Polskie porty na fali. Program rozwoju ma umocnić ich dominację na Bałtyku

Posłuchaj

O rządowym "Programie rozwoju polskich portów morskich do 2030 roku" - była mowa w radiowej Jedynce w audycji przygotowanej przez Tomasza Matusiaka.

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Celem Programu jest umocnienie polskich portów morskich jako liderów wśród portów basenu Morza Bałtyckiego, pełniących rolę kluczowych węzłów globalnych łańcuchów dostaw dla Europy Środkowo-Wschodniej, oraz zwiększenie ich udziału w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju.

Rekordowe przeładunki i wpływy do budżetu 

Jak podkreślono argumentując potrzebę przyjęcia Programu - porty stanowią ważne ogniwa międzynarodowych łańcuchów logistycznych, uczestniczą w wymianie gospodarczej i tworzą swoiste bieguny rozwoju - nie tylko lokalnego, bądź regionalnego, lecz także krajowego.

Nie ulega wątpliwości - zaznaczono - że należy zabiegać o ich rozwój. Duże znaczenie portów podkreśla, jak czytamy w Dokumencie, m.in. wysokość należności budżetowych z tytułu cel, podatków i akcyzy - naliczanych w oddziałach celnych funkcjonujących na ich terenie. Zgodnie z danymi Krajowej Administracji Skarbowej, w 2018 roku było to 40,6 mld złotych.

Realizacja programu - czytamy - przyczyni się do zapewnienia sprawnego funkcjonowania i rozwoju portów morskich, a także wykorzystania w pełni potencjału, jakim one dysponują.

Dla uszczegółowienia a zarazem wsparcia dla realizacji celu głównego Programu, sformułowano cele, które mają charakter zarówno gospodarczy, jak i pozagospodarczy:

1) Dostosowanie oferty usługowej portów morskich do zmieniających się potrzeb rynkowych oraz 2) Stworzenie bezpiecznego oraz przyjaznego dla środowiska systemu portowego.

Celom szczegółowym przypisano wynikające z nich priorytety o charakterze inwestycyjnym, do których należą rozwój infrastruktury portowej oraz infrastruktury zapewniającej dostęp do portów od strony morza oraz jej dostosowanie do zmieniającej się struktury ładunkowej i rozwój pozostałych funkcji gospodarczych.

Główne priorytety nowych inwestycji w porty

- Priorytet 2: Integracja portów z innymi uczestnikami łańcuchów transportowych poprzez rozwój infrastruktury dostępu do portów morskich od strony lądu.

- Priorytet 3: Digitalizacja polskich portów morskich.

- Priorytet 4: Zapewnienie bezpieczeństwa uczestników ruchu portowego.

- Priorytet 5: Uwzględnianie w działalności portowej przepisów i standardów środowiskowych.

Porty a potrzeby rynku

Jak mówił w radiowej Jedynce Michał Kania - rzecznik ministerstwa Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej - celem "Programu rozwoju polskich portów morskich do roku 2030" - jest dostosowanie oferty usługowej portów morskich do zmieniających się potrzeb rynkowych.

- Elementem tej strategii jest przyjęta w sierpniu przez Sejm tzw. specustawa portowa, która zawiera rozwiązania przyspieszające budowę portów zewnętrznych w Polsce - dodał.

Jak zauważył w rozmowie z reportere Jedynki Dominik Sipiński z Polityki Insight - polskie porty morskie są w bardzo dobrej kondycji i gwałtownie zwiększają przeładunki. Dodał, że transport morski jest ważnym źródłem dochodu polskiego budżetu.

Największą inwestycją, która powstanie w oparciu o specustawę, będzie Port Centralny w Gdańsku. Koszt budowy może sięgnąć 12 mld zł. Port Zewnętrzny w Gdyni ma kosztować 4-5 mld zł, a koszt  terminalu kontenerowego w Świnoujściu to 2-2,5 mld zł.

Resort gospodarki morskiej podkreśla, że bez nowej ustawy proces przygotowania inwestycji w Gdańsku, Gdyni i Świnoujściu wyniósłby około 7 lat, dzięki nowym przepisom skróci się do 3-4 lat.

Gospodarcze znaczenie portów morskich

Polska posiada cztery porty morskie o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej. Są to Gdańsk, Gdynia, Szczecin i Świnoujście. Źródłem ich finansowania inwestycji portowych są środki z Unii Europejskiej, budżetu państwa oraz środki własne podmiotów zarządzających portami. Największe porty UE to Rotterdam, Hamburg i Antwerpia.

Porty morskie mają bardzo duże znaczenie gospodarcze. W 23 spośród 28 państw członkowskich UE znajduje się ponad 1,2 tys. komercyjnych portów morskich, które odpowiadają za mniej więcej trzech czwartych handlu towarowego między Unią a państwami nieczłonkowskimi oraz ponad jedną trzecią transportu towarowego w obrębie Unii Europejskiej.

Większość organów portowych w Europie jest własnością publiczną, ale operacje portowe są prowadzone przez prywatne firmy utrzymujące własną infrastrukturę.

Unia wspiera finansowanie portów

Inwestycje w infrastrukturę portową są współfinansowane z budżetu unijnego m.in. poprzez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego oraz Fundusz Spójności. Brak jest jednak pełnych, łącznych danych na temat publicznych oraz prywatnych inwestycji w porty w krajach UE. które nie są współfinansowane przez UE. W wielu przypadkach organy unijne stwierdziły zakłócenia konkurencji poprzez pomoc państwa dla portów.

Brak jest jednak jasności w odniesieniu do publicznego finansowania portowej infrastruktury. Coroczne monitorowanie pomocy państwa przez Komisję Europejską obejmuje porty tylko częściowo, ponieważ ogranicza się ono do programów pomocowych a niewiele postępowań wyjaśniających, opartych jest na dokumentacji, dotyczących finansowania publicznego infrastruktury portowej.

Brakowało wczesniej także wytycznych dotyczących pomocy państwa odnoszących się do inwestycji w porty. Sprawia to, ze kraje członkowskie dysponują dużą swobodą kształtowania polityki portowej.

Pomoc publiczna dla portów - są niejasności

Pomoc publiczna dla portów morskich nie była dotąd uregulowana w żadnym akcie prawnym o charakterze wiążącym, wydanym przez instytucje Unii Europejskiej.

Nie powstał też żaden dokument, który kompleksowo omawiałby tę tematykę a jedynie ogólnie, że inwestycji w infrastrukturę zazwyczaj nie traktuje się jako pomocy publicznej w rozumieniu art. 87 ust. 1 Traktatu, o ile państwo gwarantuje wszystkim zainteresowanym przewoźnikom swobodny i równy dostęp do danej infrastruktury.

W 2017 roku przyjęto w UE rozwiązanie, że kraje unijne nie muszą zgłaszać Komisji Europejskiej do zatwierdzenia pomocy publicznej na rzecz np. mniejszych portów morskich.

Komisja Europejska przygląda się obecnie tylko większym sprawom dotyczącym wsparcia państwa dla portów, w których występuje wyższa kwota pomocy.

MGMiŻŚ, europa.eu, ec.europa.eu, PolskieRadio 24, akg