W Katowicach zawyły syreny. 41 lat temu życie za wolność oddali górnicy z kopalni Wujek

Syreny – wykorzystywane w systemie ostrzegania i alarmowania ludności – zostały uruchomione na trzy minuty, aby oddać hołd górnikom z Wujka. 41 lat temu właśnie krótko przed jedenastą czołgi zaczęły rozbijać kopalniany mur.

Bieg Dziewięciu Górników

Uroczystości upamiętniające ofiary z Wujka trwają w Katowicach od rana. Przed południem w pobliżu kopalni po raz kolejny zorganizowano Bieg Dziewięciu Górników, w którym wzięło udział kilkuset uczniów, wraz z opiekunami, z kilkudziesięciu szkół.

Bieg ma charakter otwarty i skierowany jest do uczniów szkół z woj. śląskiego. Biorą w nim co roku udział reprezentacje składające się z 9 osób; każda wybiera jednego z dziewięciu górników jako patrona swojego biegu.

16 grudnia młodzież wraz z nauczycielami zakłada koszulki z wizerunkiem patrona i pokonuje kilkusetmetrową trasę, by na jej zakończenie pod Pomnikiem-Krzyżem oddać hołd zamordowanym podczas pacyfikacji kopalni.

Główne obchody

Wczesnym popołudniem w Katowicach rozpoczną się główne obchody rocznicowe. Jak co roku, poza bliskimi i kolegami zabitych oraz związkowcami, ofiary tamtych wydarzeń upamiętnią przedstawiciele centralnych, regionalnych i lokalnych władz.

O 13. uczestnicy uroczystości spotkają się na mszy w kościele pw. Podwyższenia Krzyża Świętego; której będzie przewodniczył metropolita katowicki abp Wiktor Skworc. Później przejdą pod Krzyż-Pomnik przy kopalni, gdzie odczytany zostanie Apel Poległych. Uroczystość zakończy składanie wieńców przy pomniku.

Uwolnić Jana Ludwiczaka

Strajk w kopalni Wujek wybuchł 14 grudnia 1981 r. Dzień wcześniej górnicy gotowi byli przerwać pracę w obronie przewodniczącego zakładowej komisji NSZZ "Solidarność" Jana Ludwiczaka. Dotarła do nich bowiem wieść o tym, że w nocy z 12 na 13 grudnia Milicja Obywatelska zabrała Ludwiczaka z domu, wyłamując przy tym drzwi i bijąc górników, którzy przyszli mu na ratunek.

Ostatecznie decyzję o rozpoczęciu strajku podejmowały kolejne zmiany 14 grudnia. Dyrekcji kopalni oraz przedstawicielom wojska przedstawiono postulaty: uwolnić Ludwiczaka oraz innych internowanych, odwołać stan wojenny i przestrzegać porozumień zawartych przez stronę rządową w sierpniu i wrześniu 1980 r. Na przywódcę strajku wybrano Stanisława Płatka, sekretarza komisji rewizyjnej "S" w zakładzie.

W pierwszych dniach stanu wojennego na Śląsku zastrajkowało kilkadziesiąt zakładów. 15 grudnia do strajkujących w Wujku zaczęły dochodzić wieści, że milicja i wojsko spacyfikowały niektóre z nich, m.in. kopalnię Manifest Lipcowy w Jastrzębiu-Zdroju, gdzie milicjanci użyli broni palnej. Górnicy z Wujka, nie wiedząc jeszcze wówczas, że strzelano do robotników w Manifeście, rozpoczęli przygotowania do obrony swojego zakładu. Bronią stały się łopaty, kilofy, łańcuchy, zaostrzone pręty, cegły i śruby.

Rozwiązanie siłowe

Ostatecznie, 16 grudnia, w środę, władza postanowiła siłowo zdławić strajk. Ok. 9 do górników przyszli przedstawiciele wojska i dyrekcji, którzy zapowiedzieli, że jeśli do 11 strajkujący nie opuszczą kopalni, zakład zostanie "odblokowany". Następnie od kopalni brutalnie odepchnięto zgromadzonych przed jej ogrodzeniem ludzi, przeciwko którym ZOMO użyło granatów gazowych, pałek i armatek wodnych.

Po rozpędzeniu tłumu milicja i ZOMO przystąpiły do pacyfikacji kopalni. W kierunku zakładu wystrzeliwano gazy łzawiące i świece dymne, a strajkujących polewano wodą z armatek. W końcu na teren kopalni wjechał czołg, robiąc wyłom w murze, przez który do zakładu weszli funkcjonariusze, m.in. pluton specjalny ZOMO, uzbrojony w pistolety maszynowe. W stronę strajkujących górników padły strzały.

Ostatnia szychta

Na miejscu zginęło sześciu górników, jeden umarł kilka godzin po operacji, dwóch kolejnych na początku stycznia 1982 r. Dla Józefa Czekalskiego, Krzysztofa Gizy, Ryszarda Gzika, Bogusława Kopczaka, Zenona Zająca, Zbigniewa Wilka, Andrzeja Pełki, Jan Stawisińskiego i Joachima Gnidy była to ostatnia szychta w życiu.

Ponad 20 górników zostało rannych od kul. Nie jest znana liczba tych, którzy zostali lżej ranni, m.in. zatruci gazem łzawiącym.

• "Dziś tragedia stanu wojennego ulega relatywizacji". Bronisław Wildstein o wydarzeniach z 1981 r.
• "Nie rozliczyliśmy rzeczywistości komunistycznej, zagłaskaliśmy ją". Prof. Wysocki o przemianach po 1989 r.

IAR/PAP/fc