"Polacy wstali z kolan i podnieśli głowy". Andrzej Gelberg o fenomenie "Solidarności"
2022-12-13, 15:43
- Polacy poczuli pewną godność tego, że są Polakami. Nigdy nie był spisany etos "Solidarności" jako takiej, ale moim zdaniem wyrażał się on w trzech słowach: "Polska", "prawda" i "wolność" - mówił w Polskim Radiu 24 Andrzej Gelberg, były redaktor naczelny "Tygodnika Solidarność", wspominając wydarzenia grudnia 1981 r.
13 grudnia 1981 r. nad ranem radio PRL nadało wystąpienie Wojciecha Jaruzelskiego informujące o "ukonstytuowaniu się" Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (WRON) i wprowadzeniu stanu wojennego na terenie PRL. Według orzecznictwa polskiego wymiaru sprawiedliwości z okresu po 1989 r. tryb wprowadzenia stanu wojennego był niezgodny nawet z narzuconym przez reżim komunistyczny porządkiem prawnym.
Andrzej Gelberg mówił o powstaniu "Solidarności" i jej wpływie na odzyskanie przez Polskę niepodległości. - Wszystkich zaskoczyło, że nagle wybuchła "Solidarność". Wcześniej w dekadzie gierkowskiej Polacy trochę się poddali, uznali, że już nic w ich życiu nie może się zmienić, a Polska będzie już taka zawsze, nie ma co się buntować. Reżim Gierka był stosunkowo łagodny, nie strzelał do robotników jak reżim Gomułki (…). I oto nagle wybucha "Solidarność", Polacy wstają z kolan i podnoszą głowę, czują, że nabierają siły, nagle zaczęli się dopominać o rzeczy najważniejsze - zauważył gość audycji.
- To była obrona interesów elity komunistycznej, która przyjmowała, moim zdaniem słusznie, że społeczeństwo, które zorganizowało się w 10-milionowej "Solidarności", poczuło swoją siłę i upomni się o pewne zmiany dotyczące transformacji ustrojowej - mówił były opozycjonista o stanie wojennym.
Posłuchaj
Władze PRL spacyfikowały 40 spośród 199 zakładów strajkujących w grudniu 1981 r. Najtragiczniejszy przebieg miała akcja w kopalni "Wujek", gdzie interweniujący funkcjonariusze ZOMO użyli broni, w wyniku czego zginęło dziewięciu górników. W czasie stanu wojennego śmierć poniosło ok. 100 osób, aresztowano lub internowano łącznie ponad 10 tys. osób.
31 grudnia 1982 r. stan wojenny został zawieszony, a 22 lipca 1983 r. odwołany, przy zachowaniu części represyjnego ustawodawstwa.
Więcej w zapisie audycji.
* * *
Audycja: Temat dnia / Gość PR24
Prowadzący: Antoni Trzmiel
Gość: Andrzej Gelberg
Data emisji: 13.12.2022
Godzina emisji: 14.07
PR24/ka/kor