Obligatoryjne i fakultatywne, opiniotwórcze... Referenda w Polsce

W czasie jego trwania, obywatele całego państwa lub jego części wyrażają swoją opinię w kwestii poddawanej głosowaniu. Polega to na udzieleniu na urzędowej karcie do głosowania odpowiedzi pozytywnej "Tak" lub negatywnej "Nie" na postawione pytania, albo na wyborze między zaproponowanymi wariantami rozwiązań.

Referendum jest powszechne, to znaczy, że mogą w nim wziąć udział wszyscy obywatele uprawnieni do głosowania, czyli ci, którzy mają czynne prawo wyborcze. Właściwe dla istoty referendum jest również to, że jego uczestnicy są objęci zasadą równości. Oznacza to, że żadna z osób nie może oddać więcej, niż jednego głosu. Oprócz tego panuje zasada tajności, która gwarantuje indywidualne wyrażenie woli przez każdego uprawnionego.

Referenda dzielą się na: obligatoryjne i fakultatywne, opiniotwórcze i wiążące oraz ogólnokrajowe i lokalne. Obligatoryjne jest wówczas, gdy prawo nakazuje przeprowadzenie referendum w danej sprawie, a fakultatywne, gdy prawo dopuszcza, ale nie nakazuje jego organizacji. Wiążące - wtedy, gdy wynik zobowiązuje organy państwa do przeprowadzenia zmian, a konsultatywne, gdy państwo nie jest zmuszone do realizacji zwycięskiej opcji referendalnej. Podział na ogólnokrajowe i lokalne jest uzależniony od zasięgu terytorialnego referendum.

Konstytucja RP i ustawa o referendum ogólnokrajowym wyróżniają z kolei, trzy rodzaje referendum ogólnokrajowego. Pierwsze przeprowadza się w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa. Drugie - w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej, na podstawie której RP przekazuje organizacji narodowej lub organowi międzynarodowemu, kompetencje organów władzy państwowej w niektórych kwestiach. Trzecie - referendum w sprawie przyjęcia ustawy zmieniającej Konstytucję RP. Przy czym dwa ostatnie mają skonkretyzowany charakter, ponieważ dotyczą uchwalonej już przez Sejm i Senat ustawy oraz umowy międzynarodowej zawartej przez rząd. Obywatele wyrażają wtedy zgodę na ratyfikację.

Referendum 2015 - zobacz serwis specjalny >>>

Zgodnie z Konstytucją Rzeczpospolitej, referendum fakultatywne może zarządzić Sejm bezwzględną większością głosów w obecności przynajmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz prezydent za zgodą Senatu, na podobnych warunkach. Referendum ogólnokrajowe jest wiążące przy frekwencji powyżej 50 procent. Jeśli frekwencja jest niższa, wynik referendum ma charakter jedynie opiniodawczy. Nasza Konstytucja nie przewiduje instytucji referendum obligatoryjnego.

Referendum lokalne może zostać przeprowadzone na obszarze gminy, powiatu bądź województwa. Może dotyczyć na przykład, samoopodatkowania się mieszkańców lub wcześniejszego odwołania organu stanowiącego, jak: rada gminy, rada powiatu, czy sejmik województwa. W referendum lokalnym jest też możliwe odwołanie wójta, burmistrza oraz prezydenta miasta, jeśli ci nie wywiązują się ze swoich zadań. Odbywa się ono z inicjatywy organu stanowiącego lub na wniosek mieszkańców uprawnionych do głosowania w liczbie: 10 procent mieszkańców gminy lub powiatu oraz 5 procent mieszkańców województwa. Wymagana frekwencja wynosi 30 procent.

Gdy w grę wchodzi odwołanie organu jednostki samorządu terytorialnego pochodzącego z wyborów bezpośrednich, na przykład wójta, minimalna frekwencja wynosi 3/5 liczby biorących udział w wyborze odwoływanego organu.

IAR/ah