Najważniejsze informacje w skrócie:

• Niższa waloryzacja i pułapka podatkowa: Wskaźnik podwyżek wyniesie tylko 4,88%, a przez zamrożoną kwotę wolną od podatku (30 tys. zł) realne zyski wielu seniorów zostaną pomniejszone o konieczność zapłaty podatku PIT.
• Zagrożona pełna wysokość "czternastki": Sztywny próg dochodowy 2900 zł sprawi, że po marcowych podwyżkach emerytur podstawowych wielu seniorów otrzyma 14. emeryturę pomniejszoną w mechanizmie "złotówka za złotówkę".
• Waloryzacja renty wdowiej i wyższy zasiłek pogrzebowy: Zasiłek pogrzebowy wzrośnie do 7000 zł, a limit dla renty wdowiej wzrośnie zgodnie z wysokością waloryzacji.
• Opóźnienie Bonu Senioralnego: Mimo wcześniejszych zapowiedzi, nowe świadczenie w formie usług opiekuńczych o wartości 2150 zł nie zostanie przyjęte na początku roku z powodu opóźnień w pracach legislacyjnych.

Waloryzacja w cieniu dezinflacji i podatków

Fundamentem domowego budżetu każdego emeryta pozostaje marcowa waloryzacja, jednak w 2026 roku mechanizm ten zadziała w zupełnie innym otoczeniu gospodarczym niż w latach ubiegłych. Zgodnie z prognozami opartymi na danych GUS i założeniach budżetowych, wskaźnik waloryzacji wyniesie w przybliżeniu 4,88%.

Jest to drastyczny spadek w porównaniu do 14,8% w 2023 roku czy ponad 12% rok później, co wynika bezpośrednio z wyhamowania inflacji oraz decyzji rządu o utrzymaniu udziału realnego wzrostu płac we wskaźniku na minimalnym, ustawowym poziomie 20%. W praktyce oznacza to, że minimalna emerytura wzrośnie o niespełna 92 złote, osiągając poziom 1970,60 zł brutto.

Chłodna kalkulacja zysków brutto to jednak tylko połowa prawdy, gdyż kluczowym problemem roku 2026 staje się zjawisko erozji podatkowej świadczeń. Zamrożenie kwoty wolnej od podatku na poziomie 30 tysięcy złotych rocznie sprawia, że coraz szersza grupa seniorów wpada w sidła podatku dochodowego. Seniorzy pobierający świadczenia w wysokości 2500 zł brutto znajdą się w punkcie krytycznym – marcowa podwyżka o około 122 złote brutto wypchnie ich roczny dochód ponad kwotę wolną, co oznacza, że od nadwyżki zostanie potrącony 12-procentowy podatek PIT.

W rezultacie realny zastrzyk gotówki będzie zauważalnie niższy, a emeryci muszą przygotować się na to, że dynamika wzrostu ich dochodów netto będzie procentowo niższa niż wskaźnik waloryzacji brutto. Co ważne: niska waloryzacja, wbrew ich intuicji, jest dla nich korzystniejsza, gdyż wynika z niższego wzrostu cen.

💸 Waloryzacja: wielkie złudzenie

Dlaczego niska inflacja jest dla emeryta lepsza niż wysoka podwyżka świadczenia?

🤔 Iluzja pieniądza

Intuicyjnie czujemy, że "podwyżka o 500 zł" jest lepsza niż "podwyżka o 50 zł".

To jednak błąd. Ekonomiczna rzeczywistość jest odwrotna z trzech powodów: opóźnienia, mechanizmu wyliczania i ochrony oszczędności.

⏳ 1. Pułapka opóźnienia

Waloryzacja to mechanizm naprawczy, nie wyprzedzający. Dostajesz ją dopiero w marcu kolejnego roku.

Wysoka inflacja (np. 15%): Przez 12 miesięcy płacisz coraz więcej, mając "starą" emeryturę. Twoja siła nabywcza drastycznie spada. Jesteś "pod kreską" przez rok.

Niska inflacja (np. 2%): Ceny prawie się nie zmieniają. Żyjesz stabilnie, a marcowa podwyżka na bieżąco pokrywa minimalne różnice.

📊 2. Gdzie jest Twój zysk?

Wzór: Inflacja + 20% realnego wzrostu płac.

W kryzysie (Wysoka Inflacja): Płace realnie spadają. Waloryzacja pokrywa tylko inflację. Stoisz w miejscu.

W stabilności (Niska Inflacja): Gospodarka rośnie. Do waloryzacji dolicza się "bonus" ze wzrostu płac.

Realnie możesz kupić więcej

💰 3. Zabójca oszczędności

To kluczowy argument dla seniorów posiadających "zaskórniaki".

Waloryzacja dotyczy tylko emerytury, nie dotyczy oszczędności w banku.

Przy wysokiej inflacji (np. 15%) Twoje 10 000 zł na koncie po roku jest warte realnie tylko 8 500 zł. Rząd tego nie rekompensuje.

13. i 14. emerytura. Starcie z podatkami i progiem dochodowym

Dodatkowe roczne transfery pieniężne, które na stałe wpisały się w architekturę wsparcia seniorów, w 2026 roku będą poddane silnej presji fiskalnej. 13. emerytura, która trafi na konta w kwietniu, zostanie wypłacona w wysokości zwaloryzowanej emerytury minimalnej, czyli 1970,60 zł brutto. Należy jednak pamiętać o mechanizmie kumulacji wypłat w jednym miesiącu.

Suma emerytury zasadniczej oraz "trzynastki" w zdecydowanej większości przypadków przekroczy miesięczny próg wolny od podatku wynoszący 2500 zł, co skutkować będzie koniecznością odprowadzenia zaliczki na podatek dochodowy. W efekcie seniorzy otrzymają "na rękę" kwotę oscylującą między 1600 a 1790 zł, co jest sumą zauważalnie niższą od wartości brutto.

Jeszcze bardziej skomplikowana sytuacja dotyczy 14. emerytury, wypłacanej zazwyczaj w drugiej połowie roku. Świadczenie to jest ściśle powiązane z progiem dochodowym wynoszącym 2900 zł brutto, który – co kluczowe – nie podlega waloryzacji i pozostaje "sztywny". Ponieważ emerytury podstawowe wzrosną w marcu o blisko 5%, wielu seniorów, którzy dotychczas mieścili się w limicie, w 2026 roku go przekroczy.

Zadziała wówczas mechanizm "złotówka za złotówkę", pomniejszający 14. emeryturę o kwotę przekroczenia progu. Jest to ukryty koszt braku waloryzacji progów w ustawach okołobudżetowych, w wyniku którego część osób może otrzymać świadczenie symboliczne lub całkowicie stracić do niego prawo.

Renta wdowia – rewolucja z ograniczeniami

Rok 2026 będzie pierwszym pełnym okresem funkcjonowania renty wdowiej, czyli nowego modelu wsparcia po stracie współmałżonka. Reforma ta pozwala na łączenie własnego świadczenia z częścią renty rodzinnej, jednak beneficjenci muszą być świadomi obowiązujących w okresie przejściowym ograniczeń.

W 2026 roku wskaźnik drugiego wypłacanego świadczenia pozostanie na poziomie 15%, a jego podniesienie do docelowych 25% nastąpi dopiero od stycznia 2027 roku. Seniorzy będą mogli wybrać wariant korzystniejszy: zachować 100% własnej emerytury i dobrać 15% renty po mężu lub żonie, albo przejąć pełną rentę rodzinną i dobrać 15% własnego wypracowanego świadczenia.

Kluczowym bezpiecznikiem systemu jest górny limit sumy świadczeń wypłacanych w zbiegu, ustalony jako trzykrotność najniższej emerytury. Wraz z marcową waloryzacją limit ten wzrośnie do kwoty około 5911 złotych brutto. Jest to informacja niezwykle istotna, gdyż chroni ona realną wartość wypłat przed obcięciem.

Renta wdowia nie jest przyznawana automatycznie. Aby skorzystać z tego wsparcia, konieczne jest złożenie wniosku na druku ERWD, a prawo do wypłaty powstaje dopiero od miesiąca dopełnienia formalności. Warunkiem koniecznym jest również nabycie prawa do renty rodzinnej nie wcześniej niż 5 lat przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego oraz pozostawanie we wspólności małżeńskiej do dnia śmierci partnera.

👵 Renta wdowia: model kroczący

Podwyżki nie będą coroczną waloryzacją, lecz mechanizmem wprowadzanym etapami.

ℹ️ Jak to działa?

Zamiast typowej waloryzacji, zastosowano "model kroczący". Świadczenie będzie zwiększane w konkretnych, zaplanowanych z góry fazach.

Od 1 lipca 2025 do 31 grudnia 2026

1️⃣ Pierwszy etap (Start)

Będziesz pobierać:

100% jednego + 15% drugiego

Uwaga: Choć ustawa weszła w życie 1 stycznia 2025 (start wniosków), pierwsze pieniądze trafią na konta dopiero od lipca 2025 roku.

Od 1 stycznia 2027

2️⃣ Drugi etap (Podwyżka)

Nastąpi automatyczna podwyżka drugiego składnika. Będziesz pobierać:

100% jednego + 25% drugiego

Jest to docelowy poziom wsparcia przewidziany w obecnym kształcie ustawy.

Historyczna zmiana w zasiłku pogrzebowym

Po ponad dekadzie zamrożenia świadczenia na poziomie 4000 zł, rok 2026 przynosi długo wyczekiwaną reformę zasiłku pogrzebowego. Od 1 stycznia kwota ta wzrośnie do 7000 zł, co stanowi odpowiedź na drastyczny wzrost kosztów usług cmentarnych w ostatnich latach. Co więcej, ustawa wprowadza stały mechanizm waloryzacji zasiłku w przypadku, gdy skumulowana inflacja przekroczy 5%, co ma zapobiec utracie realnej wartości świadczenia w przyszłości.

Nowe przepisy wprowadzają także istotne ułatwienia proceduralne dla najbliższej rodziny. Małżonkowie, dzieci czy wnuki organizujące pochówek otrzymają pełną kwotę 7000 zł ryczałtowo, bez konieczności przedstawiania wszystkich rachunków, co pozwoli ZUS na błyskawiczną wypłatę środków w terminie do 14 dni.

W przypadku osób niespokrewnionych lub instytucji, zwrot kosztów nadal będzie następował na podstawie udokumentowanych wydatków do nowego limitu kwotowego. Dodatkowym elementem systemu bezpieczeństwa staje się zasiłek celowy z pomocy społecznej, przyznawany niezależnie od dochodu w sytuacjach nadzwyczajnych, na przykład przy kosztownym transporcie zwłok.

Emerytury czerwcowe, świadczenie wspierające. Naprawa krzywd i wsparcie niesamodzielnych

Nadchodzący rok to także czas porządkowania zaszłości prawnych i wsparcia grup najbardziej potrzebujących. Od 1 stycznia ZUS rozpocznie proces automatycznego przeliczania emerytur czerwcowych dla osób, które przeszły na świadczenie w latach 2009–2019 i były poszkodowane przez ówczesne mechanizmy waloryzacji składek. Decyzje w tej sprawie mają zostać wydane w ciągu trzech miesięcy, co oznacza, że wyrównane wypłaty mogą trafić na konta wiosną.

Radykalnej poprawie ulegnie również sytuacja finansowa osób pobierających rentę socjalną, które są całkowicie niezdolne do pracy i samodzielnej egzystencji. Dzięki waloryzacji samego świadczenia oraz dodatku dopełniającego, łączne wsparcie dla tej grupy wyniesie około 4708 zł brutto miesięcznie. Ponadto, od stycznia 2026 roku prawo do świadczenia wspierającego uzyskają osoby z orzeczoną potrzebą wsparcia na poziomie od 70 do 74 punktów, co otworzy system pomocy dla nowej grupy beneficjentów, gwarantując im dodatkowe środki w wysokości około 788 zł miesięcznie.

Niepewność wokół bonu senioralnego

Na tle konkretnych zmian legislacyjnych, dużą niewiadomą pozostaje zapowiadany bon senioralny. Choć pierwotnie miał on wystartować 1 stycznia 2026 roku, analiza procesu legislacyjnego wskazuje na poważne ryzyko opóźnienia, a realny termin wdrożenia to druga połowa roku lub nawet rok 2027.

Świadczenie to, mające formę usług opiekuńczych o wartości do 2150 zł miesięcznie, będzie obwarowane restrykcyjnymi kryteriami dochodowymi. Dochód seniora nie będzie mógł przekroczyć około 3500 zł brutto, a rodzina wnioskująca o bon będzie musiała wykazać aktywność zawodową i dochody mieszczące się w ściśle określonych widełkach. Seniorzy planujący budżet na początek roku nie powinni więc uwzględniać tego wsparcia jako elementu pewnego.

Czytaj także: 

• Kawa podniosła singlom ciśnienie w portfelach. W listopadzie powrót do podwyżek
• Utrzymanie rodziny coraz droższe. Mięso, kawa i herbata uderzyły efektem skali
• Emeryci uratowani przez ziemniaki. Listopad dał chwilę finansowego oddechu

Źródło: PolskieRadio24.pl/Michał Tomaszkiewicz