Stanisław Kasznica - ostatni komendant Narodowych Sił Zbrojnych
2023-07-23, 19:10
25 lipca 1908 r. we Lwowie w rodzinie prawniczej urodził się Stanisław Kasznica, ostatni komendant Narodowych Sił Zbrojnych. Jego życie zakończył 12 maja 1948 r. kat Mokotowa - ubek Piotr Śmietański, a szczątki odnalazł na "Łączce" Powązek Wojskowych w 2012 r. IPN. Kim był ten, którego udało się zidentyfikować? To postać wciąż mało znana.
W cotygodniowej audycji "Historyczne Wydarzenie Tygodnia" Tadeusz Płużański rozmawia z dr Rafałem Sierchułą, historykiem IPN z Poznania.
W czasie studiów prawniczych na Uniwersytecie Poznańskim Stanisław Kasznica został członkiem i jednym z liderów Młodzieży Wszechpolskiej. Należał również do studenckiej organizacji samorządowej "Bratnia Pomoc", Korporacji Akademickiej "Helonia" (której prezesem został w 1938 roku), a także do Poznańskiego Aeroklubu Akademickiego. Od 1934 roku należał do Obozu Narodowo-Radykalnego. Ponieważ partia została zdelegalizowana, należał do tajnej, wielostopniowej struktury kierowniczej o nazwie Organizacja Polska. Służbę wojskową odbył w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim, w stopniu porucznika rezerwy służył w 7. Wielkopolskim Dywizjonie Artylerii Konnej (DAK) w Poznaniu. Do wybuchu wojny pracował w kancelarii adwokata Ignacego Weinfelda w Warszawie i jako radca prawny w Gnieźnie.
W wojnie obronnej 1939 roku dowodził plutonem baterii w 7. Dywizji Artylerii Konnej podporządkowanej Wielkopolskiej Brygadzie Kawalerii w składzie Armii "Poznań". Walczył w bitwie nad Bzurą, pod Laskami i Sierakowem, bronił Warszawy. Za męstwo został odznaczony Krzyżem Orderu Virtuti Militari V klasy i awansowany na porucznika. Po klęsce wrześniowej skupił się na działalności niepodległościowej w Tajnej Organizacji Wojskowej. W 1942 roku uczestniczył w powołaniu nowej organizacji wojskowej - Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ). Ich zadaniem była walka zarówno z Niemcami, jak i Sowietami, zwalczanie wpływów komunistów, a także powstanie po wojnie Polski jako kraju narodowo-katolickiego.
Kasznica był jednym z tych, którzy nie uznali scalenia z Armią Krajową. W lipcu 1944 roku został szefem Oddziału I Komendy Głównej NSZ. Mimo iż był przeciwnikiem wybuchu powstania warszawskiego, walczył na Ochocie. Po upadku powstania prowadził działalność antykomunistyczną: wojskową, wywiadowczą, polityczną i wśród młodzieży. W sierpniu 1945 roku został p.o. komendantem głównym NSZ - po wyjeździe na Zachód komendanta głównego NSZ mjr. Zygmunta Broniewskiego ps. "Bogucki". Na przełomie 1945 i 1946 roku wraz z częścią ocalałej kadry wstąpił do Narodowego Zjednoczenia Wojskowego.
Był jednym z najbardziej poszukiwanych przez UB i NKWD Żołnierzy Wyklętych, a raportów na temat jego ścigania domagał się ludowy komisarz spraw wewnętrznych ZSRR Ławrientij Beria. Za ujęcie Kasznicy wyznaczono wysoką nagrodę. Ostatni komendant NSZ ostatecznie wpadł w ręce komunistów 15 lutego 1947 roku w Zakopanem, gdzie przebywał wraz z rodziną. Brutalne śledztwo w areszcie przy ul. Rakowieckiej w Warszawie trwało prawie rok. Podczas procesu komuniści przedstawili go jako przestępcę, szpiega i co było bodaj najbardziej perfidne: niemieckiego kolaboranta. 2 marca 1948 roku skazali go na czterokrotną karę śmierci.
Więcej w nagraniu.
Posłuchaj
***
Audycja: "Historyczne wydarzenie tygodnia"
Prowadził: Tadeusz Płużański
Gość: dr Rafał Sierchuła
Data emisji: 23.07.2023
Godzina: 11.06
PR24