Obraz "Rzeczywistość" Jacka Malczewskiego pozostanie w domu aukcyjnym. Jest decyzja prokuratury

- Prokuratura Okręgowa w Warszawie po przeanalizowaniu zgromadzonego materiału dowodowego, jak również po odebraniu deklaracji od komisanta i komiteta (domu aukcyjnego i nabywcy obrazu) postanowiła o kontynuowaniu powierzenia obrazu Jacka Malczewskiego "Rzeczywistość" domowi aukcyjnemu - podała Aleksandra Skrzyniarz.

Podkreśliła też, że na obecnym etapie postępowania nie zachodzą przesłanki do niezwłocznego odebrania obrazu dotychczasowemu przechowawcy i powierzenia go innym podmiotom. Tym samym uchyleniu uległo wcześniej wydane postanowienie prokuratury rejonowej.

Oświadczenie MKiDN

Po komunikacie prokuratury, oświadczenie wydał resort kultury. "W nawiązaniu do ostatnich przekazów medialnych dotyczących pozostawienia obrazu Jacka Malczewskiego »Rzeczywistość« na przechowanie w domu aukcyjnym Desa Unicum informujemy, że Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego nie zostało powiadomione przez prokuraturę o zmianie decyzji co do sposobu i miejsca zabezpieczenia obrazu (podobnie jak nie było informowane o wcześniejszych decyzjach w kwestii zabezpieczenia)" - czytamy w oświadczeniu MKiDN wydanym w poniedziałek.

Jednocześnie podkreślono, że obraz jest przedmiotem "wyłącznych działań prokuratury, która podejmuje je samodzielnie od początku śledztwa". Resort kultury dodał, że ma nadzieję na prawidłowe i efektywne zabezpieczenie obrazu do celów postępowania prokuratury. "MKIDN nie jest stroną postepowania prowadzonego przez Prokuraturę" - podkreślono w komunikacie.

Zatrzymanie obrazu w depozycie 

Jak informowało MKiDN, w grudniu 2021 r. zaginiony obraz Jacka Malczewskiego "Rzeczywistość" pojawił się na popularnym zagranicznym portalu aukcyjnym. - Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego podjęło działania zmierzające do ustalenia losów obrazu i jego aktualnego statusu prawnego - podkreślała dyrektor Centrum Informacyjnego MKiDN Anna Pawłowska-Pojawa.

W grudniu obraz Malczewskiego miał trafić na licytację w Domu Aukcyjnym DESA Unicum.
Jednak - jak informowała Pawłowska-Pojawa - zważywszy na istnienie poważnych przesłanek uzasadniających podejrzenie, iż obraz był przedmiotem przestępstwa - MKiDN złożyło odpowiednie zawiadomienie do organów ścigania 25 marca 2022 roku, a więc na kilka miesięcy przed wystawieniem obrazu na sprzedaż przez Dom Aukcyjny DESA Unicum.

- Zatrzymanie obrazu w depozycie dokonane w ostatnich dniach przez prokuraturę jest czynnością mającą na celu zabezpieczenie go jako dowodu rzeczowego na potrzeby postępowania karnego. To prokuratura decyduje o sposobie i miejscu zabezpieczenia obrazu. Zgodnie z kodeksem postępowania karnego może ona powierzyć dzieło sztuki instytucji wyspecjalizowanej, jaką jest muzeum - podawała Pawłowska-Pojawa. Dodała, że Dom Aukcyjny DESA Unicum już 7 lutego 2022 r. został uprzedzony przez ministerstwo, iż należy liczyć się z podjęciem wobec obrazu działań restytucyjnych.

Dzieło sztuki za nawet 20 mln złotych

Na początku grudnia obraz "Rzeczywistość" autorstwa Jacka Malczewskiego miał zostać wystawiony na sprzedaż. Szacowano, że jego cena wyniesie od 14 do 22 mln zł. Losy licytacji stanęły jednak pod znakiem zapytania, ponieważ w siedzibie domu aukcyjnego zjawili się policjanci w asyście prokuratora oraz pracownika Muzeum Narodowego.

"Wtedy dowiedzieliśmy się, że Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego zgłosiło do prokuratury podejrzenie o popełnieniu przestępstwa nielegalnego wywiezienia obrazu z Polski w latach 50." - informowali w oświadczeniu media przedstawiciele DESA Unicum.

Przedstawiciele domu aukcyjnego wystąpili do prokuratury o czasowe ustanowienie siedziby DESA Unicum stałym miejscem przechowywania obrazu na czas postępowania.

"Rzeczywistość" - jeden z najważniejszych obrazów Jacka Malczewskiego

"Rzeczywistość" Jacka Malczewskiego z 1908 r. jest jednym z najważniejszych obrazów artysty. Publicznie ostatni raz został pokazany w 1926 r. we Lwowie. Został stworzony kilka lat przed odzyskaniem niepodległości przez Polskę, w najlepszym okresie twórczości artysty. Dzieło dotyka najważniejszych tematów, które nurtowały Malczewskiego przez całą jego twórczość: misji artysty, patriotycznego posłannictwa sztuki oraz romantycznych i narodowych mitów. Przedstawia wielowątkową scenę z dużą liczbą postaci. Malarz wykorzystuje w nim wątki religijne, symboliczne i historyczne Rzeczpospolitej oraz motywy z własnego życia.

Reprezentantem współczesności jest tutaj sam malarz. Sportretował się w czarnej kamizelce i kapeluszu z przyborami malarskimi. W drugiej partii obrazu Malczewski umieścił postać Stańczyka w szkarłatnym stroju błazna, co można odczytywać jako odwołanie do krytycznej oceny upadku Rzeczpospolitej.

Na drugim planie widać trzech starców w mundurach, co ma pokazywać powstańczą historię zniewolonego kraju. Akcję sceny osadził Malczewski w szopce z nowo narodzonym Chrystusem i Matką Boską, których postaci wyłaniają się z ciemności, zza deski na ostatnim planie kompozycji. Postaciom malarskiego dramatu nadał artysta rysy bliskich mu osób. Twarzy aniołom, Matce Boskiej i Dzieciątku użyczyła rodzina artysty: córka Julia, żona Maria i syn Rafał.

• Geniusz malarstwa, który musiał językiem rozprowadzać farbę
• Paul Cézanne i Góra Św. Wiktorii przeniesiona na płótno

dn/PAP/kor