Co robić, gdy zaginie nam ktoś bliski? Eksperci wyjaśniają, gdzie szukać pomocy

Wielu ma opory, by po zaginięciu osoby od razu powiadomić policję, funkcjonariusze zachęcają jednak, by z tym nie zwlekać. - Z pewnością należy obalić mit o 24 godzinach, które muszą upłynąć od chwili zaginięcia do momentu zgłoszenia. Decyzja o zawiadomieniu policji o zaginięciu osoby podlega subiektywnej ocenie zgłaszającego, wynikającej z posiadanych informacji o zaginionym i okoliczności sprawy. Warto mieć na uwadze to, że lepiej martwić się "na zapas" i później odwołać poszukiwania (co nie grozi żadnymi konsekwencjami ze strony policji), niż zgłosić zaginięcie zbyt późno, narażając osobę zaginioną na utratę zdrowia lub życia - dodaje nadkom. Piotr Świstak z Wydziału Prasowo-Informacyjnego Biura Komunikacji Społecznej Komendy Głównej Policji. Polska policja posiada bazę danych osób zaginionych, gdzie rejestrowane są wszystkie przypadki zgłoszonych zaginięć osób.

Baza osób zaginionych

Bliscy osoby zaginionej mogą również skorzystać ze wsparcia oferowanego przez Fundację Itaka. - Pomagamy w poszukiwaniach osób zaginionych na terenie Polski - niezależnie od ich narodowości, a także Polaków, którzy zaginęli za granicą. Do naszej fundacji można zgłaszać zaginięcia dzieci, młodzieży, jak i osób dorosłych. Warto pamiętać, że osobę zaginioną możemy zarejestrować w naszej bazie tylko wtedy, jeśli bliscy zgłosili wcześniej zaginięcie na policji. Rejestrujemy nawet do 10 proc. zgłoszeń zaginięć z tych, które trafiają na policję - informuje Elżbieta Kowalska. 

- Zaginięcie bliskiego można zgłosić przez formularz znajdujący się na stronie www.zaginieni.pl. Następnie trzeba go wydrukować, dołączyć zdjęcie zaginionego oraz potwierdzenie zgłoszenia zaginięcia na policję i wysłać mailem na: biuro@zaginieni.pl lub pocztą tradycyjną na następujący adres: Fundacja Itaka - Centrum Poszukiwań Ludzi Zaginionych skr. pocztowa 127, 00-958 Warszawa 66. Zaginięcie można też zgłosić, dzwoniąc pod numer 22 654 70 70 - dodaje. 

Dane zaginionych umieszczane są w Internetowej Bazie Danych Osób Zaginionych znajdującej się na stronie www. zaginieni.pl, którą można przeglądać przez formularz on-line, nie trzeba znać danych personalnych konkretnych osób. Dzięki temu z bazy Fundacji mogą korzystać pracownicy szpitali, noclegowni, policjanci, strażnicy miejscy oraz wszyscy ci, którzy chcą wesprzeć Fundację w poszukiwaniach. 

Jak wyglądają poszukiwania?

Nadkom. Piotr Świstak zwraca uwagę, że "nieco inaczej mogą wyglądać poszukiwania małego dziecka, inaczej w przypadku ukrywającego się nastolatka, osoby dorosłej będącej w pełni sił czy seniora". To wymaga indywidualnego podejścia do każdego przypadku zaginięcia. 

Funkcjonariusz informuje też, że metody poszukiwań policji uzupełniane są o nowe rozwiązania technologiczne, "oprócz podstawowych, tradycyjnych metod używanych od wielu lat, takich jak np. przeszukiwanie ostatniego miejsca pobytu osoby zaginionej, sprawdzenia w placówkach medycznych, opublikowania wizerunku zaginionego, przeprowadzenia wywiadu wśród najbliższej rodziny, znajomych i w środowisku pracy/szkolnym".  - Wraz z rozwojem technologii pojawiły nowe możliwości ułatwiające poszukiwania. Wśród nich należy wymienić analizę zapisów monitoringu i ustaleń telekomunikacyjnych oraz śladów pozostawionych w cyberprzestrzeni - wyjaśnia policjant.

- W niektórych sprawach zaginięć sprawdza się specjalistyczny sprzęt, taki jak georadar czy sonar. Czasem, użyty zostaje dron lub śmigłowiec. Policja dysponuje też specjalnie szkolonymi psami do poszukiwań. Pomocne w poszukiwaniach osoby zaginionej, identyfikacji NN osoby lub NN zwłok czy szczątków ludzkich są badania genetyczne. Na ich podstawie można ustalić, czy odnaleziona niezidentyfikowana osoba, zwłoki czy szczątki ludzkie to poszukiwany zaginiony - dodaje.

Policja dysponuje także specjalnymi narzędziami, który mogą pozwolić m.in. odnaleźć zaginioną osobę nawet po wielu latach. - W najtrudniejszych sprawach zaginięć osób małoletnich, tj. w poszukiwaniach zaginionego dziecka, które mogło paść ofiarą przestępstwa, a jego życie i zdrowie są w bezpośrednim niebezpieczeństwie, polska Policja dysponuje wyjątkowym narzędziem, którym jest system Child Alert. Jedną z ważniejszych metod, przydatną również przy długotrwałych sprawach zaginięć jest progresja wiekowa, czyli postarzanie wizerunku osoby na podstawie jej zdjęcia wykonanego we wcześniejszym okresie, tj. przed zaginięciem. Pozwala to na identyfikację takiej osoby nawet po wielu latach - informuje nadkom. Piotr Świstak.

Rozpowszechnianie wizerunku osoby zaginionej

Swoimi metodami poszukiwań osób zaginionych dzieli się też Fundacja Itaka. - Działania realizowane przez nasz Zespół Poszukiwań i Identyfikacji opierają się przede wszystkim na rozpowszechnianiu wizerunku osoby zaginionej. To, gdzie ten wizerunek rozpowszechniamy, zależy od danej sprawy. Podczas poszukiwań kontaktujemy się m.in. z placówkami medycznymi, noclegowniami oraz lokalnymi stowarzyszeniami niosącymi pomoc osobom w kryzysie bezdomności, jednostkami straży miejskiej - mówi Elżbieta Kowalska.

Informacje o trwających poszukiwaniach możemy znaleźć także na profilach Fundacji w portalach społecznościowych, a także w mediach lokalnych i krajowych. - Jeśli mamy do czynienia z zaginięciem osoby zagranicą, kontaktujemy się z ambasadą lub konsulatem, stowarzyszeniami i mediami polonijnymi, a także organizacjami partnerskimi, które w danym kraju zajmują się poszukiwaniem zaginionych - mówi przedstawicielka Fundacji Itaka. - Jako jedyny polski NGO zajmujący się tematyką zaginięć mamy podpisane porozumienie o współpracy z policją. Jego zakres obejmuje poszukiwanie osób zaginionych, ustalanie ich tożsamości, profilaktykę zaginięć oraz zmniejszanie negatywnych konsekwencji wynikających z tego zjawiska - dodaje.

Linia wsparcia dla Rodzin Osób Zaginionych

Fundacja Itaka prowadzi także Linię Wsparcia dla Rodzin Osób Zaginionych 22 654 70 70. Bliscy mogą zadzwonić i umówić się na rozmowę z psychologiem, prawnikiem lub pracownikiem socjalnym, który podpowie, jak można wyegzekwować pomoc od odpowiednich instytucji. Wsparcie oferowane rodzinom osób zaginionych jest bezpłatne.

Ważny wywiad o zaginionym

Istotną rolę w poszukiwaniach osób zaginionych odgrywa wywiad przeprowadzany z osobą zgłaszającą ten fakt, oraz bliskimi i znajomymi osoby, która zniknęła. Ważne jest, aby przekazać policji jak najwięcej szczegółów i faktów dotyczących osoby zaginionej oraz sytuacji związanej z zaginięciem.

- Niedopuszczalne jest zatajanie informacji o osobie zaginionej i środowisku w którym przebywała przed zaginięciem, które mogą wydawać się wstydliwe lub niewygodne (orientacja seksualna, poważne problemy rodzinne, nałogi). Ukrycie lub zbyt późne przekazanie tego typu danych może zaważyć na pomyślnym finale poszukiwań - dodaje nadkom. Piotr Świstak.

- Zawsze mówimy, że nie ma dwóch takich samych zaginięć, więc dużo zależy od danej sprawy - podkreśla specjalista z Fundacji Itaka, zwracając uwagę, że na pewno pomocne w poszukiwaniach są także:

• posiadanie aktualnego zdjęcia osoby zaginionej,
• wiedza na temat tego, w co była ubrana osoba zaginiona w dniu zaginięcia (może miała jakiś charakterystyczny element ubioru, który w jakiś sposób ją wyróżnia?)
• znajomość harmonogramu dnia/planów osoby zaginionej na dzień, w którym doszło do zaginięcia
• znajomość zwyczajów osób zaginionych czy też miejsc, które z jakiegoś powodu są dla nich ważne.

Ta wiedza przydaje się w przypadku zaginięć nastolatków i seniorów. - Osoby starsze, cierpiące np. z powodu zespołu otępiennego mogą funkcjonować w konkretnym momencie swojej przeszłości np. w latach 70. A to oznacza, że mogą próbować dostać się do miejsc, gdzie mieszkały lub pracowały - zwraca uwagę przedstawicielka Fundacji Itaka. Zachęca też, by zapoznać się z publikacją podnoszącą świadomość na temat zaginięć seniorów: Otepienie_demencja_jak_zapobiegac_zaginieciom.pdf https://www.itaka.org.pl/wp-content/uploads/2023/09/Zaginiecie-osoby-z-demencja.pdf

- Z kolei wiedza na temat znajomych - zarówno tych ze świata rzeczywistego, jak i wirtualnego - jest istotna w przypadku zaginięć nastolatków - podkreśla Elżbieta Kowalska. Dodaje, że w grupie wiekowej 13/14 - 17 lat główną przyczyną zaginięć są ucieczki. Wbrew pozorom i często powielanym stereotypom, ucieczki to zjawisko bardzo kompleksowe. - Przyczyną ucieczek może być np. przemoc rówieśnicza, silna presja ze strony rodziców, poczucie samotności lub brak akceptacji - dodaje Kowalska. Fundacja Itaka prowadzi program edukacyjny "Nie uciekaj", w ramach którego wskazuje nastolatkom rozwiązania alternatywne dla ucieczek, zaś rodziców i opiekunów edukuje w zakresie sposobów radzenia sobie z dorastającymi dziećmi oraz działaniami, które mogą podjąć, gdy dziecko ucieknie. Fundacja przygotowała także bezpłatny e-book na temat ucieczek:

https://nieuciekaj.pl/Ebook_Ucieczki_nastolatkow.pdf

Policja przyporządkowuje zaginięcia do jednego z trzech poziomów. Poziom pierwszy to poziom najwyższy - w tym przypadku poszukiwania rozpoczynane są natychmiast. Poziomy poszukiwań zostały określone w Zarządzeniu nr 48 Komendanta Głównego Policji z dnia 28 czerwca 2018 r.

Statystyki

Jak wynika z danych statystycznych policji, dotyczących zaginięć osób za okres 2020-2023, ich liczba utrzymuje się na podobnym poziomie:

Rok 2020: osoby zaginione: 12 759,  osoby odnalezione: 13 022

Rok 2021: osoby zaginione : 12 275, osoby odnalezione: 12 371

Rok 2022: osoby zaginione: 12 881,  osoby odnalezione: 12 981

Rok 2023: osoby zaginione: 12 722, osoby odnalezione: 12 792

- Zauważalna różnica w danych statycznych dot. zgłoszonych zaginięć osób w roku 2021 wynika najprawdopodobniej z sytuacji w kraju związanej z obostrzeniami wprowadzonymi z tytułu panującej pandemii - wyjaśnia nadkom. Piotr Świstak, tłumacząc, iż wówczas obowiązywały ograniczenia w przemieszczaniu się i wychodzeniu z domów. - Większa liczba osób odnalezionych w stosunku do liczby osób zgłoszonych jako zaginione (w poszczególnych latach) wynika z faktu, że w danym okresie statystycznym, czyli na przestrzeni danego roku odnajdywane są osoby zarejestrowane jako zaginione w okresie poprzedzającym podsumowywany rok - dodaje policjant.

Pocieszający jest fakt, że w pierwszych kilku tygodniach od zaginięcia odnajduje się ok. 90 proc. osób zaginionych. 

• Gdy zaginie ktoś bliski - co robić i gdzie szukać pomocy?
• Owoce współpracy polskich i niemieckich służb. Dzieci zaginione w Nysie odnalazły się w Görlitz
• Zaginął 34-letni Damian Gębal z Warszawy. Rodzina i policja apelują o pomoc

kg