Wojny oligarchów, likwidacja przemysłu, masowe bezrobocie. Rozkład ukraińskiej gospodarki trwa od upadku ZSRR

Zgodnie z opracowaniem dr. hab. Zbigniewa Wiktora, emerytowanego profesora Uniwersytetu Wrocławskiego, Ukraina w czasach radzieckich należała do najbardziej rozwiniętych pod względem przemysłowym regionów d. ZSRR. Dotyczyło to tradycyjnie wschodniej Ukrainy, gdzie już w czasach caratu rozwinęło się górnictwo węgla kamiennego, hutnictwo i powstały zaczątki przemysłu maszynowego, bardzo rozwijającego się w czasie kolejnych pięciolatek wraz z nowymi gałęziami przemysłu.

Jednocześnie po drugiej wojnie światowej, poza Donbasem, rozwinęły się inne regiony i miasta przemysłowe, szczególnie: Kijów, Charków, Dniepropietrowsk, Zaporoże, Odessa, a na zachodniej Ukrainie - Lwów.

Rozkład przemysłu

Po 1991 r. nastąpiły daleko idące i negatywne zmiany w potencjale przemysłowym Ukrainy. Upadały nie tylko liczne wielkie i średnie zakłady pracy, ale wręcz całe gałęzie przemysłu. Proces ten, który w dalszym ciągu trwa z mniejszym nasileniem, można nazwać deindustrializacją, którą dotknięte zostały także Rosja, choć nie w tak dużym stopniu, i inne kraje Europy Środkowo-Wschodniej.

Z danych wynika, że nastąpił olbrzymi upadek wielkich gałęzi przemysłowych, w tym górnictwa, nie tylko węgla kamiennego, także ropy naftowej i gazu, rud żelaza, manganu i innych kopalin, co zasadniczo obniżyło wielkość produkcji energii elektrycznej, będącej głównym wskaźnikiem industrializacji kraju. Upadło także budownictwo mieszkaniowe, najlepszym wskaźnikiem jest tu trzyipółkrotny spadek produkcji cementu i czterokrotny spadek produkcji cegły budowlanej.

Załamaniu uległy rodzaje przemysłu produkujące na rzecz rolnictwa, w tym nawozy sztuczne - więcej niż o 50 proc., prawie całkowicie zanikła produkcja traktorów i maszyn rolniczych, co musiało rzutować na radykalny spadek produkcji cukru, mąki, tkanin bawełnianych i wełnianych. Nieznaczny wzrost odnotowano w produkcji oleju roślinnego. Z danych tych wynika olbrzymi upadek gospodarczy Ukrainy od czasu antysocjalistycznego przewrotu i wprowadzenia na Ukrainie rządów burżuazyjnych. Na uwagę zasługuje fakt, że w tym czasie zaczęły się rozwijać nowe zawody, głównie w sferze usług, w handlu, elektronice, telekomunikacji, bankowości, reklamie, usługach ochroniarskich. Jednocześnie rosło bezrobocie, masowe stały się wyjazdy, szczególnie młodego pokolenia, za pracą i chlebem za granicę, tak do Rosji, jak i na Zachód.

Stan gospodarki Ukrainy w latach 2010-2015

W ostatnich latach znacznie pogorszyły się warunki wewnętrzne i zewnętrzne wpływające na trendy i kondycję gospodarczą Ukrainy. Od 2008 r. świat ogarnięty został kryzysem finansowo-gospodarczym, który dotknął wymiernie także Ukrainę. Spadły obroty handlu zagranicznego, nastąpił znaczący odpływ ludności do innych krajów, w tym siły roboczej do Rosji.

Życie polityczne uległo dalszemu zaostrzeniu ze względu na ostrą rywalizację między grupami oligarchów prozachodnich, głównie proamerykańskich, na czele których stał prezydent W. Juszczenko, a oligarchami wschodnimi na czele z W. Janukowyczem, orientującymi się na Rosję. Między tymi obozami znajdowały się inne ugrupowania polityczne, takie jak: Ojczyzna (Batkivszczina) J. Timoszenko (BJuTi), Socjaliści Litwina i Komunistyczna Partia Ukrainy (P. Symonienko). Spory te zakończyły się zwycięstwem wyborczym W. Janukowycza, który wygrał wybory prezydenckie i skierował Ukrainę na tory bliższej współpracy z Rosją.

Ten kierunek polityki przyniósł zwycięstwo w wyborach parlamentarnych Partii Regionów, powstał rząd Azarowa, ściśle współpracujący z obozem prezydenckim. Siły prozachodnie nie złożyły jednak broni. Kością niezgody stały się relacje Ukrainy z Unią Europejską, wynegocjowany został nawet traktat o stowarzyszeniu Ukrainy z UE, który jednak pod koniec 2013 r. został odrzucony przez prezydenta W. Janukowycza.

Majdan

W tej sytuacji dobrze zorganizowane siły prozachodnie postanowiły rozstrzygnąć spór i wyprowadziły swych zwolenników na ulice Kijowa i innych miast. Do lutego 2014 r. trwała na Ukrainie nasilająca się walka polityczna, przybierająca, w szczególności na kijowskim Majdanie, cechy zbrojnego powstania, które przy bierności armii, a częściowo także milicji i służby bezpieczeństwa, zakończyło się obaleniem legalnie wybranego prezydenta W. Janukowycza. Kijowski pucz był wszechstronnie przygotowany przez specsłużby USA, popierany przez polityków USA, Unii Europejskiej, w tym Polski, a także NATO. Był wyraźnym sygnałem, że kryzys na Ukrainie wkroczył w nową fazę.

"W 2015 r. poziom produkcji przemysłowej na Ukrainie zmniejszył się w porównaniu z analogicznym okresem w 2014 r. o 13,4 proc., a cała dynamika wskaźnikowa produkcji przemysłowej za lata 2010-2015 cechowała się bolesnym spadkiem. Największy spadek poziomu produkcji przemysłowej w 2015 r. w porównaniu z 2014 r. dotyczył artykułów RTV (o 71,1 proc.), pojazdów szynowych (o 59 proc.), urządzeń medycznych (o 53,6 proc.), środków transportu (o 52,6 proc.). Najmniejszy spadek dotyczył wyrobów jubilerskich i sztucznej biżuterii - 29,5 proc." - napisano w opracowaniu.

Czas wojny

Wojna na Ukrainie miała bardzo negatywny wpływ na gospodarkę Ukrainy. W wyniku rosyjskiej agresji wiele zakładów produkcyjnych zostało zniszczonych, łańcuchy dostaw zostały przerwane, a podaż dóbr i usług zmniejszyła się. W efekcie PKB Ukrainy spadł o 29,1 proc. w 2022 r. według szacunków ukraińskiego Ministerstwa Gospodarki i nawet o 35 proc. według Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Inflacja konsumencka przyspieszyła do 26,6 proc. r/r w grudniu 2022 r., a inflacja żywności wynosi około 35 proc. Wiele firm zmniejszyło swoją produkcję, a wydatki budżetowe na cele obronne wzrosły dziewięciokrotnie. Biznes na Ukrainie stoi w obliczu wielu wyzwań, takich jak przerwy w dostawach energii, wody i ciepła (blisko 80 proc. ankietowanych przedsiębiorstw), rosnące ceny surowców/materiałów/towarów (ponad 60 proc.), trudności logistyczne (ok. 35 proc.) i spadek popytu na towary i usługi (ok. 30 proc.). Wyzwania odbudowy będą ogromne: od budowy fizycznej infrastruktury, głównie energetycznej, po funkcjonowanie instytucji w obliczu potencjalnie znaczącego napływu środków pomocowych.

• Polskie firmy szukają partnerów w biznesie na Ukrainie. Zainteresowanie w wielu branżach

PolskieRadio24.pl/ IAR/ UW/ mib