Najważniejsze informacje w skrócie:

• Polityka "spalonej ziemi": Wycofujące się wojska sowieckie metodycznie niszczyły mienie prywatne na Kresach Wschodnich, paląc zbiory, zabijając inwentarz żywy i zatruwając studnie. Wartość tych zniszczeń, będących konsekwencją taktyki "spalonej ziemi", oszacowano na 31 mld USD.
• Masakry więzienne: W obliczu ofensywy niemieckiej NKWD dokonywało masowych egzekucji na polskich więźniach politycznych, mordując w więzieniach i podczas tzw. "marszów śmierci" od 20 do 30 tys. osób.
• Wycena zbrodni: Utrata potencjału ekonomicznego w wyniku śmierci więźniów została wyceniona na 6,06 mld USD (strata typu „flow”), co dodaje kolejny element do całościowego rachunku za sowiecki terror.

Jakie straty poniosła Polska przez działania ZSRR podczas II wojny światowej? Zobacz pełne podliczenie: 17 września, Katyń, Kresy i grabież Ziem Odzyskanych. Wystawiamy Rosji historyczny rachunek za wojnę.

Po niemal dwóch latach brutalnej okupacji, atak III Rzeszy na ZSRR 22 czerwca 1941 roku nie przyniósł mieszkańcom Kresów Wschodnich ulgi, lecz nową, jeszcze bardziej skondensowaną falę terroru. Cofające się w chaosie i panice jednostki Armii Czerwonej i NKWD pozostawiły za sobą spustoszenie, realizując zbrodniczą politykę, która na równi z działaniami wojennymi dziesiątkowała ludność cywilną i niszczyła podstawy jej egzystencji. Działania te miały dwojaki charakter: systematycznego niszczenia potencjału materialnego w ramach taktyki "spalonej ziemi" oraz masowej, błyskawicznej eksterminacji więźniów politycznych.

Polityka "spalonej ziemi". Niszczenie ograbionego kraju

W radiowym przemówieniu z 3 lipca 1941 roku Józef Stalin ogłosił nową taktykę obronną – politykę "spalonej ziemi". Wygłosił wówczas słynne słowa, które dla mieszkańców Kresów stały się wyrokiem: "Wrogowi nie wolno pozostawić ani jednego kilograma zboża, ani jednego litra paliwa". Choć rozkaz ten był motywowany militarnie, jego wykonanie na okupowanych ziemiach Polski odbyło się z całkowitym pominięciem losu ludności cywilnej. Cofające się oddziały sowieckie przystąpiły do niszczenia infrastruktury, wysadzając mosty i linie kolejowe. Na terenach wiejskich podpalano zbiory zbóż, niszczono magazyny żywności i zabijano inwentarz żywy.

Relacje z tamtego okresu, choć rozproszone, malują spójny obraz rozpaczy i chaosu. Świadkowie opisywali, jak oddziały NKWD i cofającej się w panice Armii Czerwonej wdzierały się do gospodarstw, by zniszczyć wszystko, co mogło pomóc Niemcom, ale co w rzeczywistości było kluczowe dla przetrwania lokalnej ludności. Na oczach przerażonych rodzin podpalano stodoły pełne zboża zebranego na zimę, zabijano ostatnie krowy i trzodę chlewną, a studnie zatruwano lub zasypywano.

- Relacje mówią o stadach bydła pędzonych na wschód, a gdy pędzić się ich nie dało, były one po prostu na miejscu zabijane. Podobnie niszczono zapasy w gorzelniach czy młynach. Z perspektywy mieszkańców tych terenów była to po prostu grabież i niszczenie ich dorobku. Sowieci niszczyli wszystko to, czego nie mogli ze sobą zabrać - opisał odwrót Armii Czerwonej dr Tomasz Bereza, historyk z Instytutu Pamięci Narodowej.

Skala zniszczeń po wycofaniu sowietów. Zgliszcza gospodarstw i domów

W 1941 roku na Kresach zamieszkiwało około 11,8 miliona osób, a liczba gospodarstw wynosiła 2,62 miliona. Średnia wartość gospodarstwa, obejmująca dom i zabudowania gospodarcze, szacowana była na 5000 zł. Relacje świadków i raporty historyczne wskazują, że nie wszystkie domy zostały całkowicie zniszczone – realnie 30–40% gospodarstw mogło ponieść poważne uszkodzenia. Przyjmując 40% zniszczeń, strata w nieruchomościach wyniosła 22,27 mld USD.

Kolejną istotną kategorią strat były zwierzęta hodowlane – bydło, trzoda chlewna, konie. Świadkowie relacjonowali, że wiele stad było zabijanych lub wywożonych, często bezpośrednio na miejscu.

Typowe gospodarstwo na Kresach Wschodnich w latach 30. XX w.

Na podstawie danych historycznych i publikacji dotyczących struktury gospodarstw, tak wyglądał typowy inwentarz i jego przybliżona wartość.

Krowy

🐄

Liczba:

1–3 sztuki

Wartość:

ok. 300–500 zł za sztukę

Świnie

🐖

Liczba:

5–15 sztuk

Wartość:

ok. 50–70 zł za sztukę

Konie

🐎

Liczba:

1–2 sztuki

Wartość:

ok. 300–400 zł za sztukę

W praktyce oznaczało to 1000–1500 zł na gospodarstwo w zwierzętach. Przyjmując, że średnio połowa wartości inwentarza (o wartości 1000 zł) została utracona, szacunkowa strata wyniosła 5,5 mld USD. To pokazuje, jak głęboko działania sowieckie uderzały w możliwości odtworzenia gospodarstw i lokalnej produkcji rolnej.

Spalone lub zabrane zostały również zbiory i zapasy żywności.

W kresowej spiżarni. Co gromadzono w latach 30.?

Typowe średnie gospodarstwo kresowe w latach 30. XX w. musiało być samowystarczalne. Oto co gromadzono w jego spiżarni.

Zboża

🌾

(Pszenica, żyto, owies) – zapas na kilka miesięcy, zwykle 1–2 tony.

Ziemniaki

🥔

2–3 tony, stanowiły podstawę wyżywienia rodziny i paszę dla zwierząt.

Warzywa i owoce

🥕

Kilkaset kilogramów, głównie w formie przetworów i zapasów na zimę.

Mięso i wędliny

🍖

Produkty pochodzące z własnego uboju, przechowywane w formie wędzonej lub solonej.

Produkty przetworzone

🍯

Mąka, sól, tłuszcze, konserwy domowe i inne produkty niezbędne do przetrwania zimy.

Wartość tych zapasów oszacowaliśmy na średnio 350 zł z 1938 roku. Zakładając 55% strat powodu działań Armii Czerwonej, straty można wycenić na około 2,1 mld USD z 2024 roku. Oznaczało to dla cywilów brak podstawowego bezpieczeństwa żywnościowego na nadchodzącą zimę i w trudnym okresie niemieckiej okupacji.

Nie oszczędzono również sprzętu i narzędzi rolniczych. Szacuje się, że około 25% wartości infrastruktury rolniczej została utracona, co przekładało się na 1,4 mld USD strat. Mieszkańcy Kresów zostali pozbawieni zapasów żywności, środków do życia i schronienia tuż przed nadejściem nowej, niemieckiej okupacji. Celem nadrzędnym sowietów było uniemożliwienie zdobycia prowiantu przez atakującą armię niemiecką.

"Ewakuacja" więzień. Rzeź przed ucieczką

Najbardziej zbrodniczym elementem sowieckiego odwrotu były masowe mordy na więźniach politycznych przetrzymywanych w przepełnionych więzieniach NKWD. W obliczu błyskawicznych postępów Wehrmachtu, 24 czerwca 1941 roku szef NKWD Ławrientij Beria polecił rozstrzelać wszystkich więźniów oskarżonych o "działalność kontrrewolucyjną" i "działalność antysowiecką". To uruchomiło lawinę zbrodni.

Stosowano dwie główne metody. W wielu więzieniach, m.in. we Lwowie (w więzieniach Brygidki, na Zamarstynowie i przy ul. Łąckiego), Stanisławowie, Dubnie, Pińsku i Wilnie, funkcjonariusze NKWD masowo mordowali więźniów w celach i na dziedzińcach.

- Spod jakichś drzwi spływał na korytarz strumyk krwi. Gdy drzwi otwarto, oczom ukazały się ułożone w stosy ciała pomordowanych więźniów. Krew płynęła spod bramy więziennej ulicą i spływała do ścieku po drugiej stronie ulicy - wspominała Wanda Ossowska, kurierka ZWZ, która cudem ocalała z masakry we lwowskim więzieniu Brygidki.

Tysiące więźniów, których nie zdążono zamordować na miejscu, pędzono pieszo na wschód w tzw. "marszach śmierci". Kolumny te były dziesiątkowane – strażnicy NKWD dobijali każdego, kto nie nadążał.

- Konrad miał ciasne buty, oficerskie z cholewami, i obtarł sobie nogi. Koledzy go przytrzymali, a on ściągnął jeden but i próbował drugi, ale zauważyli to strażnicy. Padła komenda „Łożyś”, a jego zaczęli bić kolbami. Myśleli, że chce uciec - relacjonowała po latach Janina Siemianowska, która przeżyła marsz śmierci z więzienia w Berezweczu.

- Powitał nas straszliwy odór gnijących ciał idący z otwartych drzwi parteru. W tym smrodzie, zapierającym dech, pracowali Żydzi. Wynosili na plecach z otwartych drzwi okropne, nagie, zmasakrowane ciała ludzkie. Jedyne, co im jeszcze pozostało z ludzkiego wyglądu, to włosy - opisywał świadek, który wszedł na dziedziniec jednego z lwowskich więzień.

Dla lokalnej ludności cywilnej, która po odejściu Sowietów wchodziła na teren więzień, widok był wstrząsający. Chociaż dokładna liczba ofiar jest trudna do ustalenia, historycy szacują, że w wyniku masakr więziennych i marszów śmierci latem 1941 roku na Kresach Wschodnich zamordowano od 20 000 do 30 000 więźniów, w ogromnej większości polskich obywateli różnych narodowości. Wśród nich znalazła się również część z 7 305 więźniów z tzw. listy ukraińskiej i białoruskiej, objętych decyzją o rozstrzelaniu z 5 marca 1940 roku, których Sowieci nie zdążyli zamordować wcześniej.

Utrata strumienia PKB (flow) z powodu utraty takiej liczby obywateli wynosiła 6,06 mld USD.

Straty materialne (stock): Celowe zniszczenie mienia prywatnego – domów, zapasów żywności, zwierząt hodowlanych i narzędzi – pozbawiło ludność środków do przetrwania.

Rachunek za wojnę

---

Wartość utraconego majątku

1. Zniszczone nieruchomości

ok. 22 mld USD

2. Zabite zwierzęta

ok. 5,5 mld USD

3. Zrabowana lub zniszczona żywność

ok. 2,1 mld USD

4. Zniszczony sprzęt i narzędzia rolnicze

ok. 1,4 mld USD

SUMA CZĘŚCIOWA: ok. 31 mld USD

Straty ludzkie (flow): W masakrach więziennych i "marszach śmierci" zamordowano około 25 000 więźniów.

Rachunek za wojnę

---

Wartość utraconej pracy

1. 25 000 osób zabitych w masakrach więziennych NKWD

ok. 6,06 mld USD

SUMA CZĘŚCIOWA: ok. 6,06 mld USD

Jakie straty poniosła Polska przez działania ZSRR podczas II wojny światowej? Zobacz pełne podliczenie: 17 września, Katyń, Kresy i grabież Ziem Odzyskanych. Wystawiamy Rosji historyczny rachunek za wojnę.

Źródło: PolskieRadio24.pl/Michał Tomaszkiewicz

Skąd to wiemy? Jak to policzyliśmy?

Niniejszy artykuł opiera się na analizie i syntezie danych pochodzących z szeregu renomowanych instytucji badawczych oraz na spójnej, transparentnej metodologii obliczeniowej. Poniżej przedstawiamy jej kluczowe filary, aby zapewnić pełną przejrzystość naszych ustaleń.

Część I: Źródła danych

Fundamentem merytorycznym tego opracowania są dane, raporty i analizy pochodzące od następujących instytucji i organizacji:

• Instytut Pamięci Narodowej (IPN): Główne źródło zweryfikowanych danych dotyczących skali represji sowieckich, w tym liczby ofiar Zbrodni Katyńskiej, deportacji, aresztowań oraz terroru w latach 1944-45. Archiwa IPN były również bezcennym źródłem relacji i świadectw ofiar.
• Ośrodek KARTA: Instytucja, której badania, zwłaszcza w ramach "Indeksu Represjonowanych", pozwoliły na stworzenie zweryfikowanej bazy danych o osobach dotkniętych sowieckim terrorem.
• Maddison Project Database (Uniwersytet w Groningen): Złoty standard w dziedzinie historii gospodarczej. Ta renomowana, akademicka baza danych dostarczyła historycznych, porównywalnych wartości PKB, które stanowiły podstawę do wyliczenia utraconego potencjału gospodarczego.
• Instytut Strat Wojennych im. Jana Karskiego: Raport tej instytucji o stratach poniesionych z rąk Niemiec posłużył jako wzorzec metodologiczny dla naszych obliczeń dotyczących utraconego PKB w wyniku strat ludzkich.
• Archiwa Polskiego Radia: Źródło autentycznych relacji i świadectw, które nadały tej analizie niezbędny, ludzki wymiar.
• Główny Urząd Statystyczny (GUS): Przedwojenne roczniki statystyczne były kluczowe dla oszacowania struktury demograficznej i gospodarczej Kresów Wschodnich.

Część II: Kluczowe zastrzeżenia i ograniczenia metodologiczne

Przedstawione wyliczenia dzielą się na dwie kategorie:

• Wyceny oparte na twardych danych: Dotyczą one strat ludzkich (liczba ofiar Zbrodni Katyńskiej, deportowanych, aresztowanych) oraz udokumentowanych strat materialnych (wartość zrabowanego przemysłu). W tych przypadkach nasza rola ograniczała się do zastosowania przyjętej metodologii (utracone PKB) i waloryzacji kwot.
• Symulacje i modele szacunkowe: W przypadkach, gdzie precyzyjne dane historyczne nie istnieją (np. wartość szabru mienia prywatnego, wartość aktywów na Kresach), stworzyliśmy konserwatywne modele szacunkowe. Jasno zaznaczamy, że są to symulacje mające na celu określenie rzędu wielkości, a nie aptekarsko precyzyjne wyliczenia. Przyjmowaliśmy w nich zawsze założenia ostrożne i zaniżone.

Kluczowym procesem było uaktualnienie wartości do jednego, wspólnego mianownika, czyli dolara amerykańskiego z 2024 roku. Wartości podawane w złotych z 1938 r. lub dolarach z 1938 r. zostały przeliczone z użyciem oficjalnych danych o historycznym kursie wymiany (5,3 zł w roku 1938) i skumulowanej inflacji dolara. Wartości podane w dolarach międzynarodowych z 2011 r. (z bazy Maddison Project) zostały zwaloryzowane z uwzględnieniem inflacji w latach 2011-2024.

Część III: Metodologia obliczeń krok po kroku

Centralnym elementem artykułu jest "Rachunek za wojnę". Każda pozycja w tym rachunku jest wynikiem szczegółowych obliczeń i symulacji. Dla zapewnienia najwyższej transparentności, przyjmujemy, że podstawowa metoda wyceny strat ludzkich jest analogiczna do tej, którą zastosował Instytut Strat Wojennych im. Jana Karskiego w oficjalnym raporcie o reparacjach od Niemiec. Polega ona na szacowaniu wartości utraconego Produktu Krajowego Brutto (PKB), który zostałby wytworzony przez ofiary, gdyby żyły. Według metodologii raportu na jedną ofiarę przypada średnio 821,8 tys. złotych utraconego PKB (według siły nabywczej z 2021 roku) - przeliczyliśmy tę kwotę na wartość na dolary 2024 i systematycznie stosowaliśmy do oszacowania wysokości strat.

🧮 Krok 1: Przeliczenie 821 800 zł na USD według kursu z 2021 roku

Średni kurs wymiany USD/PLN w 2021 roku wynosił około 3,8618 PLN za 1 USD. Przeliczamy zatem: 821 800 zł ÷ 3,8618 PLN/USD ≈ 212 797 USD

📈 Krok 2: Waloryzacja kwoty do poziomu 2024 roku

Wzrost cen w USA mierzony indeksem CPI w latach 2021–2024 wynosił:

• 2022: 6,5%
• 2023: 3,4%
• 2024: 3,4%

Zgodnie z zasadą procentu składanego, mnożymy przez siebie kolejne roczne wskaźniki: (1+0,065)×(1+0,034)×(1+0,034)=1,065×1,034×1,034≈1,1387

Następnie przemnażamy przeliczoną kwotę przez ten mnożnik: 212 797 USD×1,1387≈242 311 USD. Do obliczeń używamy wartości 242 300 USD.

Uwaga metodologiczna: Zasada równej wartości i konserwatyzm szacunków wyliczeń strat strumienia PKB według HCA

W niniejszej analizie przyjęto fundamentalną zasadę równej wartości każdego ludzkiego życia. Jesteśmy w pełni świadomi, że z czysto ekonomicznego punktu widzenia, podejście to jest uproszczeniem. Metodologie stosowane w wycenach reparacyjnych często różnicują wartość kapitału ludzkiego w zależności od wieku, wykształcenia i potencjału zarobkowego ofiar.

Nasz wybór jest jednak decyzją pryncypialną. Ma na celu uniknięcie niemożliwego do obrony, zarówno moralnie, jak i metodologicznie, ćwiczenia polegającego na tworzeniu hierarchii wartości ludzkiego życia i wycenianiu życia jednego obywatela wyżej niż drugiego.

Konsekwencją tego podejścia jest fakt, że nasze szacunki, szczególnie w przypadku zbrodni wymierzonych w elity państwa, są wysoce konserwatywne. Zbrodnia Katyńska, której celem była fizyczna likwidacja oficerów, inżynierów, lekarzy i urzędników, jest tego najbardziej jaskrawym przykładem. Realna strata ekonomiczna dla państwa była w tym przypadku znacznie wyższa niż suma wynikająca z uśrednionej wyceny.

Uzasadnienie współczynnika 50% utraty produktywności dla ocalałych z represji

Przyjęcie stałego współczynnika 50% utraty produktywności dla osób, które przeżyły sowieckie represje (deportacje, łagry, więzienia), jest kluczowym założeniem w naszym modelu. Choć precyzyjne, indywidualne zmierzenie tej straty jest historycznie niemożliwe, wybór tej wartości nie jest arbitralny. Jest to konserwatywny szacunek oparty na analizie porównawczej z nowoczesnymi badaniami oraz na ocenie unikalnych, wielowymiarowych czynników, które sprawiały, że los polskiego więźnia politycznego był pod względem ekonomicznym znacznie gorszy niż w przypadku współczesnych systemów penitencjarnych.

Poniżej przedstawiamy trójstopniową argumentację, która stanowi podstawę dla tego założenia.

1. Empiryczny punkt odniesienia: długofalowe skutki uwięzienia we współczesnej gospodarce

Najlepszym dostępnym, ilościowym punktem odniesienia dla długoterminowych strat ekonomicznych spowodowanych uwięzieniem są badania prowadzone w Stanach Zjednoczonych. Raport Brennan Center for Justice wykazał, że osoby, które odbyły karę więzienia, doświadczają średniej rocznej redukcji zarobków o 52% w porównaniu do swojego potencjału sprzed uwięzienia.

Ta roczna strata kumuluje się w ciągu całej kariery zawodowej, prowadząc do utraty zarobków rzędu niemal pół miliona dolarów na osobę. Inne badania potwierdzają, że uwięzienie ma trwałe efekty na zdolność do znalezienia i utrzymania pracy. Liczba 52% stanowi dla nas twardy, empiryczny punkt odniesienia. Argumentujemy jednak, że w przypadku polskich ofiar sowieckiego terroru, ta liczba jest prawdopodobnie zaniżona. Doświadczenie Gułagu i późniejsze życie w PRL generowało dodatkowe, niszczycielskie czynniki, które potęgowały utratę produktywności.

Biorąc pod uwagę, że już samo uwięzienie we współczesnym, zachodnim systemie penitencjarnym powoduje średnią utratę zarobków na poziomie 52% , a doświadczenie Gułagu i późniejsze życie w PRL nakładało na ofiary dodatkowe, potężne brzemię traumy fizycznej, psychicznej oraz systemowej dyskryminacji ekonomicznej (udokumentowanej na poziomie 30-40% straty w samych zarobkach po powrocie), przyjęcie współczynnika 50% jest szacunkiem wysoce konserwatywnym. Odzwierciedla on trwałą i wielowymiarową degradację potencjału ekonomicznego setek tysięcy polskich obywateli, którzy przeżyli sowiecki terror.

Waloryzację wartości historycznych w dolarach przeprowadzono przy użyciu amerykańskiego wskaźnika CPI-U (Consumer Price Index for All Urban Consumers) ze źródeł Bureau of Labor Statistics. Skumulowana zmiana CPI w latach 1938–2024 daje mnożnik 22,27, którym przeliczono wartości z 1938 r. na ekwiwalent w dolarach 2024 r. To szeroko przyjęta metoda waloryzacji wartości.

Waloryzacja Danych z Maddison Project Database Wartości historycznego PKB, pochodzące z bazy danych Maddison Project i wyrażone w dolarach międzynarodowych z 2011 roku, zostały uaktualnione do wartości z końca 2024 roku. W tym celu zastosowano skumulowany mnożnik waloryzacyjny, wynoszący 1,4067. Został on obliczony na podstawie oficjalnych, rocznych wskaźników inflacji CPI-U publikowanych przez amerykańskie Biuro Statystyki Pracy (U.S. Bureau of Labor Statistics) dla okresu 2011–2024.

Obliczenia dla rozdziału Rachunek za wojnę: spalona ziemia. Odwrót latem 1941

1. Straty w majątku prywatnym (stock)

Charakterystyka: Obejmuje mienie prywatne polskich gospodarstw domowych na Kresach Wschodnich w czasie odwrotu Armii Czerwonej w czerwcu–lipcu 1941 roku.

Kategorie strat obejmują:

• domy i zabudowania gospodarcze
• inwentarz żywy (bydło, trzoda chlewna, konie)
• plony i zapasy żywności
• narzędzia i sprzęt rolniczy

Skala strat wynikała z realizacji polityki „spalonej ziemi” – niszczenia wszystkiego, co mogło być wykorzystane przez Niemców, często bez względu na los cywilów.

Dane wejściowe: 

• Liczba mieszkańców Kresów w 1941 r.: ok. 11,8 mln (pomijając ofiary zabójstw i deportacji)
• Liczba gospodarstw: ok. 2,62 mln
• Średnia wartość gospodarstwa (dom + zabudowania): 5 000 zł (1938 rok)
• Wartość inwentarza: 1 000 zł/gospodarstwo
• Wartość zapasów żywności: 350 zł/gospodarstwo
• Wartość narzędzi i sprzętu rolniczego: 500 zł/gospodarstwo

Założone poziomy strat:

• domy i zabudowania: 40% wartości
• inwentarz: 50% wartości
• zapasy żywności: 55% wartości
• narzędzia i sprzęt: 25% wartości

Poniższe obliczenia pokazują, jak oszacowano wartość strat dla każdej z kategorii, a następnie zwaloryzowano ją do wartości na koniec 2024 roku.

Domy i zabudowania:

2,62 mln gosp. × 5 000 zł × 40% = 5,24 mld zł

5,24 mld zł / 5,3 zł/USD ≈ 0,989 mld USD (1938)

0,989 mld USD × 22,27 ≈ 22,0 mld USD (2024)

Inwentarz żywy:

2,62 mln gosp. × 1 000 zł × 50% = 1,31 mld zł

1,31 mld zł / 5,3 zł/USD ≈ 0,247 mld USD (1938)

0,247 mld USD × 22,27 ≈ 5,5 mld USD (2024)

Zapasy żywności:

2,62 mln gosp. × 350 zł × 55% = 0,504 mld zł

0,504 mld zł / 5,3 zł/USD ≈ 0,095 mld USD (1938)

0,095 mld USD × 22,27 ≈ 2,1 mld USD (2024)

Narzędzia i sprzęt:

2,62 mln gosp. × 500 zł × 25% = 0,3275 mld zł

0,3275 mld zł / 5,3 zł/USD ≈ 0,062 mld USD (1938)

0,062 mld USD × 22,27 ≈ 1,4 mld USD (2024)

Suma strat w zasobach (stock): 22,0 mld USD + 5,5 mld USD + 2,1 mld USD + 1,4 mld USD = 31,0 mld USD (2024)

2. Straty w potencjale ludzkim (flow) – masakry więzienne

Charakterystyka: Obejmuje utracony potencjał ekonomiczny wynikający z masowych egzekucji więźniów politycznych w więzieniach NKWD oraz ofiar "marszów śmierci".

Dane wejściowe:

Liczba zamordowanych więźniów: 25 000 osób (konserwatywna średnia z przedziału szacunków 20 000–30 000).

Jednostkowa utrata PKB: 242 300 USD / osobę (wartość na koniec 2024 r.).

Finalne obliczenie: 25 000 osób × 242 300 USD/osobę = 6,06 mld USD (2024)

Uwagi metodologiczne:

• Straty oszacowano na podstawie świadectw historycznych, analiz statystycznych dotyczących struktury gospodarstw oraz typowych wartości majątku w latach 30.
• Przyjęto poziomy zniszczeń częściowe i konserwatywne, uwzględniając fakt, że nie wszystkie gospodarstwa zostały całkowicie zniszczone
• Analiza obejmuje jedynie mienie prywatne; straty infrastruktury państwowej i obiektów publicznych wyliczono osobno
• Wartość zwierząt, zapasów i narzędzi uwzględnia jedynie przeciętne średnie gospodarstwa, bez ekstremów