Zwyczaje i tradycje Poniedziałku Wielkanocnego

Posłuchaj

17.04.17 Lany poniedziałek na Kurpiach

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Drugi dzień świąt nieodłącznie kojarzy się z lanym poniedziałkiem. Polewanie wodą symbolizuje oczyszczenie i radość z wiosny. Dawniej w lany poniedziałek oblewano głównie dziewczęta stanu wolnego - robili to najczęściej ich zalotnicy na znak zainteresowania i skrywanej miłości.

Zwyczaj polewania nawiązuje do dawnych praktyk pogańskich, łączących się z symbolicznym budzeniem się przyrody do życia i corocznie odnawialnej zdolności ziemi do rodzenia. We wsiach południowej Polski do dziś można spotkać zwyczaj kropienia przez gospodarzy wodą święconą pól w poniedziałkowy ranek.

Jeszcze w XV wieku dyngus i śmigus były dwoma odrębnymi zwyczajami. "Dyngus", a właściwie "dyngusowanie" oznaczało wymuszanie - pod groźbą polania wodą - datków, najczęściej w postaci jajek. Słowo "śmigus" odnosiło się do oblewania wodą oraz uderzania, smagania rózgą, gałązką lub palmą.

W niektórych regionach Polski, na przykład na Pomorzu, polewanie wodą rozpowszechniło się dopiero po 1920 roku. W niektórych częściach kraju, jak w Cieszyńskiem, łączono zwyczaje - oblewano wodą, a potem suszono lekkimi uderzeniami witek. Wodą polewano głównie młode dziewczęta. Ta panna, której nie oblano, bądź nie wychłostano, czuła się obrażona i zaniepokojona, gdyż oznaczało to brak zainteresowania ze strony miejscowych kawalerów. Jednym z  regionów, w którym ten zwyczaj jest wyjątkowo bogaty są Kurpie.

– Przyjść i namoczyć dziewczęta to byłoby za łatwo. Grupy przygotowują się – śpiewają piosenki, a  w czasie oblewku wygłaszają oracje i chcą przypodobać się pannom i rodzicom, żeby ich przyjęto w domu i dano wykup. Oblanie to magiczny sposób na zrzucenie czarów z domownika. Mówi się przy nim zaklęcia – opowiadał Witold Kuczyński, znawca folkloru.

Z Poniedziałkiem Wielkanocnym są związane także inne obyczaje. W niektórych rejonach Polski w drugi dzień świąt sąsiedzi robili sobie psikusy, takie jak chowanie sprzętów domowych czy narzędzi rolniczych. Zwyczajem zachowanym do dziś w niektórych miejscowościach na Górnym Śląsku, między innymi w Pietrowicach Wielkich koło Raciborza jest procesja konna, objazd pól i uroczysta parada koni. Z kolei w okolicach Limanowej na południu kraju w Poniedziałek Wielkanocny o świcie pojawiają się dziady śmigustne, maszkary grające na blaszanym rożku i proszące o datki. W Krakowie do dziś zachował się Emaus, odpust przy klasztorze Norbertanek na Salwatorze. Wziął on nazwę od miasta Emaus, do którego podążali uczniowie Jezusa, i w pobliżu którego spotkali Zmartwychwstałego. 

Poniedziałek Wielkanocny zgoła odmiennie jest obchodzony we Włoszech. Włosi nie kultywują tradycji śmigusa-dyngusa, a spędzają ten dzień w gronie znajomych.

– W Poniedziałek Wielkanocny Włosi gremialnie jadą w zielone na pikniki i wspólne spotkania. 10 milionów Włochów jest więc dzisiaj w drodze i wyjeżdża do znajomych czy przyjaciół, a więc co szósty Włoch. To przez Wielki Tydzień przetaczają się przez całe Włochy procesje i odprawiane są misteria męki pańskiej, a w poniedziałek Włosi robią sobie święto prywatne – mówił Piotr Kowalczuk, korespondent Polskiego Radia w Rzymie.

Polskie Radio 24/dds/IAR

____________________

Data emisji: 17.04.2017

Godzina emisji: 07:08