"Rosnące ceny energii to zasługa Putina." Eksperci o źródłach europejskich problemów
2022-10-06, 08:30
"Głównym winowajcą rosnących cen energii w Europie jest Władimir Putin i jego polityka instrumentalnego wykorzystania energii jako broni" - stwierdzili eksperci Polskiego Instytutu Energii Elektrycznej. W kampanii informacyjnej odnieśli się do gospodarczo-politycznych uwarunkowań wysokich cen energii.
Autorzy raportu przypomnieli, że "wywołany przez Putina kryzys energetyczny trwa od 2021 roku. Został znacząco pogłębiony w lutym 2022, w efekcie wybuchu wojny na Ukrainie. Kryzys ma na celu destabilizację Zachodu, wywołanie chaosu, a ostatnio także zwrócenie opinii publicznej w krajach europejskich przeciwko Ukrainie."
Wskazali również, że winna sytuacji jest prorosyjska polityka Niemiec, a proces uzależniania się od rosyjskiego gazu w Niemczech zapoczątkowany został jeszcze w 1970 roku, kiedy wynegocjowano budowę pierwszego dużego gazociągu między Związkiem Sowieckim a RFN.
"Przez dekady Niemcy realizowały wobec Rosji politykę "Wandel Durch Handel", czyli wpływu politycznego realizowanego za pomocą relacji ekonomicznych. Tymczasem w 2020 roku, w zaledwie 50 lat po tym, jak podjęto decyzję o tłoczeniu błękitnego paliwa ze Związku Sowieckiego do Niemiec, Rosja odpowiadała już za ponad połowę dostaw gazu ziemnego i mniej więcej jedną trzecią ropy naftowej spalanej do ogrzewania domów, zasilania fabryk i napędzania pojazdów w całych Niemczech" - można przeczytać na stronie PIEE.
W 2011 roku otwarto łączący oba kraje rurociąg Nord Stream. Zaledwie trzy lata później Rosja napadła na Ukrainę i zaanektowała Krym. Pomimo tego naruszenia prawa międzynarodowego, w 2015 roku podpisano umowę o budowie Nord Stream 2 oraz o przejęciu przez Gazprom niemieckich magazynów gazu, przekazując kontrolę nad niemieckimi rezerwami energii w ręce obcego mocarstwa.
Nord Stream i strefy ekonomiczne na Bałtyku. Źródło: PAP Polityka klimatyczna UE
Autorzy raportu przypomnieli, że "nie tylko wojna i działania Moskwy wpływają na wzrost cen energii. Kolejnym czynnikiem jest polityka klimatyczna Unii Europejskiej i niektóre związane z nią regulacje.
Ustanowiony w 2005 r. system handlu emisjami EU ETS jest podstawą polityki UE w zakresie przeciwdziałania zmianom klimatycznym i jej kluczowym narzędziem do efektywnego kosztowo ograniczania emisji gazów cieplarnianych.
System EU ETS działa na zasadzie "pułapów i handlu". W jego ramach ustalany jest limit całkowitej ilości określonych gazów cieplarnianych, które mogą być emitowane przez podmioty objęte systemem. Pułap ten jest z czasem zmniejszany, aby całkowita emisja systematycznie spadała.
W ramach limitu regulowane podmioty kupują lub otrzymują uprawnienia do emisji, którymi w razie potrzeby mogą handlować między sobą. Limit całkowitej liczby dostępnych uprawnień sprawia, że mają one swoją wartość."
Koszty uprawnień do emisji CO2. Źródło: PAP Średnia cena certyfikatów EU ETS w 2022 r. wynosiła niecałe 84 EUR (395 PLN). Przy intensywności emisji związanej z wytwarzaniem energii elektrycznej w Polsce wynoszącej ponad 700 gCO₂ekw/kWh przekłada się to na koszt ok. 280 PLN/MWh. To 3-krotnie więcej niż średnia dla krajów UE-27, ponad 2-krotnie więcej niż dla Niemiec i aż 12-krotnie więcej niż dla Francji. Wysoki średni koszt uprawnień wynika z bardziej emisyjnej struktury produkcji energii elektrycznej w Polsce w porównaniu z innymi krajami UE (średnia intensywność emisji w UE-27 wynosi ok. 230 gCO₂ekw/kWh).
Kraje z najniższym wskaźnikiem intensywności emisji mają tym samym najniższy udział kosztów uprawnień do emisji w produkcji energii elektrycznej. W Szwecji, która charakteryzuje się najmniejszą intensywnością emisji wśród krajów UE (8,8 gCO₂ekw/kWh), udział paliw kopalnych w produkcji energii elektrycznej wynosił ok. 2 proc. Dominującymi źródłami energii elektrycznej są energia wodna (42 proc.) i jądrowa (31 proc.). Wśród krajów Europy Środkowo-Wschodniej najniższym współczynnikiem intensywności emisji charakteryzuje się Słowacja (101 gCO₂ekw/kWh), w której w strukturze produkcji energii elektrycznej największy udział miały w 2021 r. elektrownie jądrowe (53 proc.), i Łotwa (113 gCO₂ekw/kWh), w której dominują energia wodna (47 proc.) oraz gaz (39 proc.). (PIE)
Ograniczenie wzrostu cen
PIEE przypomniał, że polski rząd wprowadził programy, które są podobne do reakcji europejskich. Najważniejsze to:
- Tarcza antyinflacyjna – w ramach tarczy rząd wprowadził m.in. obniżki akcyzy na prąd, zwolnienie z akcyzy energii elektrycznej dla gospodarstw domowych, obniżki stawek akcyzy na niektóre paliwa silnikowe oraz stawek VAT na żywność czy gaz ziemny.
- Tarcza solidarnościowa – zamrożenie cen energii elektrycznej na poziomie z roku 2022 do zużycia 2000 kWh/rok lub 2600 kWh/rok (dla większych rodzin, osób potrzebujących większej opieki ze strony państwa).
- Dodatek węglowy – wsparcie w wysokości 3000 PLN na jedno palenisko opalane dużą pulą paliw stałych. Dodatek ten pokryje część kosztów. Obecnie za 1 tonę węgla na rynku detalicznym należy zapłacić około 3500 PLN. Przeciętne gospodarstwo w sezonie grzewczym zużywa około 2,5 tony węgla. Przed zawirowaniami na rynku tona węgla kosztowała 700-800 PLN.
Procedowana jest również reforma rynku bilansującego energii elektrycznej.
Jej głównymi założeniami są:
- zmiana rozporządzenia systemowego w zakresie sposobu wyznaczania maksymalnej ceny ofertowej dla dostaw energii na rynku bilansującym. Czasowe ograniczenie wysokości ceny energii elektrycznej oferowanej przez wytwórców do maksymalnie wysokości pokrycia kosztów zmiennych wytwarzania energii, z pominięciem kosztów stałych. Według wstępnych szacunków zaproponowane zmiany doprowadziłyby do spadku spotowej ceny hurtowej energii średnio o 24%.
- zniesienie obliga giełdowego, czyli obowiązku sprzedaży wytworzonej energii elektrycznej poprzez rynek giełdowy.
Projekt zakłada, że dzięki temu ceny energii na rynku hurtowym spadną.
Średnia cena energii elektrycznej na rynku dnia następnego (03.10.2022). Źródło: PKEE PolskieRadio24.pl/PIEE/PAP/mib/koz