter J. Ratcliffe i Gregg L. Semenza - laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny

Nagrody Nobla przyznawane są od 1901 roku, a pierwszą z nich - Pokojową Nagrodę Nobla - otrzymał w murach Królewskiej Akademii medycznej Jean Henri Dunant, założyciel Czerwonego Krzyża i Frédéric Passy, francuski ekonomista i polityk. 

Laureaci Nagrody Nobla 2019 w dziedzinie fizyki fot. Patryk Kuniszewicz/Czwórka

Zapraszamy do słuchania "Stacji Nauka", która została zrealizowana we współpracy z Centrum Współpracy i Dialogu Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie Patryk Kuniszewicz na żywo przekazywał emocje i komentarze na temat tego wyróżnienia. 

---

Kolejne specjalne wydania audycji "Stacja Nauka", która będzie nadawana z Centrum Współpracy i Dialogu Uniwersytetu Warszawskiego, już w środę, po godz. 12.05. eksperci tej uczelni i Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego wspólnie prześledzą i skomentują transmisję z gali. Patryk Kuniszewicz będzie na żywo przekazywał emocje i komentarze przedstawicieli świata nauki.

9 października nastąpi ogłoszenie nazwiska laureata Narody Nobla w dziedzinie chemii, a 10 października - w dziedzinie literatury, 11 - ogłoszony zostanie laureat Pokojowej Nagrody Nobla, a w poniedziałek, 14 października poznamy noblistę z ekonomii. 

***

Na audycję "Stacja nauka" zapraszamy codziennie, od poniedziałku do piątku, w godz. 12.05 - 13.00. Gospodarzem programu jest Patryk Kuniszewicz.

pj

- Całe zamieszanie z literacką nagrodą Nobla w 2018 roku poprzedziły przykre wydarzenia. Na fali akcji #metoo okazało się, że mąż jednej z członkiń Komitety Noblowskiego został oskarżony przez kilkanaście kobiet o molestowanie seksualne i gwałt. Za te czyny został nawet skazany - mówi Kinga Michalska. - Okazało się też, że ta sama osoba oskarżona jest o przecieki, czyli wypuszczanie do mediów kontrolowanych informacji o laureatach nagród Nobla. To dało początek przyglądania się Komitetowi jako instytucji. 

Członkowie Akademii wybierani są dożywotnio. Po skandalu opisywanym przez Kingę Michalską niektórzy z jej członków domagali się rezygnacji kolegów związanych z tą przykrą sytuacją. Część zdecydowała się odejść w związku z pogłoskami o molestowaniu.   

Kinga Michalska podkreśla jednak, że skandali w dziejach literackiego Nobla nie brakuje. Już sama decyzja o przyznaniu pierwszej nagrody w 1901 roku francuskiemu pisarzowi Sullyemu Prudhomme, dziś może być uznana za kontrowersyjną. 50 lat po ogłoszeniu tego laureata zostały ujawnione dokumenty z tajnych obrad. Wiemy, że w tym samym czasie rozpatrywano również kandydaturę Lwa Tołstoja, która dziś wydaje się dużo bardziej uzasadnioną. 

- Bywało też tak, że Nobla dostawali członkowie Akademii - co jest dwuznaczne moralne, choć nigdy nie można było głosować na siebie - podkreśla gość Kasi Dydo. 

Do tej pory literackiego Nobla przyznano 114 autorom, w tym gronie jest jedynie 14 kobiet. A jakie szanse na Nobla w tym roku ma Olga Tokarczuk? Czy wciąż w zakładach bukmacherskich liczą się nazwiska Adama Zagajewskiego czy Milana Kundery? O tym m.in. w rozmowie ze studia Czwórki. 

***

Tytuł audycji: Stacja Kultura

Prowadzi: Kasia Dydo

Goście: Kinga Michalska

Data emisji: 8.10.2019

Godzina emisji: 11.39

pj