Czego nie może zabraknąć na świątecznym stole? Przypominamy 12 potraw wigilijnych

Obchodom Wigilii towarzyszy wiele zwyczajów i symboli. Zgodnie z tradycją wieczerzę rozpoczyna się wraz z pojawieniem się na niebie pierwszej gwiazdy. Kolację poprzedza modlitwa i czytanie Ewangelii o narodzeniu Jezusa oraz zwyczaj dzielenia się opłatkiem.

Zgodnie z tradycją na stole wigilijnym powinno znaleźć się dwanaście dań, a każdy z uczestników wieczerzy powinien skosztować każdego z nich, by zapewnić sobie pomyślność w nadchodzącym roku. 

Wigilia przypomina dawne agapy (uczty), na których chrześcijanie gromadzili się wieczorem przed dniem świątecznym, by dzięki czuwaniu, modlitwom i śpiewom przygotować się na obchody święta. W czasie wigilii poprzedzających ważne święta tradycyjnie poszczono, dlatego potrawy przygotowywane na wigilijny stół mają charakter bezmięsny.

1. Uszka z barszczem

Ta postna zupa często otwiera wigilijną wieczerzę. Szczególnie popularna jest w krajach Europy Centralnej i Wschodniej. Najczęściej podstawą barszczu są buraki ćwikłowe, jednak może być też przygotowywana na bazie kapusty kiszonej, zakwasu żytniego bądź szczawiu. Idealna potrawa powinna być kwaśna i mieć intensywnie czerwony kolor. 

2. Smażony karp

Choć poza świątecznym okresem rzadko pojawia się na naszych stołach, część Polaków nie wyobraża sobie Wigilii bez karpia. Historia spożywania tej ryby jest długa i wbrew niektórym historiom wiążącym go z czasem PRL, pojawiała się już na królewskich stołach. Jarosław Dumanowski w rozmowie z Bartłomiejem Makowskim z portalu PolskieRadio24.pl powiedział, że wiemy o tym dzięki zachowanym księgom szafarskim z dworu Jana III Sobieskiego. Przepisy na karpie pojawiły się już w XVI wieku, natomiast na stołach "zwykłych" ludzi faktycznie zaczęły gościć dopiero po II wojnie światowej. 

3. Dania z makiem

Kluski, makowiec czy kutia - wszystkie te potrawy królują na polskich stołach. Według wierzeń mak miał przynosić gospodarstwu dostatek, a jego brak ściągał z kolei nieszczęście. Zgodnie z tradycją potrawy te należały do jednych z najważniejszych punktów wigilijnego menu. Mak to również symbol domostwa jednoczącego wszystkich członków rodziny. 

4. Kapusta z grzybami

Kapusta z grzybami była tradycyjnie jadana na Pomorzu i Mazowszu. Pojawiała się również na Pomorzu. Obecnie króluje na stołach niezależnie od regionu. Danie to jest z pewnością dobrą propozycją dla osób na diecie, bo 100 g kapusty ma zaledwie 40 kcal. Ponadto warzywo to ma wiele właściwości leczniczych - zapobiega anemi i obrzękom, a także dobrze wpływa na nasz wygląd, chociażby na paznokcie. 

5. Ryba po grecku

Ta potrawa rzeczywiście ma śródziemnomorskie korzenie, jednak obecnie znacznie się różni od oryginału. Pierwowzór, czyli psari plaki, to podawana w całości, niefiletowana ryba. Warzywa - czosnek, cebulę, seler naciowy, oliwki, marchew i pomidory - przygotowuje się osobno i podsmaża na oliwie. Następnie całość jest duszona w winie i przyprawiana. U nas "ryba po grecku" oznacza przede wszystkim podawane na zimno filetowane kawałki ryby z dodatkiem marchwi, cebuli i koncentratu pomidorowego. 

6. Pierogi z kapustą

Wigilijny polski stół bez pierogów byłyby ewenementem. Potrawa ta jest podawana w całym kraju, jednak przepisy nieraz się od siebie znacznie różnią - jedni dodają do ciasta jajko, drudzy nie, niektórzy moczą grzyby, dla innych jest to niesłychanie dziwny pomysł. Niezależnie jednak od sposobu przyrządzania danie to cieszy się dużym powodzeniem. Także samo przygotowanie jest, choć pracochłonnym to przyjemnym procesem, bo stanowi świetną okazję do rodzinnych spotkań. 

7. Piernik 

Nazwa tego korzennego ciasta wywodzi się od staropolskiego słowa "pierny", czyli pieprzny. Według niektórych historyków pierwsze przepisy pochodzą jeszcze sprzed naszej ery, inni zaś wskazują na X wiek. Przysmak ten był kiedyś cennym towarem eksportowym, symbolizował dobrobyt i wysoki status społeczny, a dziś trudno sobie wyobrazić bez niego wigilijne menu. 

8. Sałatka jarzynowa

Z pewnością sałatkę jarzynową można określić już mianem klasyka. Tradycja przyrządzania tej potrawy sięga lat 60. XIX wieku, a po raz pierwszy pojawiła się w moskiewskiej restauracji. Pierwowzór zawierał takie składniki jak ozorki, kapary, kawior czy trufle. Dziś z kolei trwają spory o to, czy dodać groszek, czy kukurydzę. 

9. Sernik

Z rodzynkami czy bez? Niezależnie od preferencji, według tradycji bakalie - podobnie jak mak - miały zapewniać bogactwo, a także oczyszczać duszę i ciało. Historia sernika sięga jeszcze starożytności, kiedy to był uznawany za rarytas. Obecnie jest on prawdopodobnie najbardziej popularnym ciastem na świecie. 

10. Kompot z suszu

Według wierzeń kompot z suszu miał zapewniać długowieczność i chronić przed złymi mocami. Uważano, że śliwki stanowią ochronę przed złą energią, jabłka były symbolem miłości i pokoju, a gruszki zapewniały siłę i dobrobyt. Figi z kolei były dobre na płodność. Dziś wiemy, że napój ten ma wiele właściwości zdrowotnych - zawiera chociażby wiele błonnika oraz dużą dawkę witamin. 

11. Śledzie

Ryby stanowią symbol chrześcijaństwa. Pojawiają się między innymi jako pokarm błogosławiony przez Jezusa. Same śledzie mają wiele właściwości odżywczych. Są źródłem pełnowartościowego i łatwo przyswajalnego białka, a także zawierają ogromną ilość zdrowych nienasyconych kwasów tłuszczowych. Mają także pozytywny wpływ między innymi na odporność, zapobiegają chorobom serce i wzmacniają kości. 

12. Chleb

Chleb powszedni oznacza dobrobyt, pomyślność i mądrość życiową. Zwiastuje również przyjaźń oraz gościnność, a także symbolizuje wspólnotę. Chleb miał duże znaczenie nie tylko podczas Bożego Narodzenia, ale i w całym roku obrzędowym. 

• Wsparcie dla działaczy więzionych na Białorusi. Wigilijny talerz dla Andżeliki Borys i Andrzeja Poczobuta
• Świąteczne pogotowie kulinarne. Sposób na pozbawionego zapachu karpia

Historia i tradycja

Powiązany Artykuł

Dania wigilijne. Karp, barszcz i... ślimaki

Słowo "wigilia" pochodzi od łacińskiego słowa "vigilare" oznaczającego czuwanie. Początkowo Wigilię celebrowano przed wszystkimi uroczystościami kościelnymi. W czasach nowożytnych upowszechnił się zwyczaj obchodzenia jej w przeddzień Bożego Narodzenia. Obecnie słowo wigilia stało się określeniem wieczerzy przed uroczystością Bożego Narodzenia.

W Polsce wigilia Bożego Narodzenia zyskała popularność w XVIII wieku, a w XX wieku stała się powszechną tradycją. Tego dnia w wiejskich chatach i dworach umieszczało się w czterech rogach głównej izby cztery snopy zbóż: pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa, aby Boże Dziecię nie skąpiło w nowym roku niezbędnego pokarmu dla zwierząt i ludzi. Pod obrus na stole kładziono siano, na pamiątkę narodzenia się Chrystusa w stajence betlejemskiej i położenia go w żłóbku na sianie. Stawiano osobne nakrycia dla członków rodziny zmarłych w mijającym roku, a także dla gościa, który może się niespodziewanie pojawić.

W polskiej obyczajowości wigilia Bożego Narodzenia jest świętem bardzo rodzinnym, powszechnie uważanym za jeden z najważniejszych dni w roku - w wielu krajach nie ma on aż takiego znaczenia. Podobnie, jak w Polsce, Wigilię obchodzi się na Litwie, w Czechach i na Słowacji.

Zobacz także: ks. prof. Józef Naumowicz w radiowej Trójce

PAP/IAR/polskieradio24.pl

jbt