Historia

Bitwa Warszawska. Tak powstawał rozkaz, który przyniósł zwycięstwo

Ostatnia aktualizacja: 12.08.2023 06:00
103 lata temu rozpoczęła się koncentracja Wojska Polskiego przed decydującą bitwą. Figury na dziejowej szachownicy rozstawiono według założeń opracowanych na początku lipca, a ruchy nadał im rozkaz, który powstał w nocy z 6 na 7 sierpnia.
Polscy żołnierze w tyralierze podczas Bitwy Warszawskiej.
Polscy żołnierze w tyralierze podczas Bitwy Warszawskiej.Foto: Wikimedia Commons/dp

Niedługo potem, 12 sierpnia, rozpoczęła się wielka partia szachów, od której zależeć miały losy Polski i Europy. 

Analogia szachowa nie jest przypadkowa. Sam Piłsudski używał takiego porównania w swojej książce "Rok 1920". Pobicie Konarmii Siemiona Budionnego pod Beresteczkiem i Brodami umożliwiło realizację planowanej przez Piłsudskiego od połowy lipca operacji odrzucenia wojsk Frontu Zachodniego gen. Michaiła Tuchaczewskiego przy pomocy głębokiego uderzenia z flanki.

Budionny 1200.png
Bitwa Warszawska zaczęła się pod Beresteczkiem i Brodami

Pierwotnie plan – sformułowany w rozkazie Naczelnego Wodza nr 7433/III z dnia 9 lipca - zakładał uderzenie na Armię Czerwoną nad Bugiem, z rejonu Brześcia, jednak upadek twierdzy na początku sierpnia zmusił sztab Naczelnego Wodza do przesunięcia tego założenia na linię Wisły, pod Warszawę.

Tak redagowano plan bitwy

Na tych założeniach opierał się doprecyzowany przez szefa sztabu, gen. Tadeusza Rozwadowskiego, rozkaz operacyjny nr 8358/III. Sformułowanie rozkazu było owocem burzliwej debaty w sztabie, która zakończyła się w nocy z 6 na 7 sierpnia.

- Późnym wieczorem wrócił z konferencji w Belwederze płk Tadeusz Piskor, szef Oddziału Operacyjnego Sztabu Generalnego, i przyniósł szkic ugrupowania i kierunków oraz notatki co do myśli przewodniej i wytycznych wykonawczych. Natychmiast przystąpiliśmy do redakcji rozkazu. Płk Piskor położył się zmęczony na kanapie w moim gabinecie i zaczęliśmy formułowanie rozkazu. Po przekazaniu mi zasadniczych myśli, pozostawił mi wykończenie szczegółowej redakcji. Praca była wykonana na koszulce, w ołówku, i tak została oddana Rozwadowskiemu – wspominał Bronisław Regulski, oficer sztabowy, na antenie Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. - Gdy otrzymałem później koncept ołówkowy do przepisania na maszynie, widziałem na nim parafę marszałka Piłsudskiego, gen. Rozwadowskiego i płk. Piskora. Była na nim naturalnie także moja parafa, jako kierownika sekcji odpowiedzialnego za redakcję rozkazu.

Posłuchaj
01:34 Redagowanie planu bitwy.mp3 - Dokument ten, opracowany na podstawie decyzji marszałka Piłsudskiego przez nasz sztab generalny pod szefostwem gen. Rozwadowskiego stał się podstawą Bitwy Warszawskiej - wspominał Bronisław Regulski. (RWE, brak daty)

Polacy postanowili poinformować o założeniach planu przewodniczącego wojskowej części Misji Międzysojuszniczej, doświadczonego weterana Wielkiej Wojny, Maxime'a Weyganda.

- 7 sierpnia rano udałem się na polecenie płk. Piskora do gen. Weyganda, który również urzędował w Pałacu Saskim w sztabie, z poleceniem przekazania generałowi do wiadomości i – naturalnie – przetłumaczenia mu na język francuski rozkazu do przegrupowania. Generał przyjął do zrozumienia ten rozkaz bez zastrzeżeń, zwrócił jedynie uwagę na konieczność mocnego trzymania Wieprza z przedmościami – wspominał Regulski.

Jak pierwotnie wyglądała francuska propozycja rozegrania Bitwy Warszawskiej? Dowiesz się tego z serwisu www.bitwa1920.gov.pl [Kliknij obrazek poniżej] 

src=" //static.prsa.pl/18c6af74-3478-4b75-bc41-37b63c3bea80.file"

W szachy z losem

Zasadnicza myśl planu opierała się na podziale obrony na trzy fronty: Południowy otrzymał zadanie bierne – osłaniania całej operacji i powstrzymywania sił sowieckiego Frontu Południowo-Zachodniego, Front Północny – pod dowództwem gen. Józefa Hallera – miał odpierać główne natarcie bolszewików na Warszawę, wieńczące zadanie ataku na flankę nieprzyjaciela i odcięcie go od własnego zaopatrzenia miał wykonać Front Środkowy.

Cała ta misterna kombinacja mogła zostać przekreślona przez fakt, że 10 sierpnia rozkaz wpadł w ręce wroga. Na szczęście dla Polski i świata, Tuchaczewski nie uwierzył, że jest on prawdziwy - podejrzewał podrzucenie fałszywki w celu zmylenia przeciwnika. Piłsudski wiedział o tym dzięki danym dostarczanym przez radiowywiad. Plan został w jeszcze ściślejszej tajemnicy zmodyfikowany - V Armia gen. Władysława Sikorskiego otrzymała zadanie ofensywy nad Wkrą, co miało oddalić zagrożenie otoczenia Warszawy od zachodu. Rozkaz spisany ręką gen. Tadeusza Rozwadowskiego opatrzono fikcyjnym numerem 10 000.

bm

Czytaj także

14 lutego 1919. Wybuch wojny polsko-bolszewickiej

Ostatnia aktualizacja: 14.02.2024 06:00
Podpisanie rozejmu w Compiegne po I wojnie światowej nie oznaczało pokoju w Europie. Niebawem Stary Kontynent mogła zalać fala bolszewizmu, która jednak opór znalazła już w Polsce.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Władysław Sikorski. Patriota i mąż stanu

Ostatnia aktualizacja: 20.05.2021 06:00
- Jestem człowiekiem, który jeśli mówi "tak", to jest tak, jeśli mówi "nie", to jest nie, a jeśli nie mówię nic, to albo nie mogę, albo nie chcę powiedzieć prawdy - tak mówił o sobie gen. Władysław Sikorski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Prof. Janusz Odziemkowski: po przegranej w Bitwie Warszawskiej bylibyśmy pewnie rosyjską republiką

Ostatnia aktualizacja: 15.08.2019 10:00
- W 1920 roku pogoniliśmy bolszewika nad Wisłą, a potem dobiliśmy nad Niemnem i w Galicji - powiedział w Polskim Radiu 24 prof. Janusz Odziemkowski, historyk z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego. O Bitwie Warszawskiej 1920 roku i wielkiej solidarności narodu polskiego mówił także historyk Piotr Dmitrowicz.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wstrząsająca relacja o upadku Brześcia. 103 lata temu bolszewicy zajęli ostatni ważny punkt oporu przed Warszawą

Ostatnia aktualizacja: 02.08.2023 05:54
W nocy z 1 na 2 sierpnia 1920 roku upadła twierdza w Brześciu nad Bugiem. Tym samym nie pozostała już żadna przeszkoda na drodze Armii Czerwonej do stolicy Polski. Losy Rzeczpospolitej i Europy miały rozstrzygnąć się pod Warszawą.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bitwa Warszawska zaczęła się pod Beresteczkiem i Brodami

Ostatnia aktualizacja: 03.08.2023 05:52
103 lat temu Wojsko Polskie zatrzymało pochód Armii Konnej Siemiona Budionnego w bitwie pod Beresteczkiem i Brodami. Powstrzymanie Konarmii było warunkiem powodzenia planu kontruderzenia znad Wieprza.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bitwa Warszawska i jej znaczenie – debata historyczna online

Ostatnia aktualizacja: 04.08.2020 20:30
Jaki był przebieg Bitwy Warszawskiej? Kto stał za sukcesem polskich działań? Jakie znaczenie miała i wciąż ma to starcie dla historii Polski i Europy? Na te pytania – jak i wiele innych – odpowiadali historycy w trakcie debaty.
rozwiń zwiń