Adam Bodnar zapowiada zmiany w ustawie o KRS. "Potrzeba gruntownej reformy"
2024-01-12, 15:04
- Należy gruntownie zreformować funkcjonowanie Krajowej Rady Sądownictwa, a zwłaszcza naprawić tryb wyboru członków-sędziów - powiedział minister sprawiedliwości Adam Bodnar. Podczas konferencji szef resortu sprawiedliwości przedstawił główne założenia nowelizacji ustawy o KRS. Projekt przewiduje m.in. powołanie rady społecznej wspierającej Radę.
Bodnar przypomniał, że KRS składa się obecnie z 25 osób i jest to organ o charakterze hybrydowym, składający się z reprezentacji środowiska sędziowskiego, parlamentu (czterech posłów, dwóch senatorów), ministra sprawiedliwości, przedstawiciela prezydenta, a także prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego i I prezesa Sądu Najwyższego.
- Ze względu na reformy, zmiany ustawowe przyjęte w 2018 r., a później były też kontynuowane, doszło do tego, że 15 sędziów-członków Krajowej Rady Sądownictwa wybiera Sejm - podkreślił minister. - Zmiana doprowadziła do licznych problemów związanych z tym, że osoby nominowane przez Krajową Radę Sądownictwa - można mieć wątpliwości co do ich statusu w kontekście poszczególnych postępowań sądowych i myślę, że każdego dnia obserwujemy spory dotyczące tej kwestii, ale także to doprowadziło do licznych orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka - dodał.
Planowany projekt ustawy
Bodnar powiedział, że po przyjęciu w grudniu 2023 r. przez Sejm uchwały o KRS kolejnym krokiem powinno być przyjęcie kompleksowej ustawy o KRS, dotyczącej wyboru jej członków-sędziów.
Posłuchaj
- W największym skrócie ten projekt ustawy sprowadza się do tego, że to sami sędziowie, przy wsparciu Państwowej Komisji Wyborczej, będą wybierali sędziów-członków Krajowej Rady Sądownictwa - powiedział Bodnar. Dodał, że te wybory będą "przejrzyste, dostępne w taki sposób, aby środowisko sędziowskie miało swoją reprezentację".
- Drugi postulat w tej ustawie to jest powołanie rady społecznej, czyli organu, który w pewnym sensie będzie wspierał KRS w wykonywaniu zadań konstytucyjnych - powiedział Bodnar.
Zapowiedział, że na początku lutego br. projekt trafi do Sejmu i będzie to projekt rządowy.
Ustawa o KRS a pieniądze z KPO
Bodnar zapytany, czy przyjęcie nowych rozwiązań ma na celu spełnienie zaleceń Komisji Europejskiej, związanych m.in. z zastrzeżeniami, które KE i inne organy unijne miały do niezależności sądownictwa w Polsce, i "wysłanie sygnału, że obecny rząd chce naprawić praworządność w Polsce", by m.in. otrzymać przewidziane dla Polski pieniądze z Krajowego Planu Odbudowy.
- Nie możemy tracić z pola widzenia tego, że (...) płatność z KPO jest zawieszona. Nie należy też tracić z pola widzenia tego, że musimy wykonać tzw. kamienie milowe. Ja bym przede wszystkim cały czas zwracał uwagę na konstytucję, która w tej sytuacji jest podważana, na to, że cały czas jesteśmy w trudnej sytuacji, że powoływani są kolejni sędziowie, którzy są obciążeni taką wadą pierwotną wynikającą z powołania KRS w nowym składzie (tj. po 2017 roku - red.) - zaznaczył w odpowiedzi Bodnar.
Zwrócił uwagę, że Europejski Trybunał Praw Człowieka i Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejski w swoich orzecznictwach wskazywali na problem związany z upolitycznieniem obecnie obowiązujących w Polsce metod powoływania sędziów. - Po prostu musimy się zmierzyć - wszyscy: prezydent, parlament i rząd - i coś z tym zrobić, żeby KRS naprawić - powiedział szef MS.
Konieczna wspólna naprawa instytucji
Podkreślił, że przedstawiony projekt nie zawiera żadnych rozwiązań dotyczących statusu sędziów powołanych przez KRS działający na zasadach z 2017 r. - Uważamy, że wymaga to bardzo pogłębionej refleksji i dyskusji. Zostawiamy sobie czas na luty, żeby się tym zająć. To nie jest tak, że z tego rezygnujemy - zaznaczył Bodnar.
Wiceminister sprawiedliwości Dariusz Mazur dodał, że bardzo liczy na to, że prezydent Andrzej Duda będzie "skłonny do tego, żeby ten status KRS wspólnie z nami naprawić", bo ta ustawa "bezpośrednio nie dotyka statusu tzw. neosędziów".
- Żeby powstał organ w nowym składzie, który będzie w stanie skutecznie powoływać sędziów, którzy nie będą kwestionowani przez międzynarodowe trybunały - po to, żeby wszyscy obywatele naszego kraju, kiedy idą do sądu, czuli się bezpiecznie i wiedzieli, że ich sprawę rozstrzyga sędzia, który jest prawidłowo powołany i którego statusu nikt nie będzie kwestionował. Liczymy tu na współpracę ze strony prezydenta - zaapelował Mazur.
Wybór członków KRS
Szczegóły projektu nowelizacji ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa przedstawił wiceszef resortu sprawiedliwości Dariusz Mazur. Mówił, że projekt służy temu, aby KRS przestała być postrzegana przez międzynarodowe trybunały jako organ zależny od władz politycznych.
Najważniejsza zmiana zakłada, że sędziów na członków KRS nie będzie wybierał Sejm. 15 sędziów z 25 członków KRS wybiorą w wyborach bezpośrednich i tajnych sędziowie w kraju. Ponadto w KRS będą reprezentowani sędziowie wszystkich gałęzi sądownictwa: Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, administracyjnych i wojskowych.
Wiceszef MS poinformował, że prawo do zgłaszania kandydatów - poza określoną grupą sędziów - będzie przysługiwało także Naczelnej Radzie Adwokackiej, Krajowej Radzie Radców Prawnych, Krajowej Radzie Prokuratorów, organom uprawnionym do nadawania stopni naukowych w dziedzinie nauk prawnych, a także grupie co najmniej 2 tys. obywateli. Prawo do zgłaszania kandydatów nie będzie przysługiwać osobom powołanym na stanowisko sędziowskie z udziałem Krajowej Rady Sądownictwa w składzie ukształtowanym ustawą z 8 grudnia 2017 roku. - Ma to związek z wadliwością tego rodzaju nominacji, która będzie musiała w przyszłości być w jakiś sposób uzdrowiona - powiedział Mazur.
Zgłoszeni na kandydatów mogą być wyłącznie czynni zawodowo sędziowie, którzy jednocześnie zgodzili się na kandydowanie. Z prawa do kandydowania do KRS wykluczeni zostaną sędziowie, którzy są lub w okresie trzech lat przed dniem ogłoszenia terminu wyborów do KRS byli delegowani do Ministerstwa Sprawiedliwości lub do innego urzędu podlegającego władzy wykonawczej lub powołani z udziałem Krajowej Rady Sądownictwa w składzie ukształtowanym ustawą z 8 grudnia 2017 r.
- Chodzi o to, żeby nie było podejrzenia wpływu politycznego na członków KRS, związanego z tym, że byli oni w krótkim okresie przed wyborem związani z organem władzy wykonawczej - zaznaczył wiceszef MS.
Nowe zapisy
W myśl nowych przepisów nie będzie można łączyć funkcji członka KRS ze stanowiskiem prezesa sądu, prezesa izby, wiceprezesa sądu, zastępcy prezesa, rzecznika dyscyplinarnego i jego zastępcy.
Przekazał, że zgodnie z projektem noweli mandaty sędziów-członków KRS - wybranych na podstawie przepisów z 2017 r. - wygasną z dniem ogłoszenia wyników wyborów na nowych członków rady.
- Taki projekt jest zgodny z konstytucją i obowiązującymi Polskę umowami międzynarodowymi, spełnia standardy wynikające z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i Trybunału Sprawiedliwości UE - podkreślił wiceminister Mazur.
- Planowane zmiany w TK. Minister sprawiedliwości: uchwała jest niewystarczająca
- Brak kworum na posiedzeniu Krajowej Rady Prokuratorów. Spór wokół odwołania pięciu członków
Konsekwentne działania
Pod koniec grudnia 2023 r. Sejm podjął uchwałę w sprawie usunięcia skutków kryzysu konstytucyjnego w kontekście pozycji ustrojowej oraz funkcji Krajowej Rady Sądownictwa w demokratycznym państwie prawnym. Izba oceniła, że trzy uchwały Sejmu w sprawie wyboru sędziów członków KRS "zostały podjęte z rażącym naruszeniem Konstytucji RP, a skutkiem ich podjęcia było ukształtowanie składu KRS w sposób sprzeczny z Konstytucją RP, Traktatem o Unii Europejskiej oraz Konwencją Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, a w konsekwencji utrata zdolności do realizacji przez KRS jej konstytucyjnych funkcji i zadań, w tym w szczególności zdolności do stania na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów".
W uchwale Sejm zadeklarował podjęcie działań na rzecz przywrócenia zgodności stanu prawnego ze standardami konstytucyjnymi oraz międzynarodowymi, a także wezwał organy władzy publicznej, w szczególności Prezydenta RP, do "niezwłocznego podjęcia działań mających na celu przywrócenie Krajowej Radzie Sądownictwa pozycji ustrojowej oraz funkcji określonych w Konstytucji RP i właściwych dla demokratycznego państwa prawnego".
IAR/PAP/st