Praca w upale. Sprawdź, co musi ci zapewnić szef i kiedy możesz wyjść

• Obowiązkowe zimne napoje (art. 232 Kodeksu pracy). Gdy temperatura w biurze przekracza 28°C (lub 25°C na zewnątrz), szef musi zapewnić Ci darmowe, zimne napoje przez całą zmianę. Nie może zastąpić tego obowiązku wypłatą ekwiwalentu pieniężnego
• Prawo do odmowy pracy to ostateczność (art. 210 Kodeksu pracy). Jeśli warunki stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla Twojego zdrowia lub życia (np. ryzyko udaru), możesz powstrzymać się od pracy, zachowując prawo do pełnego wynagrodzenia. Pamiętaj, by natychmiast poinformować o tym przełożonego
• Sprawdź swoją umowę (art. 304 Kodeksu pracy). Podstawowe zasady BHP, w tym obowiązek zapewnienia napojów, dotyczą także osób na umowach cywilnoprawnych. Jednak najsilniejsze uprawnienia, jak prawo do odmowy pracy (art. 210 k.p.), przysługują co do zasady tylko pracownikom na umowie o pracę

Wielu pracowników nie wie, że gdy temperatura przekracza określone progi, szef ma bezwzględne obowiązki. Ten przewodnik pokaże ci, czego możesz wymagać, kiedy masz prawo powiedzieć "dość" i jakie są Twoje prawa niezależnie od tego, czy masz umowę o pracę, zlecenie czy B2B. Warto mieć go pod ręką, gdy prognozy pogody wieszczą upały.

Praca w upale. Obowiązki pracodawcy

Podstawą wszystkich obowiązków Twojego szefa jest naczelna zasada, zapisana w art. 207 § 2 Kodeksu pracy. Mówi ona, że pracodawca jest zobowiązany chronić twoje zdrowie i życie poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. W czasie upałów przekłada się to na bardzo konkretne działania.

1. Zimne napoje: absolutna podstawa

To fundamentalne prawo, wynikające wprost z art. 232 Kodeksu pracy oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów. Pracodawca musi zapewnić ci nieodpłatne napoje.

Kiedy dokładnie?

REKLAMA

• Powyżej 25°C na otwartej przestrzeni
• Powyżej 28°C w pomieszczeniach, wliczając w to wszystkie biura

Ważne: Pracodawca nie może zastąpić tego obowiązku ekwiwalentem pieniężnym. Musi zapewnić stały i nieograniczony dostęp do zimnych napojów przez całą zmianę.

2. Posiłki profilaktyczne: energia w skrajnych warunkach

W najbardziej uciążliwych warunkach, prawo do napojów to nie wszystko. Niektórzy pracownicy mają również prawo do jednego gorącego posiłku profilaktycznego. Obowiązek ten powstaje, gdy spełnione są łącznie następujące warunki:

• Praca jest wykonywana w pomieszczeniach zamkniętych, w których ze względów technologicznych utrzymuje się stale temperatura powyżej 25°C
• Jest to praca fizyczna, która powoduje w ciągu zmiany efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal u mężczyzn i 1000 kcal u kobiet

3. Woda do celów higienicznych: prawo do orzeźwienia

Pracodawca musi zapewnić ci dostęp do bieżącej wody do celów higienicznych. Ale przy pracach szczególnie brudzących, wykonywanych w wysokiej temperaturze, ten obowiązek jest ściśle określony. Zgodnie z Rozporządzeniem ws. ogólnych przepisów BHP, pracodawca musi zapewnić co najmniej 90 litrów wody dziennie na każdego pracownika.

4. Odpowiednie warunki w miejscu pracy

Napoje i posiłki to nie wszystko. Pracodawca musi zadbać także o otoczenie, w którym pracujesz.

• Sprawna wentylacja lub klimatyzacja: Jeśli są w firmie, muszą działać, a nawiew nie może być skierowany bezpośrednio na ciebie
• Ochrona przed słońcem: Żaluzje, rolety czy markizy w oknach to obowiązek, by chronić pomieszczenia przed nagrzewaniem

Prawo do odmowy pracy (art. 210 k.p.). As w rękawie pracownika

To najpotężniejsze, ale i najbardziej ryzykowne uprawnienie. Zgodnie z art. 210 Kodeksu pracy, możesz powstrzymać się od pracy, jeśli warunki stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla Twojego zdrowia lub życia.

"Bezpośrednie zagrożenie" to nie jest zwykły dyskomfort. To realne ryzyko udaru, zasłabnięcia czy wypadku spowodowanego dekoncentracją (np. u operatora maszyny). Jeśli się na to zdecydujesz, musisz natychmiast powiadomić przełożonego. Za uzasadnioną odmowę zachowujesz prawo do pełnego wynagrodzenia. Za nieuzasadnioną ryzykujesz nawet zwolnieniem dyscyplinarnym.

Umowa o pracę, zlecenie, B2B. Tabela praw w upalny dzień

Twoje uprawnienia różnią się w zależności od formy zatrudnienia. Kluczowy jest tu art. 304 Kodeksu pracy, który rozszerza podstawowe obowiązki BHP na inne formy zatrudnienia.

REKLAMA

Problem, który nie zniknie: Polska staje się coraz gorętsza

Myślisz, że kiedyś upały nie były tak dokuczliwe? Masz rację. W latach 1961-1990 w Polsce notowano średnio zaledwie 3,5 dnia upalnego rocznie. W ostatniej dekadzie w niektórych regionach kraju ta liczba wzrosła do 14-15 dni. W rekordowym 2015 roku w Opolu zanotowano aż 37 dni upalnych. Analitycy podkreślają, że jest to trwały i nasilający się trend.

Co robić, gdy szef ignoruje przepisy?

Jeśli rozmowy i upominanie się o swoje prawa nie pomagają, twoim sprzymierzeńcem jest Państwowa Inspekcja Pracy (PIP). Możesz złożyć do niej skargę, a twoje dane osobowe będą chronione. Zgodnie z art. 283 § 1 Kodeksu pracy, za nieprzestrzeganie przepisów BHP pracodawcy grozi kara grzywny w wysokości od 1000 zł do 30 000 zł.

REKLAMA

Podsumowanie: twoje prawa w upalny dzień

• Pamiętaj o wodzie i jedzeniu: Gdy temperatura rośnie, darmowe napoje to podstawa. W skrajnych warunkach masz też prawo do posiłków
• Odmowa pracy to ostateczność: Korzystaj z niej tylko w sytuacji realnego zagrożenia zdrowia, powołując się na art. 210 k.p.
• Sprawdź swoją umowę: Twoje prawa zależą od jej rodzaju, ale podstawowe bezpieczeństwo (w tym napoje) gwarantuje Ci art. 304 k.p.
• Nie bój się działać: Masz prawo do bezpiecznych warunków. Jeśli są łamane, reaguj

Upały będą wracać co roku. Znajomość swoich praw to najlepszy sposób, by zadbać o swoje zdrowie i komfort. Podziel się tym artykułem ze znajomymi z pracy – niech oni też wiedzą, jak o siebie zadbać.

Czytaj także: 

• 7266 zł brutto dzieli Polskę na pół. Takie są realne zarobki
• 2,5 mln Polaków pracuje bez etatu. Co tracą?
• Wynagrodzenia rosną, zatrudnienie spada. GUS przedstawił nowe dane

Źródło: Polskie Radio 24/Michał Tomaszkiewicz